Bij de komende verkiezingen blijkt digitalisering een van de weinige thema’s waarop veel partijen elkaar vinden. Van digitale soevereiniteit en privacybescherming tot cybersecurity, open source-oplossingen en toegankelijke overheidsdiensten: bijna elke partij heeft duidelijke ambities. Onder meer Kandidaten zoals Harmen Krul (CDA), Nathalie van Berkel (D66) en Marieke Koekkoek (Volt) lijken op basis van peilingen kansrijk om hun expertise in om deze onderwerpen in de Kamer concreet vorm te geven, terwijl diverse huidige kopstukken het niet lijken te halen.
CDA
Het CDA laat zien dat digitalisering een vaste plek krijgt binnen de fractie. Op plek 5 staat Harmen Krul (l), de huidige woordvoerder digitalisering. Hij behandelt in de Kamer onderwerpen als digitale veiligheid en de digitale overheid. Verderop, op plek 26, vinden we Hemin Hawezy (r),expert op het gebied van overheid en IT.
Het CDA schrijft te willen investeren in kunstmatige intelligentie en wil daarvoor een commissaris AI aanstellen om centrale regie te voeren. Er wordt gestreefd naar versterking van de Europese digitale soevereiniteit en een robuuste chip- en infrastructuursector. De overheid wordt aangemoedigd in te zetten op open source- en duurzame technologieën bij aanbestedingen. Het CDA pleit voor passende wetgeving om de democratie en rechtsstaat.
Volt
Volt brengt academische zwaargewichten naar de lijst. Nummer 5, Bjorn Beijnon (r), promoveert aan de Universiteit van Amsterdam op platformtransparantie en algoritmische verantwoording. Nummer 2, Kamerlid Marieke Koekoek (l) focust op juridische en maatschappelijke aspecten van digitalisering, waaronder privacy en digitale rechten.
Volt presenteert in haar verkiezingsprogramma voor 2025 een vooruitstrevende visie op digitalisering, met nadruk op ethiek, transparantie en Europese samenwerking. De partij wil AI inzetten voor publieke diensten, zoals een open source AI-chatbot voor iedere burger, en pleit voor verplichte ethische en technische certificering van AI-systemen. Ook is Volt voor de oprichting van een ministerie van Digitale Zaken en een vernieuwde MijnOverheid, gericht op digitale transparantie en minder regeldruk.
BBB
Henk Vermeer (3) werkte sinds de jaren negentig met onlinecommunicatie en automatisering is in het huidige kabinet een actief lid in de Commissie Digitale Zaken.
‘Hij koppelt technische kennis aan organisatorische en maatschappelijke inzichten. Binnen BBB wordt hij gezien als de aangewezen kandidaat om digitaliseringsdossiers op te pakken, van cybersecurity tot digitale overheid’, aldus een woordvoerder.
BBB wil de digitale overheid toegankelijk en begrijpelijk, maken, de NDS zo snel mogelijk uitvoeren en wetgeving en IT beter op elkaar aan laten sluiten. Ook moet er meer geleerd worden van falende IT-projecten.
D66
Nummer 6 van de lijst van D66 staat Nathalie van Berkel (r), heeft als UWV-bestuurder ervaring met digitaliseringsbeleid. Daarmee bouwt de partij verder aan digitale rechten en technologische innovatie, waarbij zowel kansen als risico’s aandacht krijgen. Ook nummer 9, Hanneke van der Werf (l), kan haar werk in de commissie DiZa waarschijnlijk doorzetten.
Nummer 5, Joost Sneller, blijft als mede-indiener van Woo altijd kritisch ten aanzien van de informatiesystemen die openbaarheid belemmeren. D66 gaat voor een sterke nationale en Europese ICT-sector en wil dat burgers de regie krijgen over hun online leven. Nederland en de Europese Unie moeten digitaal onafhankelijk worden. Er komt een bewindspersoon voor Technologie en Innovatie die deze taak gaat uitvoeren.
GroenLinks-PvdA
Op de gezamenlijke lijst van GroenLinks-PvdA komt Barbara Kathmann (nummer 32) naar voren als dé politica die zich inzet voor digitalisering binnen de publieke sector. Of ze kans maakt op een zetel is de vraag, volgens insiders staat ze te laag op de lijst.
De overheidsdienstverlening moet iedereen bereiken vindt Groenlinks-PvdA, digitaal moet deze toegankelijk zijn en ook er moet een niet-digitaal alternatief voorhanden blijven. Privacy, transparantie en publieke controle over algoritmes staan centraal. De partij wil onder meer een minister voor Digitale Zaken. En de overheid moet haar ICT duurzaam organiseren, met aandacht voor CO2-uitstoot en milieu-impact. Open source-software en -infrastructuur krijgen de voorkeur om publieke waarden te beschermen en Big Tech-afhankelijkheid te verminderen.
VVD
De VVD heeft meerdere kandidaten die zich op digitalisering profileren. Queeny Rajkowski (12) is sinds 2021 Kamerlid en zette zich in het vorige kabinet al stevig in voor digitalisering en cybersecurity. In de afgelopen periode was Martijn Buijsse (34) een actief lid van de Commissie Digitale Zaken.
De VVD wil een efficiënte, moderne overheid die digitalisering en AI inzet om processen te versnellen. Algoritmes en data moeten transparant, eerlijk en controleerbaar zijn. Nederland moet minder afhankelijk worden van buitenlandse techbedrijven voor de vitale digitale infrastructuur.
Partij voor de dieren
Bij de Partij voor de Dieren heeft Christine Theunissen (nummer 3) de portefeuille Digitale Zaken, ICT en privacy. Ze richt zich met name op gegevensbescherming en digitale rechten, onderwerpen die de partij nadrukkelijk koppelt aan fundamentele vrijheden.
PvdD wil de dominantie van Big Tech doorbreken. Ook krijgt iedereen krijgt het wettelijke recht op zijn of haar eigen gezicht en stem. Deepfakes die zonder toestemming iemands identiteit gebruiken, worden verboden. De Autoriteit Persoonsgegevens wordt uitgebreid. De partij is tegen de voorgestelde EU ‘chatcontrol’ en end-to-end-encryptie moet in stand worden gehouden.
PVV
De PVV heeft kandidaten met een IT-achtergrond, maar die waren in hun vorige periode niet actief op dit dossier. Zo hebben nummer 13 Elmar Vlottes (l) en nummer 15 Hidde Heutink (m) ervaring in de sector, maar hun politieke werk richtte zich tot nu toe op andere thema’s.
Jan Valize (r) heeft als enige wel ervaring opgedaan met IT-onderwerpen in de politiek. Hij vervulde regelmatig het voorzitterschap in de commissie Digitale Zaken, maar is met plek 39 niet heel kansrijk voor een zetel. Het verkiezingsprogramma van de PVV voor 2025 bevat weinig concrete voorstellen op het gebied van digitalisering. Er is geen samenhangende digitale visie of agenda gepresenteerd. Enkele losse punten zijn een digitale schandpaal, geen digitale euro en AI inzetten in de zorg.
Christenunie
De ChristenUnie schuift Don Ceder (nummer 3) naar voren als verantwoordelijke voor Digitale Zaken. Hij benadrukt de ethische en maatschappelijke kanten van technologie, met aandacht voor privacy en bescherming van burgers.
De ChristenUnie zet in op regulering van digitale technologieën, waaronder machine learning-algoritmes, met een verplicht algoritmeregister voor transparantie. Ze hechten veel waarde aan privacy en gegevensbescherming, en willen dat burgers controle houden over hun persoonlijke informatie. Manipulatieve overheidsplatforms die desinformatie verspreiden worden verboden. Daarnaast stimuleert de partij het gebruik van Europese en open source-oplossingen.
Ja21
JA21 kent geen uitgesproken IT-specialisten, maar enkele kandidaten brengen wel enige relevante ervaring mee. Michel van Elck (10) is gespecialiseerd in ISO-certificering en kwaliteitsmanagement. Leon Baten (21) werkt in de smart workplace-industrie, waar hij datagedreven projecten leidt.
JA21 wil in haar verkiezingsprogramma van 2025 de digitale soevereiniteit van Nederland versterken door een nationale cloud onder Nederlandse wetgeving op te zetten. Er wordt gepleit voor uitbreiding van het Defensie Cyber Commando om cyberaanvallen effectief te kunnen afschrikken. JA21 is tegen de invoering van de digitale euro vanwege zorgen over privacy en de effectiviteit van het Europese betaalsysteem.
SGP
De SGP heeft enkele kandidaten met ICT-ervaring op de lijst, maar die staan laag. De kansen van Arnold Versteeg (nummer 20) en Leendert de Knegt (nummer 23) om in de Kamer te komen lijken zeer beperkt.
De SGP vindt dat overheidsdienstverlening ook voor minder digitaal vaardige burgers goed bereikbaar moet zijn en is uiterst kritisch op een te machtige overheid. De SGP is daarom tegen het invoeren van een Europees digitaal paspoort en een digitale euro. Waarden en normen gelden volgens de SGP ook voor de digitale wereld.
Nieuw Sociaal Contract (NSC)
Bij NSC valt Thomas Beukema (nummer 9) op. Hij werkt bij VodafoneZiggo als Product Owner cloud- en securityprojecten. Met een achtergrond in Informatiekunde en een master in Internet- en ICT-recht combineert hij technische expertise met juridische kennis. Jesse Six-Dijkstra komt niet terug in de Kamer.
De partij wil de digitale autonomie van Nederland versterken door minder afhankelijk te worden van buitenlandse techbedrijven. Registratie van overheidsalgoritmes moet verplicht worden en periodiek getoetst op bias. NSC zet zich in voor de bescherming van privacy door gezichtsherkenning in de openbare ruimte en het verbieden van chatcontrole, en wil zogenaamde ‘kill-switches’ in digitale systemen voorkomen. Burgers moeten via een digitale kluis zelf kunnen bepalen welke gegevens zij delen met de overheid.
Forum voor Democratie
Op de kandidatenlijst van FvD ontbreken namen met aantoonbare IT-achtergrond op verkiesbare plekken. Andreas Bakir (nummer 11) heeft ruime werkervaring als IT’er (webdevelopment), maar lijkt op basis van de peilingen weinig kans te maken op een zetel.
FvD profileert zich op digitaal vlak via programmapunten: het verzet tegen de digitale euro, Europese digitale identiteit en censuur door Big Tech.
denk
Denk wijst Dogukan Ergin (2) op de kandidatenlijst aan als aangewezen als IT-expert in de Tweede Kamer voor de komende jaren.
SP
De SP heeft geen kandidaten met een duidelijke IT-achtergrond op verkiesbare posities. De partij geeft in haar programma aan de macht van Big Tech in te willen perken en de burger te willen beschermen in een steeds digitaal wordende wereld. De partij pleit voor strikte bescherming van persoonsgegevens, het verbieden van gezichtsherkenning in de openbare ruimte en het afschaffen van de Sleepwet. Er moet een publieke digitale infrastructuur worden ontwikkeld die open, transparant en onafhankelijk is van commerciële belangen, met nadruk op open source-software.
50plus
50PLUS heeft geen IT-experts op verkiesbare plekken. Wel zet de partij in haar programma in op het versterken van de digitale weerbaarheid van ouderen door hen te ondersteunen bij het omgaan met digitale technologieën en het voorkomen van digitale risico’s. De partij pleit voor het waarborgen van de privacy van burgers en het beschermen van persoonlijke gegevens in een steeds digitaler wordende samenleving.
Ik viel van mij stoel van verbazing. Welke criteria werden gebruikt? Barbara Kathmann is de echte prima donna op digitaliseringsonderwerpen van GroenLinks-PvdA. Maar het feit dat zij op een onverkiesbaar plaats is neergezet door Frans Timmermans betekent dat hij ondanks een redelijk verkiezingsprogramma op digitaal gebied, TOTAAL niet gelooft in digitalisering. Zij hoort in feite op een plaats in de top tien van GroenLinks-PvdA te staan.
Nathalie van Berkel is als lid van de Raad van Bestuur van UWV verantwoordelijk geweest voor het ontstaan van de IT-dwangbuis en de Datachaos bij deze uitvoeringsorganisatie. Zij is een van de topbestuurders van het UWV die ik voor de rechtbank Midden Nederland aanklaag wegens IT-Wanbeleid. Te stellen dat zij ervaring heeft met digitaliseringsbeleid is nergens op gebaseerd, ik ben zelf bang dat ze niet eens beseft welke blunders zijn heeft begaan. Queeny Rajkowski ziet zichzelf als de koningin van de digitalisering binnen de VVD. In een vraag aan haar over oorzaken en oplossingen van de lage digitaliseringsgraad van de rijksoverheid, verwijst zij naar iemand anders in de VVD. Zij kan ik mijn ogen geen inhoudelijk gesprek voeren met de nieuwe minister van Digitale Zaken.