Komt echte innovatie in de IT-services van de overheid voort uit schaarste? Hebben we voor de digitale transformatie bij de Rijksoverheid misschien te veel vet op de botten?
Afgelopen week mocht ik twee dagen meedoen in het ‘Fieldlab Common Ground’ van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten. Dit is een prachtig initiatief van de ‘Taskforce Samen Organiseren’. Los van dat men graag modieuze managementtermen gebruikt, gebeuren hier werkelijk mooie dingen waar alle overheden van kunnen leren.
Stel je bij een ‘Fieldlab Common Ground’ een grote, industriële zaal voor op een van de hipste locaties van Nederland (Strijp-S in Eindhoven). Zet daar een week lang 100+ mensen in die verbonden zijn aan gemeenten. Voeg hier een stuk of veertig programmeurs aan toe. Geef deze mensen goede koffie en eten. Doe er een razendsnelle internetverbinding bij. Geef ze vervolgens vijf grote opgaven in het ICT-landschap van gemeenten. Kijk wat er uitkomt.
Het inspirerende aan een setting als het fieldlab is de oplossingsgerichtheid en de bereidheid te proberen. Het is een andere werkwijze dan ouderwetse congressen waar we ons laten inspireren door iemand met een endorfineoverschot die praat over dat alles anders wordt. Waar we een paar uurtjes in een workshopruimte praten over hoe het ook zou kunnen en dan weer met een goodiebag naar huis. Thuis bij onze eigen organisatie doen wat we daarvoor al deden, want de mailbox zit vol.
Een ander mooi element van zo’n fieldlab is dat het je anders laat nadenken over de problematiek waar je dagelijks aan werkt. Een zaal vol enthousiaste mensen die haast naïef iets doen waar je normaal van zou zeggen: ‘ah joh, dat kan toch niet in een week’. De assumptie dat iets ‘toch wel langer zal duren dan ze zeggen’, daar stap je overheen. Zeker als ze dan na drie dagen een demo laten zien van bijvoorbeeld een digitale identiteit in een applicatie voor een gemeentelijk huishoudboekje voor minima. Eentje die werkt.
De laatste realisatie die ik tijdens het fieldlab had, was een vraag die sindsdien in m’n hoofd doolt. De vraag of echte innovatie in de IT-services van de overheid niet voortkomt uit schaarste. Een aantal van de interessantste gesprekken tijdens het fieldlab waren met IT-managers van gemeenten in krimpgebieden buiten de Randstad. Hier trekt de hoogopgeleide bevolking weg, zijn de sociale problemen vrij groot en geven wethouders iedere euro liever aan andere zaken uit dan aan IT-dienstverlening.
Toch ontstaan bij deze gemeenten razend interessante initiatieven. Ze bieden een warm bad aan jonge idealistische programmeurs en durven de IT-urenboeren buiten de deur te houden. Ze hebben niet de luxe om jaren te discussiëren over governance of financiering. Ze proberen permanent nieuwe dingen omdat het lastig uit te leggen is dat van vergaderen de dienstverlening beter wordt.
Een lastige vraag. Hebben we voor de digitale transformatie bij de Rijksoverheid te veel vet op de botten? Komt digitale overheidsdienstverlening, waarvan je ‘wow’ zegt, niet van de grond doordat we het eigenlijk nog niet graag genoeg willen? Ik hoop het niet, maar vrees soms van wel.
Wouter Welling is beleidsmedewerker digitale overheid. Hij schrijft zijn blogs op persoonlijke titel.
