Gemeenten lopen vast op de gevolgen van de versnippering van wetgeving in het informatiedomein. Dat belemmert de uitvoering van primaire processen en het op orde krijgen van de informatiehuishouding. In een brief aan de bewindspersonen pleit de VNG voor de ontwikkeling van een brede kaderwet informatie.
Het voorstel is op lange termijn te komen tot een kaderwet informatie, over de informatiehuishouding voor gemeenten en andere overheden, vergelijkbaar met de Algemene wet bestuursrecht. | Beeld: Cover onderzoeksrapport
Onderzoek
Gemeenten hebben te maken met verschillende wetten die betrekking hebben op hun informatiehouding, denk aan de Archiefwet, de Wet open overheid (Woo), de Uitvoeringswet AVG en het wetsvoorstel Wet modernisering elektronisch bestuurlijk verkeer. Volgens de VNG heeft de wetgever onvoldoende samenhang aangebracht tussen de informatiewetten, wat zich vertaalt in een veelheid aan vereisten die de uitvoering complex en bewerkelijk maken. Ook vindt de verantwoording van (deels overlappende) wettelijke kaders steeds apart plaats aan verschillende toezichthouders.
VNG Realisatie liet onderzoek doen. Het rapport ‘Analyse naar de samenhang tussen generieke wetten’ werd half juni met een brief aangeboden aan minister Hanke Bruins Slot (Binnenlandse Zaken) en staatssecretaris Alexandra van Huffelen (Digitalisering). Ten behoeve van dit onderzoek zijn circa 35 generieke wetten en regels betrokken die normatief relevant zijn voor verschillende aspecten van de informatiehuishouding bij gemeenten.
Conclusies
Een belangrijke eerste conclusie is dat er een botsing van publieke waarde optreedt bij i-wetten die tegengestelde waarden kennen (openbaarheid versus privacy). Gemeenten moeten zelf een afweging maken in hoeverre welke waarden gerespecteerd kunnen worden. Hoe dit dient te gebeuren is namelijk niet expliciet
geregeld. Dit legt een druk legt op de beschikbare uitvoeringscapaciteit.
Ten tweede blijkt de complexiteit van wetgeving de uitvoerbaarheid in de weg te zitten. ‘Het rijk heeft de neiging de complexiteit van hun wensen voor de uitvoerbaarheid te onderschatten en een aanname dat de informatiehuishouding binnen gemeenten op eenvoudige wijze aangepast kan worden op basis van de betreffende i-wet.’ De grote afstand werd eerder al geconstateerd in Het programma Werken aan uitvoering (WAU gericht op de grote uitvoeringorganisaties, maar is ook herkenbaar voor gemeenten.
Eenzelfde vraagstuk wordt op een verschillende manier gereguleerd, inclusief het toezicht.
Ook de interne urgentie bij gemeenten zelf vormt een probleem. Gemeenten hebben al een flinken klus aan de implementaties en uitvoering van beleid en regelgeving op het gebied van maatschappelijke zorg, energietransitie, woningbouw en de Omgevingswet. ‘De versnippering van i-wetten en het gebrek aan samenhang werkt door in de bekendheid met de regels en de duidelijkheid van de regels. Het is enorme inspanning om te bepalen waar je als gemeente allemaal aan moet voldoen.’
Tenslotte wordt gewezen op dubbeling in wetgeving. Eenzelfde vraagstuk wordt op een verschillende manier gereguleerd, inclusief het toezicht. Gemeenten proberen samenhang te vinden door soortgelijke regels uit de verschillende i-wetten te filteren. Dat is een enorme klus die nu door alle gemeenten afzonderlijk dient te worden uitgevoerd en waar veel soorten specialistische kennis voor benodigd is.
Kaderwet
Het voorstel is op lange termijn te komen tot een kaderwet informatie, over de informatiehuishouding voor gemeenten en andere overheden, vergelijkbaar met de Algemene wet bestuursrecht. Daarin moeten algemene bepalingen en uitgangspunten worden opgenomen die gelden voor de informatiewetten en waarin de verhoudingen tussen de verschillende informatiewetten worden verduidelijkt. Het kabinet wordt verzocht een meerjarenplan te maken met concrete stappen in deze richting.
Omdat de ontwikkeling van één brede kaderwet een lange doorlooptijd kent en de urgentie bestaat om ook op de kortere termijn tot meer samenhang te komen en het versnipperde toezicht meer in lijn te brengen, wordt een tweede transitiepad voorgesteld, waarin binnen de huidige structuren en constellatie van i-wetgeving meer samenhang wordt gecreëerd (ter voorbereiding op een algemene kaderwet over de informatiehuishouding).
Open op Orde voor gemeenten
De Regeringscommissaris Informatiehuishouding Arre Zuurmond fungeert als aanjager van het programma Open op Orde, het generieke actieplan informatiehuishouding Rijksoverheid. De informatiehuishouding bij gemeenten valt buiten de scope van dit actieprogramma. De VNG zou graag zien dat we een vergelijkbaar, maar op de situatie van gemeenten toegespitst programma voor gemeenten, wordt ontwikkeld waarin bestuurlijk de verbinding wordt gelegd met de minister van BZK.