Gemeenten bouwen samen aan de fundamenten van de i-overheid. De vraag die centraal stond tijdens de Strategische GV Conferentie in Voorthuizen is: hoe precies? En als innovatie voortvloeit uit pijn, ervaren we dan wel voldoende pijn om in actie te komen?
De Gebruikersvereniging Centric (GV) organiseerde op 28 september haar jaarlijkse Strategische Conferentie, om een platform te bieden voor ideeënuitwisseling tussen bestuurders, gemeentesecretarissen, informatiemanagers, wetenschappers en medewerkers van Centric. Arjen Gerritsen burgemeester van Almelo en voorzitter van de GV, leidde de discussie en stelde zijn beoogd opvolger als voorzitter van de GV voor: Patrick van Domburg, burgemeester van IJsselstein.
Gemeenten gaan meer samen doen, ze gaan samen organiseren. En ook samen orkestreren? De nadruk ligt op doen, zei Martiene Branderhorst, gemeentesecretaris van Gouda en lid van de taskforce Samen Organiseren: “We willen geen praatclub, maar een doeclub zijn. We willen snel een aantal dingen realiseren en opschalen, zodat gemeenten zien dat samen organiseren hen echt helpt in hun bedrijfsvoering.”
“We willen ook veel meer als één partij opereren als er problemen zijn met een softwareleverancier. In die zin is samen organiseren dus ook samen orkestreren, met een positieve insteek: het bundelen en daarmee versterken van ons opdrachtgeverschap.” Ruud de Vries, ambassadeur bij de Digicommissaris, verwoordt het zo: “Gemeenten hebben zich uitgesproken voor samen organiseren, het draagvlak is er. Nu gaat het erom klein te beginnen en successen te laten zien. De crux zit in het ‘hoe’.”
Een modern stelsel
Een onderwerp van gesprek was het stopzetten van de operatie BRP (het centrale deel van de bevolkingsadministratie, de basisregistratie persoonsgegevens). Karim Henkens, CEO van Centric, sprak zijn verbazing uit over het achttienjarige ontwikkeltraject: “Wat er precies werd gemoderniseerd heeft niemand mij in al die jaren kunnen uitleggen. Ik kreeg het idee dat ik keek naar het sprookje van de nieuwe kleren van de keizer.”
Henkens ziet veel energie bij gemeenten om dit anders aan te pakken: “Ik ontmoet bij gemeenten heel veel mensen die precies weten wat ze willen met dit centrale systeem. De decentrale bevolkingsadministratie werkt al heel lang goed, waarom zetten gemeenten er zelf de schouders niet onder en bouwen ze dit uit met wat er centraal nodig is? Met inzet van moderne technologieën, zoals blockchain. Er zijn voldoende kundige technologische partners, niet alleen Centric, die dit samen met gemeenten kunnen doen. Dan bouwen we samen in een redelijk snel tempo een nieuw stelsel. En kan de centrale overheid aanhaken, als ze dat wil.”
Vanuit de centrale overheid was Steven Luitjens aanwezig, directeur Informatiesamenleving en Overheid bij het ministerie van Binnenlandse Zaken. Hij stond ooit aan de wieg van het stelsel van basisregistraties. Op een opmerking dat de gegevens in de basisregistraties vaak niet op orde zijn reageerde hij: “De registraties gaan pas goed werken als iedereen er aan werkt om ze op orde te krijgen en te houden. Daar zijn allerlei voorzieningen voor, maar die worden onvoldoende gebruikt. Het probleem is dus niet technisch, maar een kwestie van organisatie en cultuur. Dat geldt voor de meeste ICT.”
Innovatie volgt uit pijn en passie
In een inspirerende keynote vertelde voormalig CIO van Estland Taavi Kotka hoe de Estse regering zichzelf omvormt tot een service provider. Het voorbeeld van Estland is inmiddels welbekend, met haar X-road, waterdichte e-ID en radicaal doorgevoerde filosofie van selfservice. De regering profileert zich nu als service provider die buitenlandse burgers een ‘e-residency’ aanbiedt. Daardoor kunnen ze gemakkelijk een onderneming openen, terwijl ze zelf niet in Estland hoeven wonen. Dit initiatief ontstond vanuit de behoefte om de economie van Estland hard te laten groeien: meer inwoners betekent immers meer klanten voor de bedrijven in het land.
De boodschap van Kotka was helder: “Alle complexe problemen kunnen worden opgelost als er maar voldoende pijn is en je nieuwe manieren van denken toestaat.” Pijn bleek de rode draad in zijn betoog: zonder pijn geen vernieuwing. Wat bij de aanwezige bestuurders leidde tot de ongemakkelijke vraag of de Nederlandse overheid wel voldoende pijn voelt. Kennelijk niet, want vernieuwing zoals in Estland komt hier nauwelijks van de grond. Er hoeft echter niet altijd pijn te zijn, concludeerde Pieter in ’t Hout, Informatiemanager Maatschappelijke Ontwikkeling bij de gemeente Utrecht: “Innovatie komt niet alleen voort uit pijn, maar ook uit passie. Passie om het voor je inwoners beter te doen.”
