Vrije kennis voor iedereen

Met bijna 2 miljoen artikelen is de Nederlandse Wikipedia de op vier na grootste Wikipedia in een taal anders dan het Engels. Een grote groep van duizenden vrijwilligers houdt zich dagelijks bezig met het aanvullen, actualiseren en verwijderen van informatie op de encyclopedie. Niet zelden gaat dat gepaard met langdurige en soms conflictueuze discussies: Moet het artikel kip niet beter huishoen heten? Schrijven we Rooms-katholieke kerk of toch liever Rooms-Katholieke Kerk? Mag Michelle Obama wel in de categorie ‘Amerikaans advocaat’ opgenomen worden als ze vooral bekend is geworden als First Lady?

Wiki-projecten

Vrijwilligers organiseren ook samenwerkingsprojecten waarmee de inhoud van Wikipedia – soms in samenwerking met organisaties als musea, bibliotheken en kennisinstituten – wordt aangevuld, uitgebreid, geactualiseerd en verrijkt. Dit zijn langdurige projecten als ‘Wiki loves monuments’ (over rijks- en gemeentemonumenten) of het Gendergap-project (om de artikelen over vrouwen en ‘vrouwenonderwerpen’ te schrijven en aan te vullen), maar ook kortdurende schrijfweken over diverse thema’s als het Europees Parlement, LHBT-onderwerpen, cultureel erfgoed of Denemarken, Brussel of Noord-Brabant.

Hoe kun je als organisatie nu het beste samenwerken met die duizenden vrijwilligers van Wikipedia? Er staat immers geen telefoonnummer op de encyclopedie dat je kunt bellen om praktiasche ondersteuning in te roepen of om uitleg te krijgen over de soms ondoorgrondelijke werkwijze. De Vereniging Wikimedia Nederland bevordert initiatieven om vrije kennis te verzamelen en voor iedereen te ontsluiten. Zij ondersteunt de vrijwilligers van Wikipedia en andere Wikimedia-websites.

Foundation

Jimmy Wales, de oprichter van Wikipedia, richtte in 2003 ook de Wikimedia Foundation op, een overkoepelende organisatie van projecten als Wikipedia (encyclopedie), Wikidata (database), Wikimedia Commons (beeldbank) en andere zusterprojecten. In de loop der tijd werden in de verschillende landen ook lokale Wikimedia-organisaties opgezet. In Nederland ontstond in 2011 de stichting Wikimedia Nederland. Deze vereniging met vier bestuursleden ondersteunt vrijwilligers op de verschillende wiki-projecten in het Nederlandse taalgebied. Wikimedia Nederland ondersteunt ook organisaties bij de samenwerking in één van de Wikimedia-projecten.

Niemand is de baas van een artikel op Wikipedia

Sandra Rientjes, directeur van Wikimedia Nederland, vertelt over deze samenwerking: “We vertellen altijd duidelijk aan organisaties dat Wikimedia Nederland niet de eigenaar is van Wikipedia. De Nederlandstalige Wikipedia heeft zijn eigen regels; zo is het belangrijk dat ieder artikel neutraal geschreven is en geen reclame bevat. Maar ook moet ieder onderwerp ‘encyclopediewaardig’ zijn en ondersteund worden door bronnen. En niet onbelangrijk, niemand is de baas van een artikel op Wikipedia: ook de organisatie die bijvoorbeeld de tekst of afbeeldingen levert is niet de enige die zeggenschap heeft over de inhoud. En op Wikipedia zijn niet alleen over de inhoud, maar ook over vormgeving, categorisatie en afbeeldingen afspraken gemaakt.”

Hergebruik toegestaan

Op welke manier kan een overheidsorganisatie het beste bijdragen aan Wikipedia? Rientjes: “Alle informatie die op Wikipedia en bijvoorbeeld in de beeldbank van Wikimedia Commons staat, is vrijgegeven onder de CC-BY-SA-licentie. Dat betekent dat alle teksten en beelden door iedereen aangepast en hergebruikt mogen worden (ook commercieel) zo lang de naam van de maker(s) wordt vermeld. Dit betekent dat je bijvoorbeeld als gemeente, archief of museum het beste kunt beginnen door de informatie jij graag wilt verspreiden, vrij te geven met de juiste rechten. Geef de Wikipedia-gemeenschap de vrije beschikking over teksten of afbeeldingen met de juiste licentie en de actieve wikipedianen kunnen ermee aan de slag om het op de Nederlandstalige en anderstalige Wikipedia’s te verwerken.”

Sommige organisaties, zoals de Koninklijke Bibliotheek, het Nationaal Archief, kennisinstituut Atria of museum Naturalis, hebben ondersteuning ingeroepen voor het vrijgeven van hun informatie op Wikipedia. Zij kozen voor het tijdelijk aanstellen van een (betaalde) Wikipedian in Residence (WiR), een ervaren Wikipediaan die organisaties praktisch helpt met het omgaan met Wikipedia. Hay Kranen was in 2014 en 2015 zo’n Wikipedian in Residence bij het Nationaal Archief en de Koninklijke Bibliotheek. Kranen: “Naast bijeenkomsten over contentdonaties – het vrijgeven van informatie volgens de juiste licenties – gaf ik ook cursussen aan medewerkers over het schrijven op Wikipedia. Dat hoeft trouwens niet alleen te gebeuren op pagina’s van de organisatie waar je werkzaam bent. Het kan ook prima op andere onderwerpen waarin je zelf geïnteresseerd bent, zodat je al doende leert wat de schrijfwijze is op Wikipedia en welke omgangsregels op de digitale encyclopedie gelden.”

Twee werelden

Kranen zag zijn belangrijkste taak als Wikipedian in Residence als het slaan van een brug tussen beide instellingen en de Wikipedia-gemeenschap. Kranen: “De manier waarop het overdragen van kennis plaatsvindt is heel verschillend. Prozaïsch gesteld heb ik geprobeerd over te brengen wat twee 200-jarige instellingen kunnen leren van een website die in dertien jaar het belangrijkste referentienetwerk in de wereld is geworden.”