Het Rijk heeft de afgelopen jaren te weinig centraal gestuurd op de uitvoering van de I-strategie Rijk 2021–2025. Dat blijkt uit de evaluatie die in mei 2025 is opgeleverd door Strated Consulting in opdracht van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties.
CIO’s van het Rijk werken aan de hand van de I-strategie samen aan diverse doelen die gerelateerd zijn aan de digitale transformatie, om zo de veranderkracht van digitalisering verder te benutten. In het rapport concluderen onderzoekers dat de strategie, bedoeld om de digitale samenwerking binnen de Rijksoverheid te versterken, weliswaar vooruitgang heeft gebracht, maar dat de uitvoering is gehinderd door een gebrek aan centrale regie, monitoring en personele continuïteit.
In de verzamelbrief Digitalisering die deze week naar de Tweede Kamer werd verstuurd gaat staatssecretaris van Digitale Zaken Eddie van Marum kort in op deze punten. ‘Er is beperkt centrale regie gevoerd op de realisatie van de I-strategie. De uitvoering en voortgang daarvan is niet consequent gemonitord of besproken. Daarbij zijn er veel personele wisselingen geweest in de aansturing en uitvoering. Dit heeft impact gehad op de continuïteit van de uitvoering.’
Te veel thema’s, te weinig focus
De I-strategie Rijk werd in 2021 vastgesteld door de gezamenlijke Chief Information Officers (CIO’s) van het Rijk en omvatte tien thema’s, waaronder digitale weerbaarheid en informatiehuishouding tot I-vakmanschap en innovatie. Jaarlijks werden de prioriteiten bijgesteld. De evaluatie laat zien dat binnen die thema’s belangrijke resultaten zijn geboekt, zoals het rijksbrede cloudbeleid, het opzetten van het algoritmeregister en de versterking van het CISO-stelsel, maar dat de strategie als geheel te breed en te weinig resultaatgericht was.
De onderzoekers constateren ook dat de I-strategie ‘meer output dan outcome’ heeft opgeleverd. Er zijn veel acties uitgevoerd, maar het is onduidelijk wat de feitelijke effecten daarvan zijn geweest voor beleid, uitvoering en dienstverlening.
Beperkte sturing en versnippering
Volgens de evaluatie ligt dat mede aan de aansturing van de strategie, die versnipperd was. De uitvoering lag grotendeels bij de departementale CIO’s, terwijl CIO Rijk vooral een coördinerende rol vervulde. Door wisselingen in sleutelposities en het ontbreken van structurele monitoring in het CIO-beraad bleef de samenhang beperkt.
Daarnaast werd de strategie uitgevoerd zonder extra middelen. Thema’s waarvoor wél separate financiering beschikbaar was, zoals informatiehuishouding en cybersecurity, boekten aantoonbaar meer voortgang.
De onderzoekers wijzen verder op een groeiende complexiteit in de bestuurlijke structuur rond digitalisering, met een veelheid aan raden en overlegorganen (CIO-, CISO-, CTO-, CDO- en CPO-raden). Die zorgen voor afstemming, maar ook voor traagheid in besluitvorming.
Reactie van de staatssecretaris
In zijn brief aan de Tweede Kamer schrijft Van Marum dat hij de uitkomsten van de evaluatie herkent. ‘ De I-strategie Rijk heeft positief bijgedragen aan rijksbrede regie en samenwerking op de uitdagingen binnen het digitaliseringsdomein. Ik kan dan ook goed plaatsen dat de onderzoekers concluderen dat er binnen de Rijksoverheid behoefte is aan een nieuwe I-strategie. Tegelijkertijd is men het er ook over eens dat er door de veelheid in thema’s en activiteiten minder is bereikt dan gewenst en dat er steviger had kunnen worden gestuurd.’
Naar een opvolger met meer focus
De staatssecretaris wil de aanbevelingen gebruiken bij het opstellen van een opvolger van de I-strategie. Die moet nauwer aansluiten bij de Nederlandse Digitaliseringsstrategie (NDS) en zich concentreren op thema’s waar een duidelijke rijksbrede meerwaarde ligt.
Volgens de evaluatie is er vooral behoefte aan scherpere prioritering, stabiele aansturing en consequente monitoring van resultaten. De rapporteurs benadrukken dat de nieuwe strategie minder breed en meer uitvoerbaar moet zijn, met expliciete afspraken over regie, verantwoordelijkheden en financiering. Ook het goed onderhouden van het CIO-netwerk wordt als belangrijke succesfactor genoemd.
Lees meer:
Een adviesrapport aan de overheid is doorgaans een antwoord op een adviesvraag. De manier waarop die vraag geformuleerd is, bepaalt sterkt de wijze van antwoord. Dit verklaart de klassieke top-down aansturing (zoals in het evaluatierapport beschreven) die digitalisering nog traditioneel aanstuurt via centrale kaders, raden en portefeuilles.
Dit staat haaks op de Europese ambitie van de dataspace-architectuur (IDS-RAM 5.0) waarin niet zozeer de verticale stovepipes en functionele hiërarchie wordt georganiseerd, maar de domein-overstijgende samenwerking via federatieve afspraken, gedeelde trust-mechanismen en policy-as-code, met decentrale uitvoering op data niveau. De traditionele aanpak stuurt op projecten en documenten; de Data Space aanpak stuurt op dataproducten, interoperabiliteit en geautomatiseerde naleving.