Wat wordt het: strategische autonomie of pragmatische strategie?
Europa is toenemend afhankelijk van de VS en China, ook bij opkomende technologieën als AI. Leg de focus daarom op strategische autonomie, meent voormalig minister-president Jan Peter Balkenende. Nee, stelt Anna van den Breemer van EY, Europa heeft eerder baat bij een pragmatische strategie. Een tweegesprek op GovTechDay.
Technologie is geopolitiek geworden. Globalisering, welvaart de Sustainable Development Goals van de VN en het internationale klimaatbeleid hebben plaatsgemaakt voor corona, president Trump – inmiddels in een tweede termijn – en oorlog in Oekraïne en op andere plekken op de aardbol. Het is America First, maar China wil ook wereldleider worden. De VS is niet langer de partner voor Europa die het voorheen was, maar komt met importheffingen en andere maatregelen, zoals de Cloud Act. De geopolitieke spanningen hebben hun effect op technologie. ‘In de tech-race loopt Europa flink achter op de VS en China en is het toenemend afhankelijk van technologie uit deze landen. Er is alle aanleiding ons op strategische autonomie te richting, anders worden we steeds kwetsbaarder. Dat moeten we voorkomen. Daar is veel voor nodig, en we zijn er nog lang niet’, zegt Balkenende.
Volgens de voormalig CDA politicus, die van 2002 tot 2010 vier kabinetten leidde is de kenmerkende vraag rond de groeiende Europese afhankelijkheid van Amerikaanse en Chinese technologie: van wie zijn de data? ‘In China is de staat de eigenaar van de data. WeChat is een buitengewoon handig systeem, maar de overheid houd je volledig in de gaten. In de VS is het Big Tech dat de data bezit. Er is ook een groot verschil tussen Europa en de VS als het gaat om regulering. In de VS kan de staat interveniëren als het gaat om data. In Europa vinden we dat data een recht van mensen moet zijn. Dat is een veel wijzere benadering.’
Technologie kan ten goede en ten kwade keren, betoogt Balkenende. ‘De wereld van internet werd in het begin vanuit de VS als prachtig voorgespiegeld met volop voordelen. Dat klopt, maar we hebben ook gezien dat het internet misbruikt wordt door de duistere krachten in de maatschappij. Daarom is altijd een kritische reflectie nodig. Big Tech is technisch dominant, er wordt flink geïnvesteerd en ze zijn ongelooflijk innovatief. Wel is het zo dat innovatie een moneymaker voor hen is.’
Onverstandig
Lead AI & digitale transformatie Anna van den Breemer van accountants- en adviesbureau EY, voorheen directielid van Microsoft Nederland, vindt de oproep tot digitale autonomie onverstandig. ‘De situatie waar we nu inzitten, vraagt om pragmatisme rond soevereiniteit’, zegt ze in het tweegesprek met Balkenende. ‘We kunnen onze data niet massaal weghalen bij de hyperscaler. De voorzieningen zijn er niet. Om grip te krijgen op je data, moet je regelen dat degene die voor jouw data in de cloud verantwoordelijk is, binnen het rechtsgebied van je land valt. De overheid moet ervoor zorgen dat ze kritieke data altijd tot haar beschikking heeft.’
Juist data waarmee je kunt innoveren, stelt Van den Breemer, moet je in een hyperscale-cloud zetten. ‘Het is niet voor niets dat deze cloudomgevingen zo ongelooflijk populair geworden zijn. Het gebruiksgemak is ontzettend goed en er wordt veel geïnvesteerd in R&D. Voor ontwikkelaars zitten er uitdagende technologische ontwikkelblokken in.’ Ook de cyberveiligheid is geregeld, benadrukt ze. Big Tech doet ongeëvenaarde investeringen in cybersecurity en pompt er jaarlijks miljarden in. ‘Als er in Australië een kwetsbaarheid wordt gevonden, wordt er binnen enkele minuten over de hele wereld gepatcht. Het is niet verwonderlijk dat de landen die nu rond Rusland zitten, het helemaal niet over soevereiniteit hebben. Zij werken liever samen met de grote techplatformen, zodat hun data veilig zijn. De wereld is nu te complex om bij Big Tech weg te migreren en te zeggen dat je het allemaal zelf wilt doen.’
govtechday 2026
Op 12 juni j.l. organiseerde iBestuur voor de derde maal GovTechDay, hét nationale GovTech event waarin alle overheden samenkomen met marktpartijen, startups, wetenschap en kennisinstellingen. Met ruim 600 deelnemers was het volledig uitverkocht.
Ook volgend jaar is er weer een GovTechDay. Wilt u erbij zijn? Meld u dan vast aan!
