‘We moeten GovTech ombouwen tot helpende hand’
GovTech is niet meer weg te denken in deze tijd van grote maatschappelijke opgaven en schaarste, stelt de Delftse hoogleraar Nitesh Bharosa. Publieke organisaties lopen tegen hun grenzen aan en private GovTech-aanbieders willen helpen, maar krijgen niet automatisch de ruimte. Een ecosysteembenadering kan uitkomst bieden, aldus Bharosa.
De omstandigheden zijn weinig gunstig, signaleert Bharosa in zijn openingsspeech. Het Hoofdlijnenakkoord stelt klip-en-klaar dat er geen geld bij komt en de ministeries moeten zelfs flink op personeel bezuinigen. Geldgebrek zal de kenniskloof vergroten, aldus de hoogleraar GovTech & Innovatie. “De jaarlijkse uitgave aan R&D in ons land is zo’n twintig miljard euro. Daar kun je best leuke applicaties van bouwen, maar de grote techbedrijven geven honderden miljarden aan hun technologieplatforms uit en vergroten zo hun voorsprong.”
Een sta-in-de-weg, constateert Bharosa, zijn de verschillen in hoe er tegen GovTech wordt aangekeken. De door publieke waarden gedreven stroming stelt dat de implementatie van digitale technologie verantwoord moet gebeuren en veiligheid en privacy geborgd moeten zijn. Met GovTech lopen we het risico het Paard van Troje binnen te halen, en het maakt de overheid afhankelijker van de markt. Voor anderen biedt GovTech juist de helpende hand bij het aanpakken van maatschappelijke vraagstukken rond zorg, klimaat, energie en sociale zekerheid. Voor hen kan innovatie niet snel genoeg gaan om Nederland tot koploper in de digitale economie te maken. Waarom zouden we de technologie en infrastructuur van de grote Amerikaanse techbedrijven daar niet voor inzetten? Uit gesprekken op straat krijgen Bharosa en zijn studenten terug, dat het de burger niet uitmaakt of de overheid of de markt een digitale oplossing ontwikkelt, zolang het maar werkt en alles goed geregeld wordt.
Maatwerk
Wat we wel en niet willen is duidelijk, stelt Bharosa. “We willen een responsieve overheid, die burgers sneller bedient met wat er op dat moment nodig is, die opgavegericht werkt en maatwerk levert. Maar we willen geen legacy, geen vendor lock-in en geen grote afhankelijkheid van Big Tech, want we willen meer soevereiniteit en meer open source.”
We moeten naar een ecosysteembenadering toe, betoogt de Delftse hoogleraar, waarin overheid en markt samen aan de slag gaan met oplossingen die zaken simpeler maken voor burgers, hen de regie geven en er bijvoorbeeld voor zorgen dat ze een goed overzicht hebben van de regelingen en toeslagen waar ze voor in aanmerking komen. Daar zijn al goede voorbeelden van. “Zaak is dat we GovTech weten om te bouwen tot helpende hand en we digitale oplossingen kunnen benutten om de grote maatschappelijke opgaven aan te pakken. De overheid kan verder veel doen om GovTech in goede banen te leiden, niet alleen met regulering maar met een scala aan instrumenten. Je kunt met subsidies werken, op prestaties sturen, certificeren en keurmerken uitdelen. Zo creëer je vertrouwen in nieuwe technologie.”
Govtechday
Op 6 juni 2024 vond voor de tweede maal GovTechDay plaats, hét GovTech-event waarin overheden samenkomen met marktpartijen, startups, wetenschap en kennisinstellingen om te leren van elkaar, te netwerken. Gastheer was dit jaar de provincie Zuid-Holland.
Donderdag 12 juni 2025
GovTechDay 2025
Uiteraard zijn dit wijze woorden van Nitesh Bharosa: “Een ecosysteembenadering waarin overheid en markt samen aan de slag gaan met oplossingen.” En natuurlijk, ik hoor de criticasters al denken: “En hoe dan? Wie neemt er nou eindelijk eens ownership binnen de overheid?”
Hoewel ik geen kant-en-klare oplossing heb, heb ik wel een duidelijke richting, ambitieuze doelen en een overvloed aan energie. We hebben al op kleine schaal succes geboekt met samenwerkingen tussen ministeries, provincies, steden en de markt via Startup in Residence Intergov (www.intergov.nl). Binnen deze partners en het omliggende ecosysteem zitten sleutelfiguren die dit initiatief meer slagkracht kunnen geven.
De vraag naar “ownership” blijft terecht staan, evenals het borgen en slim hergebruiken van kennis, expertise en middelen voor de komende decennia. Ik beweer niet alle antwoorden te hebben, maar mijn team en ik staan klaar om een verschil te maken.
Het gaat niet om ownership en ook niet meer om organisaties, maar om het denken in termen van een Data Ecosysteem (vb. https://www.sitra.fi/en/publications/rulebook-for-a-fair-data-economy/)
Er is dan ook geen verschil meer tussen overheid, markt etc., maar er is alleen sprake van Data Eigenaar, Data Leverancier en Data Consument, die middels allang volkomen uitgekristalliseerde methoden, conform allang breed bewezen Referentie Architectuur (https://docs.internationaldataspaces.org/knowledge-base/ids-ram-4.0) per direct kunnen samenwerken. Open Source en met per direct en gratis te downloaden code (zie: https://github.com/Fiware/catalogue) onder een oer-Nederlands en allang operationeel Trust & Governance Framework (zie: http://www.ishare.eu) WAAROM is het nou zo moeilijk dat dingen die wij in Nederland al jaren geleden bedachten en waar onze beste wetenschappers al jaren bij betrokken zijn WEL door landen als India en Portugal worden omarmd en met groot succes, terwijl wij hier moeilijk blijven doen? Daar is helemaal geen centraal ownership voor nodig! Het gebeurt al op allerlei plekken. RVO, CBS, RWS, ze gebruiken dit allemaal al in diverse gremia. Nu ff Staatsbreed trekken. Het is niet voor niets dat Slovenië de NGSI-LD standaard staatsbreed heeft omarmd. Het is niet voor niets dat GaiaX (zie: https://gaia-x.nl/) en zelfs hele stukken van de Duitse auto industrie al zo werken (zie: https://catena-x.net/en/) of dat er al complete gespecialiseerde, maar organisatie-overschrijdende Data Spaces opkomen (zie: https://www.vda.de/en/topics/digitization/mobility-data-space). Gewoon DOEN.