Psychologie is tegenwoordig populair. Het wordt gulzig gebruikt door technologiebedrijven om onze aandacht te stelen. Door politieke partijen om onze stem te scoren. En door adviesbureaus om klanten te verleiden met de belofte van echte gedragsverandering.
Wat we niet zien, dat onderschatten we
Centraal hierin staat Daniel Kahneman, die baanbrekend onderzoek deed naar menselijke besluitvorming. Met als kernbevinding dat ons brein twee systemen kent: het snel oordelende systeem 1 en het trager redenerende systeem 2. Het gevolg is dat mensen geregeld denkfouten maken, zeker in het digitale tijdperk waarin ons brein steeds meer informatie moet verwerken. Een van de meest invloedrijke denkfouten die Kahneman heeft ontdekt is ‘What you see is all there is’ (WYSIATI): we baseren ons oordeel sterk op wat we waarnemen. En wat we niet zien, dat onderschatten we.
Als dit invloedrijke principe ergens op van toepassing is, dan is het wel op de digitale infrastructuur, die bestaat uit zeekabels, internetknooppunten, datacenters en telecomnetwerken. Dit digitale verkeerssysteem is cruciaal voor allerlei dingen die we belangrijk vinden. Zoals appen, mailen, navigeren, swipen en streamen. Maar ook ziekenhuisbehandelingen, publieke dienstverlening, industriële productie en wetenschappelijk onderzoek. Zonder digitale infrastructuur geen AI-toepassingen of nationale cloud. Dus ook geen concurrentievermogen en soevereiniteit.
We nemen onze digitale infrastructuur voor lief
Omdat het ingenieuze netwerksysteem grotendeels onzichtbaar en uiterst betrouwbaar is, zijn we het voor lief gaan nemen en dreigen we het nu zelfs stiefmoederlijk te behandelen. Zie bijvoorbeeld het hoofdredactionele commentaar van NRC over thuiswerken.
Hierin beschrijft de redactie hoe NS-stakingen, sein/wisselstoringen en wegafsluitingen de mobiliteit afgelopen weken verminderden. Toch bleef chaos uit dankzij de mogelijkheid van thuiswerken. Ook tijdens de Corona-pandemie zagen we al dat Nederland hierdoor bovengemiddeld goed overeind bleef. De krant concludeert echter dat thuiswerken geen oplossing mag zijn voor mobiliteitsproblemen. Dat is geen sluitende redenering, maar erger is dat het cruciale belang van digitale infrastructuur letterlijk met geen woord beschreven wordt.
Wie zijn blik werpt op het fysieke wegennet maar de digitale snelweg uit het oog verliest, lijdt aan WYSIATI. Extra vervelend is dat WYSIATI hierbij leidt tot een andere psychologische reflex: not in my backyard (NIMBY). Oftewel: lusten zonder lasten. Dit zien we bij alle lokale en nationale politici die dolgraag onafhankelijk willen zijn van Amerikaanse techbedrijven maar tegelijkertijd geen datacenters in Nederland willen. Het gaat soms zelfs zover dat in het taalgebruik het woord datacenter wordt vervangen door de term AI-faciliteit of supercomputer.
Zoals blijkt uit dit artikel over het besluit van het kabinet om geld vrij te maken voor een AI-fabriek in Groningen. Het is geweldig nieuws maar laten we niet doen alsof AI geen dataopslag vergt.
Dataverkeer is even vitaal als elektriciteit en stromend water
Ook dit is weer psychologie, namelijk framing: iets op een bepaalde manier voorstellen of verbeelden om het mooier te laten lijken. Dit is echter helemaal niet nodig, omdat datacenters moderne, efficiënte en schone bedrijven zijn die zeer goed scoren op het gebied van multifunctioneel ruimtegebruik, energiezuinigheid en CO2-uitstoot. Dit blijkt uit alle feiten, metingen, sectorale vergelijkingen en onafhankelijke verzoeken.
Laten we onszelf niet langer in de luren leggen en laten we onszelf niet steeds voor de gek houden. In onze geheel gedigitaliseerde samenleving is dataverkeer even vitaal als elektriciteit en stromend water. Om op het vlak van digitale mobiliteit en dataverkeer tot doordachte besluiten te komen, moeten opiniemakers, beleidsmakers en politici zich beter bewust zijn van de denkfouten die in het digitale tijdperk op de loer liggen.
