Op de laatste dag voor het zomerreces heeft de Eerste Kamer dinsdag een wijziging van de Wet openbaarheid van bestuur (Wob) aangenomen, waardoor bestuursorganen die beslistermijnen laten verlopen, de informatieverzoeker niet langer een dwangsom verschuldigd zijn.
Door de dwangsom uit de Wob te halen wilde minister Plasterk (BZK) Wob-verzoeken tegengaan die uitsluitend als doel hebben er financieel beter van te worden.
Het wetsvoorstel van Plasterk werd met forse meerderheid aangenomen. Alleen SP, PVV en PvdD (samen 20 zetels) stemden tegen. Dit betekent dat GroenLinks en D66 zich achter de wetsaanpassing schaarden. Opmerkelijk omdat zij op 7 juni in de Tweede Kamer de wijziging afwezen en ook omdat ze de partijen achter de initiatiefwet open overheid (Woo) zijn, die de verouderde en slecht functionerende Wob moet vervangen en de dwangsom eveneens afschaft. Wanneer alle partijen die in de Tweede Kamer tegen stemden, dat ook in de Senaat hadden gedaan, had Plasterk zijn reparatiewetje met 44 tegenstemmen zien sneuvelen.
Zijn wet is met sneltreinvaart door de Eerste Kamer gegaan. In de voorbereiding hadden alleen CDA en D66 enkele vragen (vastgesteld 30 juni), waarop per omgaande een reactie volgde (ontvangen 1 juli). Plasterk had zijn voorstel op de agenda van de Tweede Kamer weten te krijgen juist toen deze de Woo aannam. Pogingen om de behandeling op te schorten totdat de Woo volledig door de Eerste Kamer was behandeld, strandden. Een deel van de Tweede Kamer wilde meer duidelijkheid over de omvang van het Wob-misbruik. Plasterk wilde dat misbruik, ongeacht de omvang, zo snel mogelijk stoppen.
Nu de Eerste Kamer de reparatiewet heeft aangenomen, heeft de aangepaste Wob (inwerkingtreding voorzien per 1 oktober) de Woo ingehaald. Besloten is de behandeling van de Wet open overheid tot 13 september te schorsen. Intussen is 7 juni een expertmeeting gehouden en worden ‘position papers’ ingewacht.
De Eerste Kamer heeft zich wel afgevraagd wat het aannemen van Plasterks wetsvoorstel zou betekenen voor de Woo en voor bestuursorganen. Daarover heeft minister Stef Blok, die de zieke Plasterk vervangt, laten weten: “De situatie van kort na elkaar optredende wetswijzigingen, leidt niet tot uitvoeringsproblemen voor de bestuursorganen. Het regeringsvoorstel bevat immers beperkte maatregelen gericht tegen misbruik die op grond van het initiatiefvoorstel Wet open overheid bij inwerkingtreding identiek worden geregeld.”
Ook Linda Voortman, die als lid van de GroenLinks-fractie in de Tweede Kamer met Steven van Weyenberg (D66) de Woo verdedigt, ziet geen bezwaar. Ze zegt geen enkele aanwijzing te hebben dat de Eerste Kamer minder belangstelling voor haar wet zou hebben of de behandeling een lagere prioriteit zou geven nu de Wob gerepareerd is. “De Woo gaat niet alleen misbruik tegen, maar regelt ook veel meer transparantie. Het is een grote wet, zeker voor een initiatiefwet. Tijdens de hoorzitting zag je dat de Eerste Kamer stevig doorvraagt en heel grondig kijkt naar de inhoud. Dat verwacht ik nu ook. Ik ben benieuwd naar de vragen, die wij met gezwinde spoed zullen beantwoorden, waarna er een debat komt,” aldus Voortman, die zich er nog altijd optimistisch over toont dat de Wet open overheid ook door de Eerste Kamer komt.
Het college van B en W van Amsterdam heeft de Eerste Kamer laten weten achter de Woo te staan en het oneens te zijn met de Vereniging van Nederlandse Gemeenten, die een lobby tegen de wet voert. Anders dan de VNG vinden B en W de wet niet ‘volstrekt onuitvoerbaar’. Wel vindt het college het schrappen van de dwangsom verkeerd. Het biedt de verzoeker ‘een belangrijke stok achter de deur en gebleken is dat die stok in sommige gevallen ook nodig is’. Er zijn ‘relatief weinig verzoeken […] waarbij sprake is van misbruik’. Daarom is er ‘geen aanleiding om degenen die een legitiem verzoek indienen die stok te ontnemen’.
