Data en AI

De superslimme samenleving komt eraan. Dat gebeurt op de vleugels van innovatieve technologieën die tot voor kort exclusief tot het domein van hightech leken te behoren. We hebben nog wel muren te slechten. Technologie moet speelser worden, makkelijker toegankelijk voor een meer diverse groep van betrokkenen. TechnoVision is een raamwerk dat speciaal daarvoor is ontworpen.

De combinatie datagebruik en privacy ligt al jaren onder een vergrootglas. Zeker ook waar het gaat om fraudebestrijding door de overheid. Toch is er veel mogelijk als we een aantal belangrijke AVG-principes in acht nemen en rekening houden met ethische aspecten.

Actieve Openbaarmaking

Jacqueline Rutjens, directeur van het Rijksprogramma Duurzaam Digitale Informatiehuishouding (RDDI), is initiatiefnemer van de Actieve openbaarmaking. “Dit onderwerp raakt steeds weer het nieuws. Het leeft! De overheid maakt nu al veel informatie actief openbaar; ambtenaren zijn trots op hun werk en willen de samenleving daar graag bij betrekken. Maar wordt die informatie ook gevonden?”

Allerlei initiatieven bestaan en ontstaan om gecontroleerd data te delen en te interpreteren zonder tussenkomst van mensen. Maar niet iedereen kan profiteren van deze kansen.

Gemeenten willen mee in de digitaliseringsslag en op dit punt niet onderdoen voor andere gemeenten. Pas op, waarschuwen onderzoekers van de Utrecht Data School. Een dataproject vereist goede verantwoording en inbedding van publieke waarden. De ethische discussie over deze waarden wordt nu te vaak in de weg gezeten door een onontkoombare drang naar innovatie.

Techmastodonten als Google en Facebook willen veel meer dan enkel een sterke marktpositie verwerven. Daarom is het betreurenswaardig dat de aankoop van Fitbit door Google niet als een ouderwets competitievraagstuk beoordeeld werd door de Europese Commissie. Marktmacht als enige criterium voldoet niet meer om overnames in deze sector te beoordelen.

Veel dataprojecten binnen de overheid struikelen nog voor ze begonnen zijn. Niet vanwege privacy bezwaren of haperende technologie, maar simpelweg door kwalitatief onvoldoende goede data. Tijd om eigenaarschap en rentmeesterschap op het gebied van data te organiseren binnen alle overheden.

Doordat politieke partijen hun verkiezingscampagne steeds meer via sociale media voeren, krijgen zij beter zicht op hun potentiële kiezers. Tegelijkertijd krijgen die kiezers juist minder zicht op hoe partijen opereren. Hoog tijd voor meer openheid over microtargeting. De data die platforms gebruiken om hun bezoekers in verschillende doelgroepen in te delen, kunnen op een minder frisse manier zijn verkregen. De platforms kunnen de politieke partijen ook verschillend behandelen.

Actieve Openbaarmaking

De democratie, de onafhankelijke rechtsstaat, een ambtenarenapparaat zonder corruptie: in Nederland vinden we het vanzelfsprekend. Toch is het dat niet; het kan snel aftakelen en het moet altijd beter, waarschuwt Lousewies van der Laan, directeur van Transparency International Nederland. Een goede informatiehuishouding is essentieel voor de integriteit van de overheid, de geschiedschrijving en voor de analyses en eventuele onderzoeken achteraf.

De wereld om ons heen verandert alsmaar rapper. Belangrijke oorzaak: klimaatverandering. Ook in Nederland zijn de gevolgen daarvan niet te onderschatten. Periodes van hevige regenbuien afgewisseld met periodes van extreme droogte, met als gevolg wateroverlast of uitdroging van de bodem. Genoeg water is van levensbelang en het is aan de waterschappen om de toevoer optimaal te houden.

‘Van wetten en worsten wil je niet weten hoe ze gemaakt worden.’ Ofwel: de overheid weet wat goed is voor u. Dat moet anders en het kan ook anders, zo laat de open en transparante ontwikkeling van CoronaMelder zien. Onze oproep: Wees transparant, omarm kritiek en handel op basis van vertrouwen. Dat leidt tot beter beleid en een groter draagvlak. Geslotenheid is niet meer van deze tijd.

Bijna twaalf procent van de Nederlandse stroom gaat naar datacentra. En dat percentage groeit snel. Als we niet oppassen dan gaat straks een meerderheid van onze stroom naar het verwerken van data. Een regelrechte bedreiging van onze klimaatdoelen? Volgens hoogleraar Ton Backx is ICT juist onmisbaar in een duurzame wereld.

People are more predictable than particles, zo zei de Britse natuurkundige Stephen Wolfram jaren geleden al. Zijn gelijk wordt steeds duidelijker zichtbaar in hoe bedrijven omgaan met data over ons gedrag. Mocht u denken dat u uniek bent en dat uw gedrag niet voorspelbaar is: u zit ernaast. De werkelijkheid is dat we allemaal kuddedieren zijn en ook dat daar veel geld mee te verdienen is door Big Tech.

Digitale Zaken

Data delen beter organiseren is dé kans voor Nederland om succesvol te zijn in AI. Als we nu beginnen hebben we in 2024 het ecosysteem voor AI data delen gerealiseerd. Laten we met elkaar afspraken vormgeven, leren van technische implementaties en adoptie stimuleren. De werkgroep Data Delen van de Nederlandse AI Coalitie heeft een programma opgezet om dit te realiseren. Aan het einde van 2024 moet er een zichzelf financierend ecosysteem zijn gerealiseerd en heeft Nederland een wereldwijde koppositie in AI.

Kathalijne Buitenweg vertrekt na vier jaar uit de Tweede Kamer, met als nalatenschap een nieuwe Vaste Kamercommissie voor Digitale Zaken. “Digitalisering wordt niet politiek gemaakt”, constateert de parlementariër voor GroenLinks.

'Van beleids- naar datacyclus'

Beleid dynamiseert niet, beleid zet vast. Het gebruik van data bewerkstelligt daarentegen juist het tegenovergestelde. Data dynamiseert namelijk wel. Met data hebt je het middel in handen om het narratief, het verháál over de opgave, telkens opnieuw en met steeds andere accenten te verwoorden.

Kun je voorkomen dat AI de foute kant opgaat? In dit whitepaper meer over hoe empathie, transparantie, eerlijkheid en verantwoordelijkheid (het toepassen van) AI kunnen verbeteren, voor zowel de organisatie als het algemene belang.

Digitale Zaken

Het aanstaande regeerakkoord moet werk maken van data en met concrete plannen komen op het gebied van de digitale infrastructuur, datavaardigheid en veilig en verantwoord datagebruik. De komst van een vaste Kamercommissie voor digitale zaken biedt geen antwoord op de lacune voor dit onderwerp in de politieke programma’s en het debat.

Een gebrek aan verantwoordingsplicht binnen de private sector zal ertoe leiden dat de verantwoordelijkheid voor AI-regulering in de komende vijf komt te liggen bij overheden. Dit is een van de conclusies uit nieuw wereldwijd onderzoek van Pegasystems. Onderzoeksbureau iResearch ondervroeg 1350 respondenten op managementniveau in zeven verschillende marktsectoren in twaalf landen.

Nederland staat met 66.527 incidenten op de tweede plek met het hoogst aantal gemelde datalekken in Europa sinds de invoering van de Algemene verordening gegevensbescherming (AVG) in mei 2018. Alleen Duitsland deed meer officiële meldingen van datalekken (77.747).

Machine learning

Met machine learning worden data op een geautomatiseerde manier onderzocht. Daardoor kun je patronen herkennen waar gemeenten, bijvoorbeeld, hun armoedebeleid mee kunnen verbeteren. Gemeenten, startups en kennisinstellingen werken samen in het machine learning lab in Eindhoven.

'Van beleids- naar datacyclus'

Van beleidscyclus naar datacyclus? We zitten al lang in de datacyclus, betoogt Guido Muller. Technologische transitie gaat altijd hand in hand met bestuurlijke veranderingen. Alleen bij provincies, waar Paul Strijp en ondergetekende werkzaam zijn, houdt het relict beleidscyclus nog relatief lang stand.

'Van beleids- naar datacyclus'

Waar gaat het in de kern om in het debat over de beleids- of datacyclus? Dat in een cyclus ingegrepen kan worden op basis van context, duiding en menselijke maat, stelt IT consultant Walter van de Berg. Want data zijn als kakkerlakken. Als ze er eenmaal zijn kom je er nooit, nooit, nooit meer vanaf. Zorg er voor dat er iemand is die de aan/uitknop kan drukken.

College artificial intelligence #2

Als je de kranten mag geloven kun je artificiële intelligentie werkelijk overal toepassen. Van tekst herkennen, tot de diagnose van borstkankergezwellen. Hoe komt het dat deze technologie zo breed inzetbaar is? In zijn eerste iBestuur-college benadrukte professor Chris Verhoef dat AI een vorm van statistiek is, en dat een prozaïsche naam als zelflerend niets anders betekent dan het vinden van de beste coëfficiënten, zodat de fout van de antwoorden zo klein mogelijk is.

'Van beleids- naar datacyclus'

Van beleids- naar datacyclus? Het gaat volgens Ard Schilder nog niet overal even snel en met volle overtuiging, maar het concept datagedreven werken is binnen het openbaar bestuur al redelijk gemeengoed geworden. Willen we verdere stappen zetten, dan is het nodig een kanteling te maken naar ‘data voor mensgedreven werken’.

'Van beleids- naar datacyclus'

Van beleids- naar datacyclus? In de visie van Agnes Dinkelman gaat het vooral om begrijpen. De processen en de verantwoording van die processen staan te vaak centraal. Dat helpt een burger niet of nauwelijks. Precieze data brengen de werkelijkheid preciezer in beeld. We moeten de zaak 360 graden rondom het onderwerp in beeld zien te krijgen.

Is het zonder meer strafbaar stellen van deep fake technologie in algemene zin wenselijk? Of lost zo’n verbod niets op?

Van voorspellend rekenmodel tot en met zelfbewuste levensvorm, de potentie van artificiële intelligentie (AI) is net zo verwarrend als veelbelovend. Moeten gemeenten eigenlijk ook iets met AI? Zo ja, hoe dan en – ook best belangrijk – hoe vooral niet?

Artificiële Intelligentie (AI) ontwikkelt zich razendsnel en overstijgt landsgrenzen. Hoe leiden we de wereldwijde ontwikkeling van verantwoorde AI in goede banen? Volgens moraalfilosofe Katleen Gabriels (Maastricht University) ligt de sleutel voor morele technologie bij interdisciplinair onderwijs, vertelt ze in een interview met Arine van Heeswijk voor het Rathenau Instituut.