Overheid in transitie

Je kunt als overheid alleen werken aan een doelmatige actieve openbaarmaking als je weet wat inwoners daadwerkelijk aan informatie willen hebben en hoe ze die het beste aangereikt kunnen krijgen. Wat moeten we daarvoor doen, en misschien wel laten? Praat mee met de regeringscommissaris Informatiehuishouding.

Ook de digitale wereld kampt met CO2-problemen. Alleen al één e-mail versturen schijnt 4 gram CO2 uit te stoten (exclusief bijlagen)! Ook het bewaren van onnodige e-mails, bestanden, apps, foto’s en video’s zorgt voor een berg afval. Afgelopen weekend was het Digital Clean-up Day. U Yong Hu en Arjan Blom geven adviezen voor een schone digitale werkomgeving.

De gemeente Deventer gaat drones inzetten op bestemmingsplannen te controleren. Dit verhoogt de controle- en detectiekans en heeft daarmee een preventieve werking, zegt de gemeente. De kosten voor de opleiding en het aanschaffen van een drone bedragen volgens de gemeente 10.000 euro.

Hoeksche Waard zet dossiers, die in het kader van de Wet Open Overheid (Woo) openbaar worden gemaakt, op zo’n manier online dat ermee werken een fluitje van een cent wordt. Een ‘schoolvoorbeeld van een FAIR publicerend bestuursorgaan’. Hoe doen ze dat en wat kunnen andere overheden ervan leren?

De verkiezingen van gisteren brengen op bestuurlijk vlak de nodige verschuivingen aan in de provinciale politiek. De vraag rijst of er, gezien de beperkte aandacht voor IT-uitdagingen in de programma’s wel genoeg bestuurlijke prioriteit is voor diverse IT-uitdagingen. Marten Tilstra, programmamanager Interprovinciale Digitale Agenda heeft er vertrouwen in.

Wat is govtech? De korte uitleg is dat het gaat om een samentrekking van de woorden ‘government’ en ‘technology’. Maar achter die simpele uitleg schuilt een nieuw domein, een serieus domein. Het ‘tech’ deel van govtech ontwikkelt zich autonoom en snel. Startups en scale-ups komen en gaan. Maar het ‘gov’ deel kan aan kracht winnen.

Een krappe meerderheid in de Eerste Kamer stemde vanmiddag voor invoering van de Omgevingswet per 1 januari 2024. Gemeenten en provincies drongen al maanden aan op een snelle invoeringsdatum. De oppositie wilde eerst meer zekerheid over de staat van het digitale stelsel, maar kreeg daarvoor niet genoeg stemmen bij elkaar.

De problemen van de Belastingdienst zijn ernstig en belemmeren niet alleen de belastinginning, maar ook de beleidsvorming in Nederland. Dit zullen we niet op korte termijn kunnen lossen. Radicale stappen zijn noodzakelijk, daarbij pleit ik voor de oprichting van een nieuwe Belastingdienst die vanaf het begin betrokken is bij de creatie van nieuwe Belastingwetten.

Op 20 april 2023 vindt de Dag van de Digitale Provincie plaats in Theater Buitensoos in Zwolle. Dit evenement wordt georganiseerd door het Interprovinciaal Overleg (IPO) in samenwerking met iBestuur. Voor wie geïnteresseerd is in de digitale transformatie en/of toepassing van digitalisering op de grote ruimtelijke opgaven van Nederland.

Het commentaar van de Raad van State op de staat van het Digitale Stelsel Omgevingswet is ‘te serieus om onweersproken te laten’, erkende minister De Jonge gisteren in wat eigenlijk het finale debat over de Omgevingswet in de Eerste Kamer had moeten worden. Hij zal er binnen een week per brief op reageren.

Ook bij UWV kampen ze met verouderde ICT-systemen. Minister Van Gennip van SZW heeft de invoering van het Besluit IKV opnieuw uitgesteld. Eerst moeten verouderde ICT-systemen, cruciaal zijn het toerekenen en verstrekken van uitkeringen, vervangen worden. Daarmee is er onvoldoende capaciteit beschikbaar om nieuwe wetgeving te implementeren.

Via MijnOverheid kunnen burgers inloggen bij diverse overheidsinstanties. Maar bij een volgende stap zien de digitale omgevingen van overheden er totaal verschillend uit. Erg lastig voor ‘minder-digivaardigen’, digitaal burgerschap is hiermee niet gelijkwaardig, stelt Mark Landman, voorzitter stichting Digitaal Burgerschap Nederland. “Volg het voorbeeld van Denemarken!”

Als overheid hebben we een aantal ambitieuze doelen geformuleerd op vlak van verduurzaming, energietransitie, mobiliteit of woningbouw. Die we met elkaar voor 2030 gefikst willen hebben. Over het ‘waarom’ en ‘wat’ is al veel over uitgewisseld. Maar het ‘hoe’ blijft nog een forse uitdaging. Want dán moet je het papierenstadium overstijgen.

Een mooie uitspraak: ‘Ieder groot succesvol project is begonnen als een klein succesvol project’. Tegelijk, de Kunst van het klein beginnen komt neer op de Kunst om vervelende keuzes te kunnen maken. Een kundige IT’er zou ook de vaardigheid moeten hebben om bestuurders te helpen die vervelende keuzes te kunnen maken.

Na alle ophef over ‘de kosten van de verouderde ICT-systemen’, komt staatssecretaris van Rij van Financiën met een meer positief geluid over de Belastingdienst. De ‘technische schuld’ is sinds 2018 gehalveerd van 52% naar 26%. En vanaf 2026 ontstaat ruimte voor nieuwe beleidswijzigingen. Maar laat de Belastingdienst nu vooral met rust!

Op 23 februari 2023 organiseren we de zesde Keukentafelsessie met regeringscommissaris Informatiehuishouding Arre Zuurmond. Het thema: ‘Een nieuwe informatiehuishouding vraagt om nieuw gedrag’. De sessie wordt zoals altijd live uitgezonden (15:00-17:30 uur) en u kunt meedoen via de chat en de Mentimeter.

Afgelopen week besteedde Arjen Lubach in de Avondshow aandacht aan de enorme hoeveelheid websites van de overheid. Samen met Tex de Wit fileerde hij het doolhof dat op deze manier wordt gecreëerd. Hoe komt dat nou? Ik denk dat er drie dingen een rol spelen: luiheid, onbekwaamheid en gebrek aan sturing.

Doelen stellen geeft de illusie van concreetheid en daadkracht. Maar of ze worden gerealiseerd moet blijken uit betrouwbare data, die eenduidig en concreet zijn. Anders tasten volksvertegenwoordigers, bestuurders en eigenlijk iedereen in het duister. Het begrippenkader Regionale Energiestrategieën (RES) is hiervan een mooi voorbeeld.

De Eerste Kamer wil dat er op 7 maart plenair over de invoering van de Omgevingswet wordt vergaderd en een week later over het Ontwerp KB wordt gestemd. Dat bleek deze week bij een commissievergadering van de senaat waar door het Adviescollege ICT-Toetsing een briefing werd gegeven over het Indringend Ketentesten van het DSO.

Maatschappelijke organisaties, wetenschap, overheden en bedrijven hebben zich verenigd in de maatschappelijke coalitie Over Informatie Gesproken. Doel is de informatierelatie tussen overheid en burgers verbeteren. In november 2022 presenteerde de coalitie haar manifest met zeven zorgen en zeven oplossingen. Lees er meer over in dit E-zine.

Voormalig VVD-Kamerlid Ton Elias is bijna negen jaar na het parlementair onderzoek van zijn commissie boos en teleurgesteld. Of liever gezegd: furieus. Hij constateert in gesprek met iBestuur dat er veel te weinig is gedaan met de aanbevelingen. “En dat is onbegrijpelijk en doodzonde.”

Als je weet dat wetten in de praktijk software worden, dan moet je de ruimte en flexibiliteit expliciet regelen. Want waar ruimte in wetten er als vanzelf is als je iets níet regelt, moet je die ruimte in software expliciet scheppen. Lees het verhaal van Evert, onderdeel van een onderzoek van Stichting Kafkabrigade in het kader van de Staat van de Uitvoering 2022.

Overheden moeten meer samen optrekken om beleid te maken dat uitvoerbaar is en steeds kijken hoe dat beter kan. Het kabinet wil investeren in samenwerking, oog hebben voor uitvoerbaarheid van beleid en bijdragen aan sterke medeoverheden.. Er komt een uitvoerbaarheidstoets decentrale overheden (UDO).

Met een eerste gemeenschappelijk programmeringsplan zet het MIDO overheidsbreed de inhoud, planning en budgetten op een rij voor het beheren en vernieuwen van de Generieke Digitale Infrastructuur (GDI). De ambities zijn stevig, toch is een sterke prioritering nodig. Voorzitter Dick Heerschop van de PGDI licht de gemaakte keuzes toe.

Er woedt al jaren een (woorden-)strijd tussen techno-optimisten die geloven in een mooie utopie en doemdenkers die ons – onder meer in Hollywoodproducties – dystopische scenario’s voorschotelen. Is ‘Protopia’ het medicijn in deze strijd? Later we proberen elke dag een klein stapje te zetten om de wereld beter te maken.

De complexiteit van de wetgeving en de stapeling van beleid vormen het grootste knelpunt voor burgers, ondernemers en uitvoeringsorganisaties. Dat blijkt uit de eerste Staat van de Uitvoering die woensdag is overhandigd aan Tweede Kamervoorzitter Bergkamp. Politiek, beleid en uitvoering moeten eerder en beter samenwerken.

Overheid en technologie is een krachtige combinatie, mits goed ingezet en met de juiste partners. GovTech NL is een samenwerkingsverband van technische professionals, bedrijven en kennisinstellingen. Hun missie is mens en overheid nader tot elkaar te brengen met behulp van technologie. Hun methode: niet alleen maar praten, maar vooral doen.

Per1 januari is Logius samen gegaan met het Kennis- en Exploitatiecentrum Officiële Overheidspublicaties (KOOP). KOOP was eerder onderdeel van Uitvoeringsorganisatie Bedrijfsvoering Rijk (UBR). Beide zijn onderdeel van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties.

“Gemiddeld kan 25% van de burgers niet (digitaal) meekomen als de diensten en producten, brieven, beschikkingen en andere informatie niet toegankelijk zijn,” stelt Yousuf Yousufi, Ambassadeur digitale toegankelijkheid van de VNG. De vereniging ontwikkelde twee handreikingen die gemeenten kunnen helpen om meer digitaal inclusief te werken.

Iedereen heeft volgens de Wet open overheid (Woo) het recht op op toegang tot publieke informatie. Sommige Kamerleden kondigden dit aan als een ‘nieuw recht’, dat niet onder de Wet openbaarheid bestuur (WOB) zou bestaan. Artikel 1.1 van de Wob verandert echter niets aan de rechtspositie van de individuele burger.

De jaarwisseling blijft een perfect moment om even achterover te leunen. Om zo te overzien waar we eigenlijk staan. En wat dan onze agenda is voor de komende periode. Steeds meer wordt duidelijk dat de huidige exponentiële ontwikkeling van technologie essentiële drivers zijn om onze 2030 doelen gerealiseerd te krijgen.

Onvoldoende erkenning van de potentie, een te abstracte innovatieagenda en het mijden van risico’s en kosten zijn de belangrijkste belemmeringen om tot innovatiegericht inkopen te komen, constateert een werkgroep van inkoopprofessionals en wetenschappers. De minister van EZK stuurde het rapport eind december naar de Tweede Kamer.

IT-kennis bij bestuurders draagt bij aan het creëren van waarde voor organisaties. Worden bestuurders na grote operationele IT-storingen dan ook vervangen door IT-competentere mensen? Toezichthouders wijzen vaak de uitvoerende bestuurders aan als de ‘zondebok’. Bij de overheid moet soms de bewindspersoon het veld ruimen. Doeltreffend? Nee.

Minister Bruins Slot trekt de stekker uit het project Platform Open Overheidsinformatie (Plooi), waarmee op termijn duizenden overheden actief overheidsinformatie openbaar hadden moeten maken. Het Adviescollege ICT-toetsing (AcICT) dringt aan op een eenvoudige variant van het plan.

De overheid moet open werken omarmen. Een aantal gemeenten heeft de stap al genomen. Wat levert dat op in Enschede en Horst aan de Maas? En hoe krijg je de ambtenaren mee in deze nieuwe manier van werken? “Hergebruik biedt zoveel voordelen voor gemeenten, maar nog lang niet iedereen zien dat.”

De regie en financiering van de Informatiepunten Digitale Overheid (IDO’s) behoort per 1 januari a.s. tot de verantwoordelijkheid van gemeenten. IDO’s zijn laagdrempelige hulploketten in lokale bibliotheken, waar burgers met hun vragen over online overheidsdienstverlening terecht kunnen.

Rijkswaterstaat implementeert een nieuw ICT-platform voor gebruik in de verkeerscentrales en langs de weg. In 2011 voorzien in een budget van 34 miljoen euro, maar inmiddels verdrievoudigd. En niet zoals gepland eind 2018, maar eind 2023 gereed. Binnenkort wordt Charm door het Adviescollege ICT-toetsing (voorheen BIT) doorgelicht. iBestuur sprak met programmamanager Olivier Overbeke.

Rijksambtenaren zitten geregeld met de vraag of datgene waar ze mee bezig zijn wel het juiste is om te doen. Het toeslagenschandaal heeft niet alleen leed veroorzaakt bij de ouders en kinderen, maar ook bij bij de ambtenaren van de Belastingdienst zelf. Om aan herstel van vertrouwen te werken moet er ook oog voor hen zijn.

De technologieën die onze organisaties en ons leven verbeteren, zijn krachtiger en essentiëler dan ooit tevoren. Vooruitstrevende organisaties, waaronder overheden, begrijpen de technologische krachten die hen omringen en zoeken naar manieren om ze te benutten ten behoeve van zowel burgers als kiezers. Download de whitepaper.

Bij de overheid gaat meer dan 40 procent binnen 3 jaar met pensioen. Binnen 5 jaar is de uitstroom van oudere medewerkers bijna 60 procent, waarvan de grootste groep de ICT-professionals betreft. Waardevolle ICT-kennis en -ervaring verlaat in korte tijd de overheid. Maak de informatievoorziening toekomstbestendig!

We horen bijna dagelijks over nieuwe toepassingen van technologie Ik ben fan van technologie, áls we daarmee een ambitie kunnen waarmaken of een probleem kunnen oplossen. De vraag is natuurlijk: wat is wijsheid? Bestuurders en ict-managers krijgen steeds te maken met vernieuwingen waarvan ze zich afvragen of het de investering waard is.

Dit najaar zijn oud-burgemeesters Peter de Baat en Bert Bouwmeester gestart als ambassadeurs voor de Wet Open Overheid (Woo). Met een ronde langs gemeenten in ons land willen ze de voortgang van de invoering van de nieuwe wet significant helpen versnellen en het bestuurlijk bewustzijn over een transparante overheid vergroten.

Het Trendrapport Informatiesamenleving 2023 van de VNG is uit. Hierin leest u onze analyse van de belangrijkste nieuwe technologische ontwikkelingen en hun maatschappelijke impact. Zoals de dreiging van desinformatie en deepfakes, de toekomst van de digitale ruimte en de staat van onze digitale veiligheid.

De departementen werken aan de verbetering van hun informatiehuishouding. Dashboards moeten daarbij helpen, onder meer door inzicht te geven in het voldoen aan wet- en regelgeving. Vanuit het project ‘Informatiegestuurd werken’ werkt het ministerie van IenW aan de ontwikkeling van een dashboard voor de bestuursraad.

Binnen de overheid worden de uitgangspunten van open source inmiddels breed gedeeld. Gemeenten kijken hoe ze de principes van Common Ground invoeren, en het Rijk bewees tijdens de coronapandemie met de CoronaMelder app hoe je onder grote druk een oplossing open ontwikkelt. Wat betekent open source werken precies voor de overheid? En, belangrijker, wat houdt ons nog tegen?

Zorgt falende IT-architectuur voor een dito informatiehuishouding? De vraag impliceert dat beide falen, op dit moment. Daar waren de meningen over verdeeld, aan deze vijfde keukentafelsessie in Almere-Stad. Waarom is architectuur überhaupt belangrijk voor de informatiehuishouding? En hoe vertellen we dit onze bestuurders?

Communicatie richting inwoners en ondernemers is lang niet altijd duidelijk genoeg. VNG startte afgelopen februari met het project Duidelijke Overheidscommunicatie. Hoezeer dit leeft bij gemeenten, bleek wel uit het grote aantal gemeenten dat zich aansloot bij het project en zelf actief aan de slag is gegaan met duidelijke communicatie.

Een goed informatiesysteem beweegt mee in de tijd met product, markt en cultuur. Hoe beter de informatie-architect dat heeft meegenomen in zijn ontwerp, hoe robuuster de architectuur is voor de toekomst. De uitspraak ‘a good architecture last for ever’ is een waarheid als een koe en meestal de duurzaamste oplossing.

Minister Adriaansens van Economische Zaken en Klimaat heeft de Strategie Digitale Economie naar de Tweede Kamer gestuurd. Ze wil gaan werken aan een weerbare, ondernemende, vernieuwende en duurzame digitale economie, waarin iedereen in Nederland mee kan doen. Deze missie is uitgewerkt in een vijftal pijlers.

Van slimme administratie die hulpverleners tijdswinst oplevert tot een heus Wmo-voorspelmodel. ICT is niet meer weg te denken uit de gemeentelijke dienstverlening. Op welke maatschappelijke opgave de casus zich ook richt, het succes komt vaak mede door een onderliggende applicatie of website. Daarom is ICT voor het eerst dit jaar geen aparte categorie meer.

“Je kunt een berg aan gegevens vrijgeven, maar als je niet de weg wijst naar wat relevante informatie is, kan niemand er chocola van maken. Je bent dan eigenlijk nep-transparant.” Een interview met Rian van den Broek, CIO bij het ministerie van IenW over haar portefeuille ‘Transparantie en Inzicht in Informatievoorziening’ binnen de I-strategie Rijk.

Tijdens het ECP Jaarfestival 2022 van donderdag 17 november overhandigde Eppo van Nispen tot Sevenaer, coalitieambassadeur en directeur Beeld en Geluid het manifest Over Informatie Gesproken aan Lucas Lombaers, directeur van het rijksbrede programma Open Overheid. Doel is de informatierelatie tussen overheid, markt en burger te versterken.

De invoering van de Omgevingswet werd afgelopen jaren steeds weer opnieuw uitgesteld. Minister Hugo de Jonge (Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening, CDA) droeg 1 juli 2023 als nieuwe datum voor. Gaat het zover komen en zo ja, hoe dan? Martin Hendriksma vat de status van de Omgevingswet samen in tien vragen en antwoorden.

De overheid wil een inclusieve organisatie zijn. Hybride werken heeft de toekomst, maar online vergaderen vraagt om andere spelregels om ervoor te zorgen dat werknemers met een visuele of visueel-auditieve beperking ook kunnen participeren. Daar wordt nog weinig rekening gehouden. Het kan wel met deze handige tips waarmee u een online vergadering inclusief maakt.

Op 24 november organiseren we de vijfde Keukentafelsessie met de regeringscommissaris Informatiehuishouding. Deze keer echter niet met Arre Zuurmond zelf; hij is herstellende van een ziekteperiode. Hij heeft Nathan Ducastel, directeur VNG Realisatie, bereid gevonden om het tafelvoorzitterschap voor hem waar te nemen.

Onlangs heeft het kabinet onder leiding van staatssecretaris Digitalisering Alexandra van Huffelen de Werkagenda Digitalisering gepresenteerd. U weet het, op beleidsgebied heb ik een kritische inborst, maar eerlijk is eerlijk: het is een doordacht stuk met duidelijke doelen. Helaas blijkt het – deels onzichtbare – fundament ervan een blinde vlek in het beleid.

Met de komst van commissie Digitale Zaken (DiZa) kwam een langgekoesterde wens van de vorige Tweede Kamer uit. Hoe verliep het eerste jaar? Het blijkt een plek in Den Haag waar Kamerleden met ideeën en zorgen op ICT-gebied terecht kunnen. “Dat is mooi, we kunnen spijkers met koppen slaan hier.” Verslag van een gesprek met drie leden van de commissie.

Een consortium van SAP, ICTU en DEI werken mee aan een Proof of Concept die gebruik maakt van Self Sovereign Identity (SSI) om een vereenvoudigd proces in te richten voor transacties van onroerend goed tussen individuen. Ronald Lanjouw van SAP en Steven Gort van ICTU geven een inkijkje in het project ‘Zorgeloos Vastgoed’.

In Amsterdam kwamen ruim vijftig experts vanuit gemeenten, belangenorganisaties en leveranciers bij elkaar in het kader van de Wet open overheid. Centrale vraag deze middag: hoe staat het met de uitvoering van de Woo, nu deze wet bijna een half jaar van kracht is? Wat zijn belangrijke lessen en resultaten die we kunnen delen?

Digitale ambities genoeg in de IV-plannen van departementen. Maar er zijn twee belangrijke hordes te nemen, schrijft staatssecretaris Van Huffelen in haar Kamerbrief over rijksbrede beschouwing op de meerjarige, departementale informatieplannen. Hoe vinden we gekwalificeerd personeel en hoe krijgen we grip op de digitale landschappen?

Achter de leefomgeving van alledag gaat een digitale wereld schuil van data, platformen en digitale diensten. Digitalisering biedt kansen voor de samenleving, maar bedreigt soms ook het publiek belang. Wie bepaalt de digitale spelregels? Van wie zijn de data? Wie maakt nu eigenlijk de digitale dienst uit?

In de Werkagenda Digitalisering die het kabinet 4 november presenteerde, ligt de focus op het borgen van publieke waarden, zoals privacy, toegankelijkheid en transparantie. De staatssecretaris erkent dat er nog veel moet gebeuren voordat de ict-systemen van de overheid de ambities kunnen waarmaken. ‘We hebben in alle opzichten een inhaalslag te maken.’

Om de informatiehuishouding nog beter op orde krijgen is Rotterdam bezig met het systematisch en consistent identificeren en beschrijven van hun bedrijfs- en informatieprocessen. Die worden vervolgens in een procesarchitectuur geplaatst waarin zichtbaar is welke processen worden uitgevoerd en met welke andere processen dit samenhangt.

Dit voorjaar riep Kwartiermaker Digitale Samenleving Ron Roozendaal de community op om hem input te geven voor de digitaliseringsagenda van de overheid. Evert-Jan Mulder komt met twee concrete adviezen: spendeer een groot deel van je aandacht aan EU-beleid op het gebied van digitalisering en zet het vraagstuk van digitale innovatie centraal.

Op dit moment staat informatiebeheer midden in de publieke belangstelling en wordt er, in ieder geval bij de Rijksoverheid, ruimschoots geïnvesteerd in allerlei maatregelen. Helaas gaat het hier nog maar om een tipje van de ijsberg. Het ambitieniveau mag wel wat omhoog. De maatregelen die nu genomen worden, zijn vooral planbare oplossingen voor geaccepteerde problemen.

De klantreis is inmiddels een bekende term, ook bij de overheid. Wat verstaan we hieronder? Op welke manier zijn organisaties hiermee bezig? En hoe ziet de ideale klantreis eruit en waar liggen de grenzen? Marcel Bril gaat in deze podcast hierover in gesprek met Hugo Aalders (SVB), Marjon van der Maat (gemeente Tilburg) en René Coppens (Salesforce).

De maatschappelijke risico’s van de inwerkingtreding van de Omgevingswet op of kort na 1 januari 2023 zijn groot, concludeert het ICT Adviescollege. Als het kabinet de invoering van de wet toch wil doorzetten, leidt dat waarschijnlijk tot forse problemen voor de vergunningsverlening, zoals vertraging bij bouwprojecten. Het is nu aan de Eerste Kamer om hierover te beslissen.

De troonrede van vorige maand maakte duidelijk dat Nederland volop in transitie is. Bijzonder is wel dat bij deze andere toekomst niet wordt gezegd dat óók de overheid mee moet veranderen. Het ontbreekt aan ambitie. Wil de overheid haar positie en legitimiteit in de samenleving behouden, dan zou een tandje erbij niet misstaan.

Omnichannel dienstverlening belooft een dienstverlening waarin de afnemer naar keuze gebruik kan maken van meerdere op elkaar afgestemde kanalen. Een nieuwe bouwsteen in deze dienstverlening is de track & trace-functie MijnZaken. De gemeente Buren is een van de vier gemeenten die meedoen in een pilot met MijnZaken.

De digitalisering van contact tussen burger en overheid vraagt om inzicht in de onderlinge verhoudingen en de verantwoordelijkheidsverdeling. De modernisering van de wetgeving voor elektronisch verkeer sluit onvoldoende aan op de risico’s voor burgers. Besteed bij de implementatie daarom extra aandacht aan de feitelijke werking en het gebruik in de context van de burger.

De overheid zijn wij: de maatschappij en datgene dat we samen willen bereiken. De overheid moet weer het verbindende element in de samenleving zijn en niet een op afstand staande centrale autoriteit. Het platform waarop we als maatschappij ‘samen’ bouwen. Als burger, ondernemer, werknemer en inwoner van dit land.

Omgevingswet-experts vrezen dat door haperende techniek en personeelsgebrek essentiële dossiers als de woningbouwopgave extra vertraging oplopen. Dat blijkt uit een peiling van I&O Research en Binnenlands Bestuur. Ook projectontwikkelaars pleiten voor uitstel. De Eerste Kamer moet bij haar vergadering op 1 november voor uitstel van de Omgevingswet stemmen, aldus een oproep van de NEPROM. 

Op 20 september 2022 is de nieuwe website Open-overheid.nl gelanceerd. Dit is een initiatief van het Programma Open Overheid in samenwerking met ondersteunende organisaties binnen het Rijk. De website voorziet in het volledige aanbod van instrumenten, diensten en kaders waarmee rijksorganisaties aan de slag kunnen. De site is de basis voor het werken aan een open overheid.

De jaarlijkse hoogmis van de digitale overheid zit er weer op. Meer dan 90 sprekers waren uitgenodigd om invulling te geven aan het thema ‘digitalisering en de menselijke maat’. Ik volgde het spektakel online en noteerde drie omslagen in beleid die we kunnen verwachten, drie olifanten die zich in de congreszaal verstopt hielden en drie witte vlekken in het debat.

Ook dit jaar was ik bij het jaarlijkse iBestuur congres. Ik ging er met een wat somber gemoed heen. Ik zie dat digitalisering langzaam aan wegzakt op de politieke prioriteitenladder. Met een aantal belangrijke dossiers gaat het m.i. de verkeerde kant op. Toch ging ik met een goed gevoel weer naar huis. Het congres liet zien dat een inhoudelijk debat over ICT wel degelijk mogelijk is.

Beleid en uitvoering moeten als complementaire krachten samenwerken, waarbij we ons niet in de hiërarchische lijn tot elkaar verhouden, maar in constructieve samenwerking. Uitvoeringsorganisaties zijn de kanaries in de kolenmijn die niet terughoudend mogen zijn in het geven van waarschuwingssignalen aan beleids­makers: hier gaat iets mis!

Nederland heeft een slagvaardige digitale overheid nodig om de problemen van deze tijd aan te kunnen. Centraal daarbij staat de menselijke maat. Deze opgave is al heel complex, houd het moderniseren van digitale overheidsprocessen daarom simpel. Dit kan door vier uitgangspunten te volgen: van elkaar willen leren, kleine stappen zetten, goede centrale regie en transparantie.

De vraag is niet of we digitalisering van onze samenleving willen maar hoe beschaafd of fatsoenlijk we dit willen. We kunnen publieke waarden niet langer negeren of ondergeschikt maken aan een verdienmodel of organisatiedoelstelling. Het ethisch bewustzijn van alle opdrachtgevers en bouwers van digitale voorzieningen moet meer worden aangesproken.

We staan voor grote maatschappelijke uitdagingen. Digitalisering zou daarbij als versneller moeten dienen. Dan is het niet (meer) acceptabel dat verandering van beleid wordt belemmerd door lastige legacy, een onoverzichtelijke datachaos en te zwakke cybersecurity. Het realiseren van beleidsdoelen door de overheid is ernstig in gevaar.

Moet de overheid zelf naar een platform transformeren? Wat is een platform eigenlijk? Waarheen moet de overheid dan precies transformeren? Dit artikel beoogt een conceptuele bijdrage te leveren aan deze discussie. Een bijdrage ter voorkoming van een Babylonische spraakverwarring. Immers, ‘platform’ is een containerbegrip.

Van 2015 tot 2022 heeft het CBS zijn grootste IT-programma ooit uitgevoerd. Phoenix, met een prijskaartje van 34 miljoen euro, wordt bijgeschreven in de lijst geslaagde IT-projecten van de overheid. iBestuur interviewde Joost Huurman. Hij was als chef van de Stafgroep Programmamanagement de baas van Phoenix. Inmiddels is hij directeur R&D.

Signalen is het proces- en taaksysteem, van, door en voor gemeenten voor het effectiever en klantvriendelijker afhandelen van meldingen uit de openbare ruimte. Signalen is op initiatief van de gemeente Amsterdam ontwikkeld en wordt inmiddels door acht andere gemeenten gebruikt. Samen bedienen zij ruim 2 miljoen inwoners en handelen zij jaarlijks meer dan 600.000 meldingen af.

Bij digitalisering wordt veel gepraat en op papier gezet, terwijl de winst vaak juist zit in experimenteren, kleine stappen zetten, successen tonen en het eerlijke verhaal vertellen. Dit valt goed te illustreren aan de hand van ontwikkelingen in onze gezondheidszorg. Een publiek-privaat domein waar op het gebied van digitalisering veel te winnen valt.

De ontwikkeling en integratie van nieuwe datagedreven technologie zal zich naar verwachting blijven ontwikkelen. Wat kunnen we als (overheids)organisaties doen om ervoor te zorgen dat daarbij de menselijke maat niet wordt opgeslokt? Een volwassen implementatie van data-ethiek is van belang om dit te voorkomen.

In alle sectoren nemen ecosystemen een steeds belangrijkere plek in; deze ecosystemen zijn vaak gericht op grote maatschappelijke transities. Het succes van deze ecosystemen begint bij mensen die vanuit een authentieke drive samenwerken aan een gezamenlijke missie. Lessen van Ard-Pieter de Man, Jos Claessens en Rolf van Haren.

Waar tien jaar geleden de nadruk lag op het bestelproces, ontstaat door digitalisering ruimte voor strategisch inkopen, investeringen begeleiden en intensief contact met leveranciers en afnemers om het inkoopproces te stroomlijnen. Een interview met Ebbing Osinga, manager inkoop, contract- en licentiemanagement bij SSC-ICT over de veranderingen in het inkoopvak.

Staatssecretaris van Huffelen heeft de routekaarten, behorende bij de tien thema’s van de I-strategie Rijk, deze maand aangeboden aan de Tweede Kamer. Het CIO-beraad wil de komende jaren met name aandacht schenken aan speerpunten rond drie van de thema’s: I in het hart, digitale weerbaarheid en I-vakmanschap.

Overheden maken misbruik van het ‘pas toe of leg uit’-beleid dat geldt voor belangrijke internetstandaarden zoals IPv6. Het heeft niet bij iedereen voor voldoende urgentie gezorgd’, concludeert Forum Standaardisatie op de website van SIDN. Alle Nederlandse overheidsorganisaties hadden IPv6 vorig jaar al moeten ondersteunen op hun websites en mailsystemen.

Samenwerking op technisch niveau is belangrijk, maar hoe zit het met de bestuurscultuur als het gaat over zo’n majeure digitale transformatie als Common Ground? Martiene Branderhorst, algemeen directeur gemeente Den Haag: “Het gaat om ‘willen’ (doelen bepalen), daarna om ‘kunnen’ (hebben we de mensen in huis) en tenslotte om ‘mogen’ (ethische waarden).”

Wij, twee IT-onderlegde burgers, zien op dit moment veel losse, waardevolle, digitale functionaliteiten ontstaan bij alle overheidsorganisaties. Dat klinkt veelbelovend. Deze losse digitale functionaliteiten zorgen echter voor ‘eilanddigitalisering’ als opvolger van de vroegere ‘eilandautomatisering’ oftewel een digitale lappendeken zonder integrale beleving.

In de derde keukentafelsessie vroeg regeringscommissaris Arre Zuurmond zijn gezelschap wat er misgaat wanneer burgers geen zicht en zeggenschap hebben over hun gegevens. Spoiler alert: behoorlijk wat. Onder de aangeboden oplossingen zaten ook vragen: waarom is de burger geen eigenaar van zijn gegevens? En wat als de overheid alleen gegevens mag vragen die ze echt nodig heeft?

In de derde keukentafelsessie vroeg regeringscommissaris Arre Zuurmond zijn gezelschap wat er misgaat wanneer burgers geen zicht en zeggenschap hebben over hun gegevens. Spoiler alert: behoorlijk wat. Onder de aangeboden oplossingen zaten ook vragen: waarom is de burger geen eigenaar van zijn gegevens? En wat als de overheid alleen gegevens mag vragen die ze echt nodig heeft?

Ron Roozendaal werkt aan de uitwerking van de hoofdlijnen van het digitaliseringsbeleid. De voormalig CIO van VWS en gezicht achter CoronaMelder en CoronaCheck wil dat ook nu met een open proces in samenspraak met de buitenwereld doen. “Als je als beleidsmaker in je eentje moet gaan bedenken wat belangrijk is, dan heb je het voor niemand goed gedaan.”

De Gebruikersvereniging Centric zoekt testers die ambtenaar zijn, een beperking hebben en met Centric-software werken. Ze blijken moeilijk te vinden. Dat is vreemd, want toegankelijkheid is een onderwerp dat bij veel overheidsorganisaties hoog op de agenda staat en de gebruikersvereniging heeft met 180 leden een groot bereik in de wereld van de decentrale overheid.

De Tweede Kamer wil alle informatieplannen en uitgaven voor de digitalisering van departementen in een soort digitale ict-begroting bundelen. Zo kunnen betrokken departementen volgens politici beter en efficiënter samenwerken op dit gebied, bleek tijdens het hoofdlijnendebat Digitale Zaken op 30 juni jl. Voor november dit jaar moeten de plannen ingediend worden.

Al zeker een jaar of vijftien zie ik met lede ogen aan hoe de ene hype over digitalisering de andere opvolgt. En elke keer opnieuw wringt het. Er worden budgetten vrijgemaakt, trajecten ingekocht en er worden nieuwe systemen ingericht. Morgen wordt alles anders, en vooral beter. Ik denk dat we toe zijn aan een eerlijk gesprek over de weeffouten in het denken over organisaties en technologie.

Op de Dag van de Publieke Dienstverlening op 23 juni is de gemeentelijke ‘Stand van de Uitvoering’ gepubliceerd. In een inhoudelijke sessie wordt met professionals van gemeenten, rijk en ketenpartners het gesprek gevoerd over het oplossen van de aandachtspunten. De rode draad: er gaat veel goed, maar het moet echt eenvoudiger en beter.

Provincies hebben in generieke zin veel knowhow in huis, omdat ze immers veel geografische digitale informatiesystemen draaien. Voor de monitoring van hun klimaatbeleid stelden ze in januari van dit jaar een gemeenschappelijke dataset vast, die hun bestuurlijke zelfvertrouwen aanzienlijk vergrootte. “We gaan in de toekomst vaker de rol van primus inter pares spelen.”

De tijd dat we alleen maar de goede kant van digitale technologie zagen is voorbij, zegt Jeroen van den Hoven, professor aan de TU Delft en wetenschappelijk directeur van het Delft Design for Values Institute. “Dit is het moment om de grote, digitale opgaven volwassen aan te pakken en publieke waarden in onze systemen te verankeren.”

Door vast te houden aan 1 januari 2023 wil minister druk houden op het invoeringstraject. Gemeenten lopen volgens hem anders het risico ict’ers en medewerkers ruimtelijke ordening kwijt te raken. De Eerste Kamer blijft echter zeer kritisch en wil een enquête onder medewerkers van gemeenten.

In de Keukentafelsessie #2 ging regeringscommissaris Arre Zuurmond dieper in op de informatierelatie tussen overheid en burger. In regiobibliotheek Lek & IJssel in IJsselstein schoof een keur aan gasten aan om te praten over toegankelijkheid en duidelijkheid, vraag en aanbod van informatie. Eén ding werd al snel duidelijk: documenten scannen en opslaan als PDF? Gaan we niet meer doen.

De beroepsgroep informatici die zo bepalend is voor toekomstig geluk en welzijn van mensen en duurzaamheid van onze planeet, mogen we niet overlaten aan de vrije markt en een onbeschermde functie alleen. Certificering van het vak informaticus is noodzakelijk voor mens- en planeetwaardige digitalisering in de toekomst.

Een boek vol huiveringwekkende voorbeelden van burgers die tussen de raderen van de digitale overheidsinfrastructuur vermalen worden. Moet u het daarom lezen? Widlak geeft zelf vooraf een winstwaarschuwing: lees mijn boek vooral niet van voor tot achter. Uw recensent nam niettemin de proef op de som en las het hele boek. Dat is hem niet helemaal goed bevallen.

De Eerste Kamer heeft het voor 21 juni geplande debat met de minister van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening over de invoeringsdatum van de Omgevingswet afgelast. Daarmee neemt de kans toe dat de senaat niet voor 1 juli met de invoeringsdatum van 1 januari 2023 zal instemmen. De invoering van de wet per 1 januari 2023 komt hiermee verder onder druk te staan.

Staatssecretaris Van Huffelen (Digitalisering) past na kritiek van de Eerste Kamer de Wet digitale overheid aan. Er komt een aparte novelle die dit regelt. Belangrijkste kritiekpunten: meer privacy bij het ontwerp van inlogmiddelen, controleer commerciële partijen die inloggegevens koppelen om gevoelige data te verzamelen en verplicht het open source aanbieden van identificatie- en inlogmiddelen.

De inkoop van ICT heeft grote invloed op het bereiken van allerlei publieke waarden, of dit nu veiligheid is of vertrouwen, transparantie of innovatie. Inkopen is daarom tevens een beleidshandeling conform of contra het milieubeleid. Dat is met de inkoop van software niet anders. Ook dat heeft invloed op andere waarden. Maar om welke waarden gaat het? En hoe vertaal je die in een scenario voor een aanbesteding?

Op donderdag 29 september organiseren we de vierde in een reeks keukentafelsessies met Arre Zuurmond, de regeringscommissaris Informatiehuishouding. Dit keer over de werkplek van de toekomst. Dat is vooral een digitale werkplek: een samenspel van devices, technologieën, software en bijbehorende tools. Is de overheid hier klaar voor?

1 mei trad de Wet open overheid in werking. 2 mei zaten staatssecretaris van Huffelen en regeringscommissaris Arre Zuurmond aan tafel bij de ontbijtsessie ‘Goed Geopend’ in de LocHal in Tilbug waarin gesproken werd over digitalisering, een open overheid en de functie van de Informatiepunten Digitale Overheid (IDO). Een verslag van de bijeenkomst. U kunt ook de hele ontbijtsessie terugkijken.

Algoritmes en data zijn voor het UWV onvermijdelijk voor een efficiëntere en betere dienstverlening. De Commissie Data Ethiek zorgt ervoor dat het UWV bij innovaties scherp blijft op ethische waarden. Want: ‘Huidige wetgeving laat nog ruimte voor discussie over.’ Een voorbeeld voor andere organisaties lijkt daarmee gezet.

In de Keukentafelsessie #2 ging regeringscommissaris Arre Zuurmond dieper in op de informatierelatie tussen overheid en burger. In regiobibliotheek Lek & IJssel in IJsselstein schoof een keur aan gasten aan om te praten over toegankelijkheid en duidelijkheid, vraag en aanbod van informatie. Eén ding werd al snel duidelijk: documenten scannen en opslaan als PDF? Gaan we niet meer doen.

Dit artikel is een reactie op de oproep van Ron Roozendaal om mee te denken in de uitdaging waar wij allemaal voor staan. Het is een reactie die met name binnen het thema ´Digitale Overheid´ valt, maar zeker ook de ´Digitale Samenleving´ raakt. Het is een professioneel perspectief van de Chief Data Officer van het ministerie van Justitie en Veiligheid.

Het coalitieakkoord in Tilburg is nog niet af, maar één ding is zeker: er komt geen nieuw beleid zonder dat er eerst een uitvoeringstoets is gedaan. Dat onthulde gemeentesecretaris Aly van Berckel tijdens een diner parlant dat iBestuur en Salesforce organiseerden voor bestuurders van uitvoeringsorganisaties over ‘de verhouding tussen beleid en uitvoering’ en ‘de rol van techniek bij dienstverlening op menselijke maat’.

Dat data een integraal deel van ons leven en werken uitmaken is evident. Maar dat dataplatforms aan die data een dynamiek geven die ons allemaal sterk gaat raken, dat beseft onze overheid nog onvoldoende. Een pleidooi voor minder naïviteit en open ogen ten aanzien van de platform­dynamiek. En voor overheden die open data en open standaarden borgen en bevorderen.

Vijf genomineerden pitchten hun dossiers aan juryleden Arre Zuurmond, regeringscommissaris Informatiehuishouding, en Eppo van Nispen tot Sevenaer, ambassadeur maatschappelijke coalitie Over Informatie Gesproken. Uiteindelijk ging de prijs naar de organisatie die vanuit innerlijke overtuiging al langere tijd streeft naar transparantie en dat nadrukkelijk als een cultuurtraject ziet.

Rotterdam heeft de verantwoordelijkheid voor data duidelijk belegd onder haar medewerkers. De gemeente wil het hergebruik van data en de kwaliteit van die data blijvend verbeteren. En dat vereist grip op data. En grip op data vereist sturing, beheer en duidelijkheid over wie eigenaar is van data en daar dus verantwoordelijk voor is. Oftewel: data governance.

Ik ben een warm pleitbezorger van een revival van de bureaucratie in de goede zin van het woord. Dat is geen paarse krokodil- of red tape-cultuur en evenmin een verticaal geordende, centraal aangestuurde top-downachtige aanpak, maar een heldere structuur waarin verantwoordelijkheden, bevoegdheden en taken logisch belegd zijn.

Hoe zijn antwoorden op oude Kamervragen sneller en efficiënter te doorzoeken? Die vraag werd neergelegd bij Startup in Residence (SiR), een programma bij diverse overheidsorganisaties die de handen ineen willen slaan met kleine, innovatieve bedrijven. Het ministerie van EZK en startup JoinSeven ontwikkelden samen een platform voor de analyse van beleid.

Vandaag de dag een frequent voorkomend dilemma in menige Haagse ambtelijke toren: werk je nou voor de minister of voor de samenleving? Als je erover nadenkt natuurlijk een wat wonderlijke vraag. Want ook de minister dient onze samenleving: de minister is toch ook iedere dag in charge om publieke waarde te creëren? Of niet soms?

In razend tempo worden programma’s en maatregelen ontworpen om de informatiehuishouding op orde te krijgen. Aankomende wetgeving zoals de Wet open overheid (Woo) en de nieuwe Archiefwet (Aw) zorgt voor nog meer druk. Pas op: in de haast om zo snel mogelijk grip te krijgen op de informatie kunnen louter beheersmatige of technische overwegingen de overhand krijgen.

Hoe moet een gezond ecosysteem rond open source software bij de overheid eruit zien? Plantinga riep eerder op de aandacht daarbij minder te richten op een achterhaald beeld van communities van hobbyende nerds en meer op de zakelijke motieven om open source software in te zetten. In dit tweede deel vervolgen we de bespreking van zeven ontwerpprincipes voor communities van Ostrom.

“Zorg als HR-afdeling dat je aan de managementtafel zit en op strategisch niveau meedenkt.” Brenda Vermeeren, universitair hoofddocent bestuurskunde aan de Erasmus Universiteit, benadrukt dat bij de implementatie van nieuwe technologie in de publieke sector HR een strategische rol heeft. Beleidskeuzes moeten vertaald worden naar de organisatie en haar systemen.

Platformen veroveren de wereld. Ook voor de overheid is het interessant. “Naarmate vraagstukken complexer en meer gefragmenteerd worden, waarbij er vanuit allerlei richtingen en spelers data en informatie op je afkomen, wordt het traditionele, hiërarchische en vaak verkokerde model lastiger te gebruiken”, meent digitaal strateeg Marco Derksen. Samen met Platformexpert Martijn Arets onderzocht hij de mogelijkheden voor de provincie Zuid-Holland.

Ons vakgebied verandert. Van ‘nice to have’ is digitale dienstverlening op alle terreinen een ‘must have’ geworden, met bijpassende kwaliteitseisen. Mijn laatste tip betreft de mensen in je organisatie. Daar begint en eindigt alles mee. Zes jaar geleden benadrukte ik de noodzaak van actuele kennis en expertise; wat mij betreft minimaal op relevant HBO-niveau. Daar zet ik anno 2022 een dikke streep onder.

Het kabinet wil dat grote techbedrijven meer doen om discriminatie, polarisatie en bedreiging van de democratie tegen te gaan. Publieke waarden en het perspectief van gebruikers moeten centraal staan. De overheid gaat normerend optreden om die publieke waarden te bewaken. Dat schrijft staatssecretaris Alexandra Van Huffelen (Digitalisering) in een brief aan de Tweede Kamer.

Besluitvorming over innovatie op basis van nieuwe technologieën is ingewikkeld. Een van de bemoeilijkende factoren die we bij Digicampus vaak tegenkomen is onzekerheid. Leuk al die kansen die GovTech op basis van nieuwe technologie ons kan bieden, maar wat halen we ons als overheid op de hals met GovTech gebaseerd op vertrouwensdiensten, DLT, Digital Twins, Data Wallets of AI?

Met de verkiezingen in het vooruitzicht vragen raadsleden en griffiers zich af: ‘hoe brengen we de raad zo snel mogelijk op vlieghoogte wat betreft de Omgevingswet en wat gaan we daarna doen?’ Het inwerkprogramma gaat helpen, inhoudelijke informatie over de Omgevingswet, mogelijk de instelling van een raadswerkgroep. Maar om echt te sturen heeft de raad andere informatie nodig dan tot nu toe.

Sinds de toeslagenaffaire staat de informatiehuishouding van de overheid vol in de aandacht. Met het programma Open op Orde wordt stevig geïnvesteerd om de informatiehuishouding binnen de Rijksoverheid te verbeteren. En toch maak ik me zorgen. In al het Open op Orde-geweld mis ik toekomstvisie. Organiseren we niet nu al de informatiemanagement-ramp van over vijf jaar?

Common Ground is een informatiekundige visie op hoe gemeenten gegevens eenvoudiger, sneller en slimmer gaan inrichten. Dit is een grote, meerjarige transitie. De VNG en de gemeenten zelf hebben hierin allebei hun rol. Willem Geessink van het CIO-Beraad van gemeenten en Raymond Alexander van VNG spreken over Common Ground en de samenwerking.

Digitalisering heeft ons veel goeds gebracht, maar ondertussen piept en kraakt de organisatie van de digitale overheid. De oorzaak daarvan is de wijze waarop wij democratisch sturing geven aan deze digitale transformatie, of eigenlijk juist het gebrek aan sturing. Verplichte kost op de leeslijst voor bestuurders en politici.

‘De ontwikkeling van een standaardtaal in het openbaar bestuur is de culturele strijd in de 21ste eeuw, zoals dat de ontwikkeling van dialecten tot de standaardtaal Nederlands dat was van de 19de eeuw,’ schreef Arno Visser, president van de Algemene Rekenkamer in zijn nieuwjaarsessay. Laten we aan het werk gaan, in plaats van elkaar eindeloos de maat te nemen.

Ons vakgebied verandert. Van ‘nice to have’ is digitale dienstverlening op alle terreinen een ‘must have’ geworden, met bijpassende kwaliteitseisen. Mijn derde tip: ‘Neem agile werken serieus’. Je kunt er als CIO anno 2022 niet meer omheen. Wat is er logischer dan het bij elkaar brengen van alle betrokkenen die nodig zijn voor de vernieuwing in een multidisciplinair team?

Onze digitale overheid is de kinderschoenen nog nauwelijks ontstegen. Titus Mars ziet in het boek ‘Volwassen Digitale Overheid’ dat Arjan Widlak vorige week presenteerde, een stevig nieuw houvast voor de groei naar een volgende fase. Het model heeft zijn blik op de digitale overheid en groei naar volwassenheid verruimd. “We zijn voorzien van een essentieel nieuw handboek.”

De invoering van de Omgevingswet wordt opnieuw uitgesteld. Het Digitaal Stelsel Omgevingswet is gevoelig voor storingen en het landelijk systeem ligt er regelmatig uit voor onderhoud. Tot ergernis van overheden en leveranciers die de systemen moeten testen. Al tijdens een deskundigenoverleg in de Eerste en Tweede Kamer bleken grote verschillen tussen deze kritische geluiden en de optimistische toon in de Kamerbrieven.

Gamechangers

Gemeenten hebben een nieuwe, moderne, gezamenlijke informatievoorziening nodig voor het uitwisselen van gegevens. De huidige inrichting van de informatievoorziening en het huidige stelsel voor gegevensuitwisseling maken het lastig om snel en flexibel te vernieuwen, te voldoen aan privacywetgeving en efficiënt om te gaan met data. Kan Common Ground het spel veranderen?

Politiek gewenste beleidsaanpassingen, zoals de BTW-verlaging op groenten en fruit en de aanpassing van de spaartax, kunnen niet worden uitgevoerd. De systemen van de Belastingdienst, samen goed voor zo’n 90 procent van de inkomsten van de staat, blijken moeilijk aan te passen, blijkt uit een technische briefing aan de Tweede Kamer.

Bij welke overheidsorganisatie de burger ook aanklopt, de overheid helpt hem altijd verder. Dat is het ‘geen verkeerde deur’-principe. “Dat is niet: één loket,” zegt Maarten Schurink, secretaris-generaal van het ministerie van BZK. “Het is een uitgangspunt, een manier van werken, een ‘belofte’ aan de burger.” Drie studenten van TU Delft doen onderzoek bij Digicampus.

Meer en meer overheidspartijen zien het belang in van het gebruik van API’s. Op 25 januari 2022 worden de eerste handtekeningen gezet onder de intentieovereenkomst over een nieuwe API-strategie voor de overheid. Nederland loopt in dit opzicht behoorlijk achter op bijvoorbeeld Vlaanderen die de API’s volledig hebben omarmd, de politieke bestuurders voorop.

Secretaris-generaal Lidewijde Ongering (ministerie van EZK) wijdde haar jaarlijkse nieuwjaarsartikel aan de vraag wat we verstaan onder ‘regie nemen’. In de klimaat- en energietransitie moet de overheid de regie nemen omdat de transitie anders onvoldoende op gang komt. De digitale transitie vraagt volgens haar om een andere vorm van regie, gericht op het ingrijpen bij uitwassen.

Hans de Vries, directeur van het Nationaal Cyber Security Centrum, begrijpt niet waarom digitale weerbaarheid in Nederland bestuurlijk nog steeds onvoldoende aandacht krijgt. Intussen neemt de ‘informatiemakelaar in hart en nieren’ soms besluiten die hij wel moet nemen. ‘Alles overziende neem ik dan mijn eigen verantwoordelijkheid.’

Sinds de opkomst van de computer, in het midden van de vorige eeuw en het internet, is ons leven steeds meer aan het ‘digitaliseren’. We ontwikkelen ons richting een slimme en efficiënte informatiesamenleving, waarin alles wordt gemeten, data worden uitgewisseld en geanalyseerd met slimme computers. Hoe kan technologie ons als individu en als samenleving verbeteren?

Publiek leiderschap is een prangend thema op de Haagse departementen. De I-strategie Rijk propageert de variant ‘digitaal leiderschap’. De pSG’s/CIO’s van de ministeries van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit en Economische Zaken en Klimaat, Eva Heijblom en Gerdine Keijzer-Baldé, gaan zoek naar modern leiderschap.

De jaarwisseling blijft een prima moment om even wat achterover te leunen. Om zo te overzien waar we eigenlijk staan. En wat onze agenda is voor de komende periode. Laten we het recente regeerakkoord ‘Omzien naar elkaar, vooruitkijken naar de toekomst’ erop naslaan. Om eens te kijken wat onze gemeenschappelijke opgave is op weg naar 2025. Ik tel er al snel een stuk of tien.

Onze wereld draait op (veelal op verouderde) software. Dat geldt zeker voor onze overheid. Ons is een nieuwe bestuurscultuur beloofd, dat kan toch niet met verouderde IT? In de coronacrisis zagen we dat zonder thuiswerken (digitaal dus) de economie tot stilstand zou zijn gekomen. Dat besef lijkt nog niet doorgedrongen te zijn tot politici in Nederland.

Zowel publieke als private organisaties zijn op zoek naar mogelijkheden om klanten nog betere ervaringen te bieden, gepersonaliseerd en consistent over diverse kanalen heen, liefst tegen lagere kosten. Kunnen we de klantenservice in de toekomst aan chatbots en AI overlaten? Luister naar deel 3 van de podcastserie ‘Digitalisering op drift’.

Recensie

De echte platformrevolutie moet nog komen, beweert Arets. Geen enkele sector zal de dans van de platformisering ontspringen, ook de overheid niet. Maar waarom? De rationale achter de inrichting van de eigen organisatie naar het model van een platform wordt niet echt duidelijk. Toch is dit boek een standaardwerk. Overheden doen er goed aan om met dit boek in de hand na te gaan hoe zij zich tot platformen willen verhouden.

De thema’s in de I-strategie Rijk 2021-2025 gelden onmiskenbaar ook voor gemeenten. Een mooie impuls wellicht om de samenwerking naar een hoger level te tillen. CIO-Rijk Lourens Visser en VNG-beleidsdirecteur Nathan Ducastel werpen een vrije blik vooruit. “Natuurlijk is het halen en brengen.”

Sinds de toeslagenaffaire is het een ware hot topic: onze nieuwe bestuurscultuur. Je kunt geen krant openslaan of praatprogramma bekijken of je leest of hoort erover. Maar wat bedoelt men daar nou mee, want betekent dat voor de dagelijkse praktijk? Wat moet er dan in termen van houding en gedrag concreet gaan veranderen?

Om een digitale transformatie te kunnen maken is een goede digitale strategie nodig. Die strategie moet helder maken wat een organisatie wil bereiken met data en technologie. Klaas Brongers en Martin van den Berg benoemen negen succesfactoren en leggen de I-Strategie langs de meetlat.

Op 1 in de I-strategie Rijk staat het thema ‘I in het hart’. Doel is de ‘I’ vanaf de start van de beleidsvorming mee te nemen. Het beoogde resultaat: beter uitvoer­bare wetgeving en betere ICT. Nienke Weegink, CIO van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW), trekt het thema. SZW als lichtend voorbeeld.

Het economisch en strategisch belang van digitale infrastructuur moet veel beter in het vizier komen van de politiek. Voor de Europese Unie is digitalisering – naast klimaat – dé grote beleidsvraag. ‘Als we niet afhankelijk willen zijn, moeten we het zelf maken. Maar in Nederland hebben we geeneens een minister van Digitale Zaken,’ zegt Kees Verhoeven.’

De Nationale ombudsman zette direct bij de aftrap van het iBestuur Congres 2021 de piketpaaltjes uit: ‘de burger heeft recht op een fatsoenlijke digitale overheid!’ Het thema liep als een rode draad door de debatten en 52 break-out-sessies die vanuit tien studio’s in de Fokker Terminal in Den Haag werden verzorgd. In dit magazine een compleet video-overzicht met de integrale opnamen van het congres.

Een gehackt SCADA-systeem, waarmee onder meer rioleringen, sluizen en verkeerslichtsystemen worden aangestuurd, kan grote gevolgen hebben. En de problemen nemen toe, zeggen cybersecurityexperts. Het duurt te lang voordat patches gereed zijn voor gaten in de soms decennia oude systemen. Dat blijkt uit onderzoek van AG Connect en Binnenlands Bestuur.

De Autoriteit Persoonsgegevens (AP), de Autoriteit Consument & Markt (ACM), de Autoriteit Financiële Markten (AFM) en het Commissariaat voor de Media het Samenwerkingsplatform Digitale Toezichthouders (SDT). Ze gaan intensiever samenwerken om zo het toezicht op digitale activiteiten te versterken.

Goede informatievoorziening is een belangrijk onderdeel van de dienstverlening van overheidsorganisaties. Burgers moeten juiste, betrouwbare en relevante informatie over hun rechten en plichten bij de overheid kunnen krijgen. Het organiseren van deze informatievoorziening is een lastige en continu veranderende uitdaging. De omnichannel aanpak biedt daartoe een goede oplossing.

Uitvoerbaarheid en digitalisering staan als urgente vraagstukken op het lijstje van de formatieverkenningen. Ik ben daar blij mee. Laten we hopen dat het nieuwe kabinet daarop doorpakt. Want zo voorkomen we nieuwe drama’s. In de uitvoering vindt niet alleen de legitimatie van beleid plaats, maar ook die van politiek en bestuur.

Digitale veiligheid staat hoog op de agenda bij gemeente­bestuurders en het belang ervan zit – soms door schade en schande – goed tussen de oren. Het komt er nu op aan dat iedereen die met data omgaat constant alert is en daar altijd naar handelt. “Je medewerkers zijn de krachtigste firewall, dus daarin moeten gemeenten bij uitstek investeren.”

In de loop van de pandemie zijn bedrijven onder grote druk komen te staan om technisch talent aan te trekken uit een kleiner wordende vijver. Hierdoor is de aandacht voor diversiteit en inclusie verslapt, wat tot op technologie gebaseerde discriminatie kan leiden. Organisaties met diverse en inclusieve technologieteams hebben vier keer meer kans om inclusieve producten te creëren.

Nanning Mol is burgemeester van de gemeente Laren en actief in het landelijk overleg cyberburgemeesters. Daarnaast is hij lid van de Taskforce Cybercrime regio Midden-Nederland. Hij weet dus als geen ander hoe belangrijk het onderwerp cyberveiligheid is: “Natuurlijk is het is niet leuk om steeds een extra beveiligingsdrempel op te werpen. Maar 1 zwakke plek kan leiden tot een grote ramp.”

De nieuwe Omgevingswet mag dan uitgesteld zijn tot 1 juli 2022, de Friese gemeenten Heerenveen, Smallingerland en Súdwest-Fryslân zijn zich volop aan het voorbereiden op deze omvangrijke operatie. Volgens Sonja Zeeman, projectleider Klantreizen (bij de gemeenten Heerenveen / Súdwest-Fryslân), gaan inwoners met ruimtelijke plannen daarvan flink profiteren bij hun aanvragen.

U vindt goede informatiebeveiliging duur? Dan rekent u de kosten van het ontbreken van goede beveiliging van informatiesystemen niet mee. Gemeenten hebben een maatschappelijke plicht en daaronder valt ook de dienstverlening aan de meest kwetsbaren. Joost de Jong, wethouder in Eindhoven: “Ga jij tegen iemand met een uitkering zeggen dat ‘ie twee maanden moet wachten op zijn geld, omdat de systemen platliggen?”

Cybercriminelen hebben het dagelijks gemunt op de waterschappen. Gelukkig (tot nu toe) zonder succes. Want je moet er niet aan denken: een polder die onder water loopt of een niet werkende stormvloedkering. Daarom heeft cyberveiligheid de hoogste prioriteit bij Piet Sennema, de secretaris-directeur van waterschap Aa en Maas. “We moeten er bovenop zitten.”

In samenwerking met Belastingdienst, SVB, Kadaster, Politie, DUO, Rijkswaterstaat en I-Interim Rijk en UWV organiseert SPO, Samenwerking Projectorganisaties Overheid, vanaf dinsdag 5 tot en met vrijdag 8 oktober het digitale symposium Governance van projecten en programma’. Centraal bij dit symposium staat de vraag: hoe staat het met Agile Governance in Nederland?

De SVB, de Belastingdienst en de Politie vragen de politiek om rust. Het achterstallig onderhoud op ICT-systemen van de overheid is volgens hen zo opgelopen dat ingrijpende wetswijzigingen nu onverantwoord zijn. Wat mij betreft staat het verzoek gelijk aan de vraag of je je kind verzoekt om te stoppen met groeien. De pauzeknop bestaat niet. Sterker nog, die zou helemaal niet nodig moeten zijn.

Organisaties geven aan dat het lastig is om IT’ers te vinden met voldoende kennis en ervaring. Is dat echt zo? De sector moet anders naar talent gaan kijken, stellen experts uit overheid en bedrijfsleven tijdens een rondetafelgesprek. Werf starters, zij-instomers en juniors en maak teams waarin zij veel kunnen leren. Luister naar de podcast van AG Connect en iBestuur in samenwerking met PegaSystems.

Na vier jaar neem ik afscheid van Wigo4it. Het waren turbulente jaren, die begon met stevige twijfels over het bestaansrecht van het samenwerkingsverband, de besturing en de dienstverlening. Een belangrijke les uit deze periode: wees niet bang de ramen wijd open te zetten, zo weet je tenminste exact waar je aan toe bent.

Organisaties geven aan dat het lastig is om IT’ers te vinden met voldoende kennis en ervaring. Is dat echt zo? De sector moet anders naar talent gaan kijken, stellen experts uit overheid en bedrijfsleven tijdens een rondetafelgesprek. Werf starters, zij-instomers en juniors en maak teams waarin zij veel kunnen leren. Luister naar de podcast van AG Connect en iBestuur in samenwerking met PegaSystems.

Ondanks tal van initiatieven slaagt de overheid er niet in om de uitdagingen van de digitale samenleving voldoende het hoofd te bieden. Het komende kabinet moet het tij keren. Hoe? Stop met het overschatten van de kansen van digitalisering, en het onderschatten van de risico’s, betoogt het Rathenau Instituut.

Recensie

Een minister voor Digitale Zaken? Of toch maar liever een regeringscommissaris? Maakt allemaal niet zo veel uit, stellen de NSOB-auteurs in dit essay. Doe wel iets bij de formatie van een nieuw kabinet. Iets symbolisch wat de urgentie van digitalisering benadrukt en beweging creëert. Maar veel belangrijker is het totaalpakket: het geheel aan maatregelen rondom de politieke keuze voor een bepaalde variant.

Na Amsterdam heeft ook de stad Utrecht zich aangesloten bij de ‘Cities Coalition for Digital Rights’. Deze coalitie bestaat uit ruim vijftig steden wereldwijd, die elkaar helpen bij het ontwikkelen van op digitale rechten gebaseerd beleid. Wethouder Linda Voortman, die onder meer over ICT gaat bij de gemeente Utrecht, heeft maandag 12 juli de overeenkomst getekend.

Op dinsdag 6 juli stemde het overleg van secretarissen-generaal in met de nieuwe I-strategie. Half augustus staat de I-strategie op de agenda van de ministerraad en vrijwel direct daarna gaan de stukken door naar de Tweede Kamer.

Op 9 september openen we het eerste iBestuur Academisch Jaar met drie mini-colleges over de impact van data op het beleid. Met welke vraagstukken moeten we rekening houden in de huidige digitale transformatie van de maatschappij en het bestuur? Met Corien Prins, Martijn van der Steen en Jan van Ginkel. Nog slechts enkele plaatsen beschikbaar.

Over de drempel

De Sociale Verzekeringsbank (SVB) is haar visie op open source aan het fijn slijpen. De organisatie wil vooruitstrevend zijn met verandering en vernieuwing, maar het moet ook behapbaar blijven. De open ontwikkeling van privacy enhancing-software smaakt naar meer, niet in de laatste plaats omdat ook andere overheidsorganisaties deze vrucht kunnen plukken.

Als we onze maatschappij vanaf de basis opnieuw zouden kunnen vormgeven, hoe zouden we dan onze infrastructuur willen inrichten? Een land dat dat de afgelopen decennia kon doen is Estonia. Toen Estland in 1991 als soevereine natie afscheid kon nemen van de Russische bezetting, was het een arm land. De eerste premier Mart Laar wilde het land vergaand moderniseren en koos direct voor de 100 procent digitale route.

‘Iedereen heeft deep down dezelfde vraag: Do you see me?’, stelde Loes Mulder. We willen naar een inclusieve overheid, een mooi streven, maar wat is een inclusieve overheid eigenlijk? En hoe komen we bij dat ideaal? Deze vragen stelden Gerard Bakker (hoofddirecteur DJI) en Emine Özyenici (hoofddirecteur Bedrijfsvoering en CIO bij het ministerie van JenV) tijdens hun leiderschapsconferentie die op 23 juni plaatsvond.

iBC2021

Den Haag is dit jaar gastgemeente van het iBestuur Congres. Jan van Zanen is verheugd dat het congres in zijn stad wordt georganiseerd. Als burgemeester én als voorzitter van de VNG deelt Van Zanen zijn kijk op de digitale overheid en wat volgens hem de digitale transitie betekent voor Den Haag.

Actieve openbaarmaking

Een evenwicht vinden tussen aan de ene kant actieve openbaarmaking en aan de andere kant (semi-)overheidspersoneel de veiligheid geven om tot creatieve oplossingen te komen. Dat noemt Gerdine Keijzer-Baldé de ‘ultieme uitdaging’ waarvoor de overheid staat. Keijzer-Baldé is plaatsvervangend secretaris-generaal en chief information officer bij het ministerie van Economische Zaken en Klimaat (EZK).

Actieve openbaarmaking

Een evenwicht vinden tussen aan de ene kant actieve openbaarmaking en aan de andere kant (semi-)overheidspersoneel de veiligheid geven om tot creatieve oplossingen te komen. Dat noemt Gerdine Keijzer-Baldé de ‘ultieme uitdaging’ waarvoor de overheid staat. Keijzer-Baldé is plaatsvervangend secretaris-generaal en chief information officer bij het ministerie van Economische Zaken en Klimaat (EZK).

Actieve Openbaarmaking

Zou er één rijksambtenaar zijn die niet een moment kan aanwijzen in haar of zijn loopbaan waarin zich de vraag aandiende: hoe ga ik om met de openbaarheid? Net zo min als er overheidsbeleid is waarin spanningen ontbreken, kun je als overheidsdienaar om de vraag wat openbaarheid met je doet.

Actieve Openbaarmaking

Zou er één rijksambtenaar zijn die niet een moment kan aanwijzen in haar of zijn loopbaan waarin zich de vraag aandiende: hoe ga ik om met de openbaarheid? Net zo min als er overheidsbeleid is waarin spanningen ontbreken, kun je als overheidsdienaar om de vraag wat openbaarheid met je doet.

Er wordt vanuit de raad weinig, veel te weinig, aan overlevering en geschiedschrijving gedaan. Voor de reconstructie van de tijdlijn van gebeurtenissen in de openbaarheid en de achterkamers. Om het verhaal niet alleen vanuit de bestuurlijke of ambtelijke kant te onthouden, maar ook vanuit de kant van de volksvertegenwoordigers.

Recensie

Praktijkgericht met een stevige theoretische onderbouwing. Inspirerend met een positieve grondhouding naar provincies. En zeker ook gedurfd. Deze kwalificaties passen bij het recent verschenen boek ‘De moderne digitale provincie’ van Jaring Hiemstra. Het leest als een provinciale routekaart voor digitalisering. Dat neemt niet weg dat een drietal vraag- en kritiekpunten op zijn plaats is.

Denemarken is mondiaal koploper op het gebied van digitalisering. Wat is het geheim achter hun succes? Het ministerie van BZK liet het onderzoeken door PWC. Een centraal aangestuurd digitaliseringsmodel met een goede regie blijkt een belangrijke factor. De autonomie van individuele partijen en decentraal verdeelde budgetten leidt tot versnippering van kennis en een onevenwichtig ecosysteem.

Een niet innoverende overheid gaat failliet, misschien niet financieel, maar wel moreel en qua geloofwaardigheid, qua betrouwbaarheid. Daar helpt geen minister van Digitale Zaken. Het wordt tijd dat digitalisering in alle bestuurslagen en overheidsinstellingen ‘chefsache’ wordt. Innovatie moet van de borreltafel en op de bestuurlijke agenda.

Welkom in de Tweede Kamer! Nieuwe leden komen de Tweede Kamer altijd binnen vol passie voor de zaak en interesse in specifieke domeinen. Maar slechts weinigen profileren zich als gespecialiseerd in informatiehuishouding. Toch is het een onderwerp waar iedere politicus, en eigenlijk ook iedere ambtenaar, iets van moet weten.

Welkom in de Tweede Kamer! Nieuwe leden komen de Tweede Kamer altijd binnen vol passie voor de zaak en interesse in specifieke domeinen. Maar slechts weinigen profileren zich als gespecialiseerd in informatiehuishouding. Toch is het een onderwerp waar iedere politicus, en eigenlijk ook iedere ambtenaar, iets van moet weten.

Digitale Zaken

Welke tien ICT-gerelateerde dossiers moeten de komende regeerperiode op de agenda van het nieuwe kabinet staan? We legden de vraag voor aan Linda Kool, senior onderzoeker Digitale samenleving van het Rathenau Instituut. ECP-directeur Arie van Bellen voegt daar zijn lijst graag aan toe.

Het recept voor succesvol implementeren van zaakgericht werken? Volgens Marten Poutsma, accountmanager van Pegasystems, bestaat dat uit drie hoofdingredienten: Een solide partnerlandschap, een legitieme context die bijdraagt aan betrouwbare gegevensuitwisseling, en een nieuwe manier van werken voor ambtenaren. DICTU RijksZaak is hier het levende bewijs van.

Hoe krijg je regie op je internetdomeinen? En hoe voorkom je ‘dweilen met de kraan open’? Larissa Zegveld gaat tijdens dit webinar in gesprek met Jacqueline Rutjens (RDDI), Güldeniz Isik (Logius), Richard van Schaik (SZW) en Seger de Laaf (AZ): lessen uit de praktijk en aanknopingspunten om nu te kunnen beginnen met dweilen…

Toegegeven, in het verleden is er stevig bezuinigd op informatiebeheer binnen de overheid. Maar met de toegenomen aandacht voor de informatiehuishouding liggen er voor ons informatieprofessionals kansen. Die moeten we benutten! Hoe? Door ons op te stellen als volwassen partner van de organisatie en als de experts die we zijn.

Om raadsleden meer grip te geven op het nadenken en besluiten over digitalisering, verscheen onlangs de publicatie ‘Digitalisering in beeld; denkgereedschap voor raadsleden’. Auteur Simone Halink van de Argumentenfabriek en bestuurslid Sjir Hanssen van de Nederlandse Vereniging voor Raadsleden vertellen over het belang van breed nadenken over verschillende waarden die volksvertegenwoordigers kunnen hebben over digitaliseringsvraagstukken.

Digitale Zaken

Hoe moeten de nieuwe Tweede Kamer en regering opereren voor een optimale, onontkoombare digitale toekomst en hoe wordt de nieuwe vaste Tweede Kamer­commissie voor Digitale Zaken een succes? We vroegen het aan drie experts in de wetenschap, maatschappij en politiek: Natali Helberger, Arie van Bellen en Chris van Dam.

Gemeenten moeten basisgegevens rechtstreeks kunnen afnemen bij de landelijke registraties: dat is wat het programma Haal Centraal wil realiseren, in lijn met de informatiekundige visie Common Ground. Een belangrijke schakel in de uitvoering zijn de Haal Centraal API’s die rechtstreeks ophalen bij de bron mogelijk maken. Veilig gebruik vraagt om investeringen aan de kant van gemeenten in beveiliging, autorisatie, protocollering en identiteitsbeheer.

De menselijke maat moet terug in het werk van het UWV. Dat zegt UWV-baas Maarten Camps in een interview in Trouw van 21 april: “We zijn de laatste jaren doorgeslagen in digitalisering”. Soms het het beter om de telefoon te pakken, te chatten of te videobellen om iemand uit te leggen hoe zijn uitkering in elkaar zit.

De IT-organisatie van Rijkswaterstaat (RWS) wil dienstverlening van topniveau bieden op basis van geautomatiseerde processen. Dat begint bij het gestandaardiseerd vastleggen en uitwisselen van informatie. Dit helpt RWS ook datagedreven te sturen. De software van TOPdesk speelt bij alles een steeds belangrijkere rol.

Met gemeente Apeldoorn als kwartiermaker verrijkten we onlangs iBurgerzaken met het burger- en bedrijvenportaal: een persoonlijke digitale pagina binnen jouw gemeente. Hier zie je op één centrale plek wat de status van je zaak is. Bovendien deelt de gemeente hier documenten behorend bij deze zaak op een beveiligde manier met burger of bedrijf. Een mooie stap om de digitale dienstverlening binnen gemeenten verder op de kaart te zetten.

Vaak weten organisaties niet hoeveel websites ze ondertussen in de lucht houden. Een recept voor voor verwarring, ontevredenheid en ook cybercrime. Forum Standaardisatie beschrijft in haar nieuwste publicatie ‘Regie op internetdomeinen: lessen uit de praktijk’ vijf basisprincipes waarmee organisaties het domeinbeheer op orde kunnen krijgen.

De pandemie dwong bedrijven en overheden om hun organisatieprocessen opnieuw te bezien. Wat zijn de lessen voor de lange termijn? Hanne Decoutere en Sophie Kuijt delen hun gedachten over hoe organisaties de transformatie naar Emerge Smarter in de praktijk kunnen brengen. Met verandering als een constante, menselijkheid als kern, en voor een duurzame toekomst.

Digitale Zaken

Door het ontbreken van heldere regels is het digitale domein een speeltuin geworden voor rovers en ronselaars. Er is werk aan de winkel! Is de politiek daarop voorbereid? Mijn voorstel is om die kennis op te bouwen door een nieuwe praktijk rond digitalisering op te zetten. Een ‘wasstraat’ voor al het beleid en wetgeving die raken aan digitalisering.

Positioneer open source nog sterker als standaard, agendeer de noodzaak om anders aan te besteden en vergroot de kennis over open source bij overheden, deze adviezen staan in het onderzoeksrapport over opensourcegemeenschappen. Het onderzoek werd in opdracht van de Directie Digitale Overheid van het ministerie van BZK uitgevoerd.

Digitale Zaken

‘Te vaak laten we ons als overheid overvallen door de effecten van digitalisering. We laten de keuzes die de informatiesamenleving vormgeven over aan anderen, zoals grote techbedrijven’, zegt Nathan Ducastel, beleidsdirecteur Informatiesamenleving bij de VNG en directeur van VNG Realisatie.

Om systeemveranderingen te kunnen realiseren is vertrouwen nodig, verbinding, netwerkleiderschap én regie – zónder weer traditioneel de ‘baas te willen spelen. In een samenleving waar partijen hun rol en verantwoordelijkheid pakken. Het goede nieuws is dat we op verschillende terreinen al aan het experimenteren zijn met deze nieuwe vormen van samenwerking.

Het kabinet wil de informatiehuishouding van het Rijk voor 2027 op orde brengen. Voor 1 juli 2021 moet er per ministerie en instanties een actieplan liggen hoe de doelen behaald gaan worden. Voor de coördinatie van de uitvoering wordt een regeringscommissaris aangesteld, die moet per 1 juli aan de slag zijn.

Cybercriminaliteit neemt toe, georganiseerde misdaad en statelijke actoren vormen een permanente dreiging en de keten die Nederland hier tegen verdedigt vertoont gebreken. Dat stelt de Cyber Security Raad in een nieuw advies. Bovenop de huidige budgetten en uitgaven is er volgens het onafhankelijke adviesorgaan van het kabinet 833 miljoen euro nodig.

In de toeslagen­affaire speelt de ICT een belangrijke rol. Het zwakke toeslagen­systeem zette de Belastingdienst vanaf de start op achterstand en drukte een stempel op het verder functioneren. De roep om een harde fraudeaanpak leidde tot een foute applicatie die een digitale drijfjacht faciliteerde.

Digitale Zaken

De wens om digitalisering naar een hoger niveau te tillen is er, waarom gaat het dan toch zo vaak mis? En hoe kan het kabinet ervoor zorgen dat het in 2025, bij de volgende verkiezingen, voor eens en voor altijd dergelijke IT-blunders achter zich heeft gelaten?

Wij leven in een tijd dat het hebben van een visie ouderwets lijkt. Anno 2021 werken we incrementeel en ontwikkelen we nieuwe producten en diensten via korte doelgerichte ‘sprints’. Maar wat als iedereen zijn eigen doel nastreeft? Als tegelijkertijd verschillende teams aan het ‘sprinten’ zijn? Kijkend naar de overheid zou een visie op wat we willen en niet willen met betrekking tot ‘de cloud’ een zinvolle investering zijn.

Digitale Zaken

Nu we nog steeds midden in een pandemie zitten, is het goed om de bekende woorden van Winston Churchill nog eens te herhalen: ‘Never let a good crisis go to waste’. Welke lessen zijn uit deze crises te leren voor de nieuwe Tweede Kamer, en dan met name de ICT-woordvoerders?

Gemeenten willen mee in de digitaliseringsslag en op dit punt niet onderdoen voor andere gemeenten. Pas op, waarschuwen onderzoekers van de Utrecht Data School. Een dataproject vereist goede verantwoording en inbedding van publieke waarden. De ethische discussie over deze waarden wordt nu te vaak in de weg gezeten door een onontkoombare drang naar innovatie.

Op naar een land waar de burger écht centraal staat. Dit vraagt een andere manier van denken en handelen van de overheid. Het zou mooi zijn als we dit jaar hier gezamenlijk het fundament onder kunnen leggen.

We hebben er eeuwen over gedaan om onze rechten en plichten als burgers vorm te geven. We pasten ze aan, als nieuwe ontwikkelingen daar om vroegen. Dat is de essentie van burgerschap: we moeten het blijven vormgeven. Dat geldt zeker ook in het digitale tijdperk.

'Van beleids- naar datacyclus'

Kijk hier de bijeenkomst van 11 maart 2021 terug van de presentatie van de Triple Tower Canvas, een model dat Jan van Ginkel (provincie Zuid-Holland) uitwerkte op basis van een design sprint met tien deskundigen over het actualiseren van de beleidscyclus. Wat je morgen besluit kan gisteren achterhaald zijn. Hoe kunnen we de meervoudigheid in een nieuw model opnemen? En hoe maken we optimaal gebruik van beschikbare data? Na de presentatie volgt een levendig debat aan de hand van drie stellingen.

In een ideale wereld helpen AI-chatbots om vragen van burgers en bedrijven te beantwoorden, bestuurt de over heid beter met betrouwbare data en inzichten en maken open overheidsdata de samenleving veiliger en efficiënter. Hoe dicht staan we bij dat ideaal? Je hoort het op donderdag 25 maart van 16:30 tot 17:30 uur. Dan organiseert IBM een online panelgesprek over het belang en de haalbaarheid van een degelijke digitale informatiehuishouding voor overheden.

Bij 36 procent van de gemeenten is de informatieveiligheid afgenomen door de COVID-19 crisis en het massale thuiswerken. 117 hogere ambtenaren binnen Nederlandse gemeenten zijn hierover ondervraagd in het Digitale Overheidsonderzoek: Gemeente 2030, van BCT Software en iBestuur. Daarnaast zegt 18 procent dat de privacy van de burgers minimaal één keer in het geding is gekomen sinds de coronacrisis.

Digitalisering heeft grote impact op onze maatschappij. Tweede Kamerlid Kees Verhoeven vindt dat er véél meer aandacht moet komen voor digitalisering en technologie. Zeker ook tijdens de Tweede Kamerverkiezingen van 17 maart. Daarom roept hij alle kiezers op: vul de Technologie Kieswijzer in en spreek je uit over de digitale toekomst van Nederland.

Digitale Zaken

Vorige week gaf de EU aan positief te zijn over een digitaal vaccinatiepaspoort. Overheden zouden dit moeten aangrijpen om haar regierol in het digitale landschap rondom identiteit te versterken. En wel door versnelde stappen te zetten richting een slimmere identiteitsinfrastructuur. Een ecosysteem waarin de controle op identiteit weer komt te liggen waar het hoort: in de handen van de burger.

Actieve openbaarmaking

Compleet zwartgelakte pagina’s in reactie op een Wob-verzoek? Belachelijk, vindt Serv Wiemers, directeur van de Open State Foundation (OSF). “Er is geen enkele reden waarom de burger niet zou mogen weten wat de overheid voor diezelfde burger doet. Dat is te bizar voor woorden.”

Common Ground

Om een stap verder te komen op het gebied van Common Ground is het van belang dat het onderwerp op een goede manier op de bestuurlijke agenda komt te staan. Een multidisciplinaire aanpak werkt daarbij heel goed. Zo houd je focus op de werkelijke doelstellingen, creëer je commitment en schep je een klimaat voor het uitwisselen van goede ideeën. Drie tips.

Alle overheidswebsites en e-maildomeinen van de overheid moeten voor het einde van dit jaar, naast via IPv4, volledig bereikbaar zijn via IPv6. Dat besloot het Overheidsbreed Beleidsoverleg Digitale Overheid (OBDO) op 8 april 2020. Om aan deze afspraak te kunnen voldoen moeten een flink aantal overheidsorganisaties dit jaar nog aan de bak. Forum Standaardisatie roept overheden op leveranciers te vragen om IPv6.

Actieve Openbaarmaking

Het kabinet komt in de reactie op de toeslagenaffaire kinderopvang met de introductie van een regeringscommissaris informatiehuishouding. De gemeenten Utrecht en Amsterdam kennen al langer een informatiecommissaris. Een belofte? Structurele aandacht voor openbaarmaking kan in relatief korte tijd in ieder geval veel vruchten afwerpen. Een gesprek met de enige lokale, fulltime informatiecommissarissen in Nederland: Donovan Karamat Ali (Utrecht) en Sofie Bustraan (Amsterdam).

Gemeenten moeten zich voorbereiden op cybercrises waarbij zij zelf het slachtoffer zijn, maar ook een visie ontwikkelen op de rol die zij wel of niet spelen bij cybercrisis die binnen de gemeentegrenzen plaatsvinden en die kunnen leiden tot orde verstoringen. De onderzoeksgroep Cybersafety van NHL Stenden Hogeschool en het lectoraat Riskmanagement en Cybersecurity van de Haagse Hogeschool voerden een verkennende studie uit.

Stond jarenlang efficiëntie van de bedrijfsvoering centraal, nu is het tijd om te investeren in kwaliteit: noodzakelijk om de wendbaarheid en effectiviteit van de rijksdienst te verhogen. Dan wordt de dienstverlening nog beter en het geluk van de rijksambtenaren groter.

Een grijs circuit. Stukken die geen echte feiten meer bevatten. Een dubbele boekhouding. Dit zal volgens een groot deel van de ambtenaren het gevolg zijn van meer transparantie en openheid bij besluitvorming door het kabinet of college. Minder dan de helft van hen is er voorstander van om te breken met de zogenaamde ‘Rutte-doctrine’. Dat blijkt uit onderzoek van Binnenlands Bestuur in samenwerking met FNV Overheid.

'Van beleids- naar datacyclus'

Op 18 februari organiseren we een online design sprint rond het thema ‘van beleidscyclus naar datacyclus’. Een design sprint is een effectieve werkvorm waarin de deelnemers op een gestructureerde en visuele manier snel tot een ontwerp komen. Op 11 maart a.s. van 12:00 – 13:00 uur organiseren we een (online) bijeenkomst waarin we ‘het nieuwe model’ presenteren. Save the date!

Hoe mooi zou het zijn als we in de nabije toekomst geen integratie-uitdagingen meer hebben in het gemeentelijk applicatielandschap. Dat we samen de complexiteit van interoperabiliteit kunnen wegnemen en de gegevens­uitwisselingsrevolutie als evolutie kunnen doormaken. Een mutatie op een dossier kan gewoon direct bij de bron worden gedaan, zonder redundante opslag van gegevens en transformatie van gegevens. Samen vernieuwen terwijl de gemeentelijke winkel open blijft.

Acht brancheorganisaties uit de digitale sector gaan politici kennis bijbrengen over de werking van de digitale samenwerking en economie. Daartoe starten de partijen, samen met ECP en iPoort, de Digitale Binnenhof Academy. Politici krijgen kennis en achtergronden over onder andere cyberveiligheid, de cloud, dataverzameling en bescherming en kunstmatige intelligentie.

Het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) zoekt overheden met innovatieve ideeën om de digitale dienstverlening te verbeteren. Vanaf 1 februari tot en met 31 maart 2021 (23.59 uur) kunt u uw projectvoorstel indienen voor een bijdrage uit het Innovatiebudget Digitale Overheid.

Future Lab

De overheid is de grootste data-industrie van ons land. Data en informatie zijn immers onmisbaar voor het maken van goed beleid en het beantwoorden van maatschappelijke vragen. Maar de overheid kan die stroom informatie maar moeilijk beheersen. Daarom zet zij in op het goed inrichten van data- en informatieprocessen. In twee digitale Future Lab werkateliers hebben medewerkers van de overheid hun creativiteit losgelaten op de informatiehuishouding van de toekomst.

Wat is er mis in de verhouding tussen politiek en uitvoering? Is het denken in termen van efficiency en kostenbeheersing in het publieke domein niet zozeer doorgeslagen dat het ten koste gaat van de dienstverlening aan burgers en bedrijven? Wat betekent de verregaande digitalisering van de dienstverlening voor de burgers? Het zijn vragen van veel wezenlijker belang dan welke koppen er moeten rollen. Want die vraag lost niets op, anders dan een zekere bevrediging van het rechtsgevoel van de gedupeerden.

Digitale Zaken

“De overheid moet digitaal doén,” zegt Kees Verhoeven in het artikel ‘Lessen in Den Haag: betere grip op ICT’ in iBestuur Magazine. Ik hoop dat het “elektronisch invullen van formulieren” een belangrijk onderwerp op de agenda van de nieuwe Kamercommissie wordt. Misschien niet zo sexy en actueel als ‘algoritmes’ of 5G, maar het gaat hier wel om een continue stroom van kleiner en groter burgerlijk (en ambtelijk) leed.

“Als het makkelijk was, hadden we het al gedaan.” Het is de nuchtere analyse van Emine Özyenici, CIO van de SVB, van de stand van de digitale overheid. “De klassieke manier van ontwikkelen, door eerst het grote geheel uit te tekenen, werkt niet. We moeten gewoon beginnen. Experimenteren, leren en met elkaar de antwoorden vinden. Vanuit de casuïstiek en met commitment van het bestuur.”

Actieve openbaarmaking

Het wetsvoorstel Open overheid is door de Tweede Kamer (met een aantal amendementen) aangenomen. De overheid moet meer informatie uit eigen beweging gaan publiceren en toegankelijk maken voor iedereen. In dit digitale magazine interviews, praktijkcases en een digitaal verslag van de debatten en presentaties tijdens de Dag van de actieve openbaarmaking die iBestuur in samenwerking met het Rijksprogramma Duurzaam Digitale Informatievoorziening (RDDI) op 11 december jl. organiseerde.

Het besef dat digitaal het nieuwe normaal is, is nog niet voldoende doorgedrongen tot de gemeentelijke top. Beslissingen worden te vaak aan deskundigen gelaten. Dat blijkt uit de ict-benchmark van M&I/Partners. Ook lijkt het erop dat gemeenten die in de kopgroep zitten qua digitalisering, minder kosten hebben.

Open overheid

De overheidsinformatiehuishouding wordt geregeerd door twintigste-eeuwse denkbeelden. Dat paradigma zal moeten veranderen om een aantal fundamentele problemen te kunnen oplossen. Met kabinetsreactie op het rapport ‘Ongekend onrecht’ kunnen we de eenentwintigste eeuw niet binnenstappen. De wet zegt: u zult archiveren en u zult openbaar maken. Maar dan? Hoe vind je als burger wat relevant is?

Hoe digitaal volwassen zijn gemeenten in Nederland? In de jaarlijkse ICT Benchmark Gemeenten meten we sinds 2020 de digitale volwassenheid om de deelnemers inzicht te geven in hun digitale potentieel. Hieruit blijkt dat gemeenten nog maar aan het begin staan van hun digitale transformatie. Download het rapport.

Cybersecurity

Het duurt nog twee jaar voordat de ict-infrastructuur van de gemeente Hof van Twente weer op het niveau is van voor de ransomware-aanval begin december. Dat schrijft burgemeester Ellen Nauta aan de inwoners van de gemeente. Volgens het crisisteam zijn er geen gegevens van inwoners naar buiten gegaan.

Digitale Zaken

Nu we nog steeds midden in een pandemie zitten, is het goed om de bekende woorden van Winston Churchill nog eens te herhalen: ‘Never let a good crisis go to waste’. Welke lessen zijn uit deze crises te leren voor de nieuwe Tweede Kamer, en dan met name de ICT-woordvoerders?

De eindstreep voor Rutte-III is in zicht. Hoe heeft de Tweede Kamer de kabinetsinspanningen op ICT-gebied beleefd? Is een ‘tweede Elias’ voorkomen? Is de Kamer zelf ook beter beslagen ten ijs gekomen? Zes ICT-woordvoerders blikken terug.

Waarom lukt het maar niet om als overheid op één domeinnaam-extensie over te gaan?

2020 was het jaar van de digitale corona-oplossingen. Terwijl het leven tot stilstand kwam, denderden we via onze digitale snelweg door. Online waren we tenminste nog ‘alone together’. “Hoe voorkomen we dat mensen hun eigen on- en offline ervaringen verheffen tot de enige relevante waarheid?”

'Van beleids- naar datacyclus'

In iBestuur online van 27 augustus pleitten Jan van Ginkel en Paul Strijp voor het op de schroothoop gooien van de beleidscyclus en deze te vervangen door een ‘datacyclus’. In deze bijdrage komt organisatie- en IT-adviseur Hans IJsselstein aan het woord. Het uitgangspunt van IJsselstein is dat de organisatie van de overheid wezenlijk moet veranderen door als basis van de overheidsdiensten een netwerk van platformen te ontwikkelen. Binnen enkele overheidsdiensten wordt daar al een begin mee gemaakt.

Uitvoeringsorganisaties die de menselijke maat uit het oog verliezen. Het komt erg vaak voor. Is er een oplossing voor?

Het fenomeen Informatiehuishouding van de overheid is niet van vandaag of gisteren. Duurzame toegankelijkheid (DUTO) is al jaren het sleutelwoord voor het waarborgen van publieke archieven in een digitale overheid. Dat gaat over digital born archief. Minder bekend is dat ook een stille revolutie gaande is in digitaal gemaakte, digitized, historische archieven. Waar vroeger alleen ervaren paleografen toegang hadden tot handgeschreven documenten van voor de negentiende eeuw, komen die nu binnen het bereik van alle geïnteresseerden.

Vrijwel alle organisaties binnen de overheid maken momenteel de omslag van een traditioneel IT naar een API-ecosysteem. Er is API beleid, een API strategie en een Kennisplatform API’s. Op dinsdag 3 november Frank Terpstra (Geonovum) en Gino Laan (Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties) praatten deelnemers bij over de activiteiten, resultaten en de plannen voor de toekomst.

'Van beleids- naar datacyclus'

Zouden we met Agile de maatschappelijke problemen van digitale- en informatietechnologie beter aan kunnen?

Voor welke uitdagingen zien gemeenten zich gesteld, als het gaat om Common Ground, de hervorming van de gemeentelijke informatievoorziening? En wat is de rol van het onderwijs- en kennisinstellingen daarbij? Maarten Hoekstra maakte een rondje langs Friese gemeenten en de VNG. Hij constateerde dat die onderwijs- en kennisinstellingen een belangrijke rol kunnen spelen in de ontwikkeling van Common Ground.

In 2020 werd de digitale samenleving en ook de overheid zwaar op de proef gesteld. Uit verschillende incidenten bleek hoe inventief, veerkrachtig maar tegelijk ook kwetsbaar de Rijksoverheid is. Een interview met Bas den Hollander – directeur directie Digitale Overheid en Désirée Geerts, MT-lid directie Digitale Overheid.

Vanaf woensdag 23 september 2020 moeten alle overheidswebsites toegankelijk zijn of maatregelen hebben genomen om toegankelijk te worden voor alle Nederlanders – dus ook voor mensen met een visuele, auditieve of andere beperking. Is dit gelukt? Welke stappen moet je zetten om de doelen te bereiken? Roeland Sorber van Stichting Accessibility geeft antwoord op zeven belangrijke vragen.

Wat zijn de randvoorwaarden voor succesvolle innovatie over grenzen heen? Digicampus hanteert vier voorwaarden.

Klantreizen. Binnen de overheid zijn ze populair, maar corona noopt ons om ook die klantreizen kritisch te onderzoeken.

Het beeld is scherp, het geluid helder, de achtergrond is professioneel vaag en de belichting precies goed. Nathan Ducastel is VNG Directeur Beleid / Informatiesamenleving, Lokale Democratie en Veiligheid en Gemeenterecht en sinds deze maand ook directeur van VNG Realisatie. In de laatste maanden is hij professioneel videobeller geworden; een klein voorbeeld van de invloed van het coronavirus op de digitalisering.

Bestuursvoorzitter Kadaster ondertekent Groeipact Common Ground

Op 14 juli zette Frank Tierolff, bestuursvoorzitter van het Kadaster, zijn handtekening onder het Groeipact Common Ground. De ondertekening markeert de toenemende samenwerking tussen gemeenten en ketenpartners. Waarom vindt de bestuurder Common Ground een belangrijke beweging?

De man die ooit de term computervirus bedacht (Fred Cohen, 1985), verdient hulde. De beste korte definitie van een virus die ik de afgelopen weken heb opgepikt: een pakketje erfelijke informatie dat zich reproduceert zonder toestemming van de gastheer. De coronacrisis wordt niet alleen veroorzaakt door het overspringen van informatie, ze leidt ook tot tal van informatievraagstukken. “Het is fantastisch wat er mogelijk is, maar aan de andere kant: wat is het nog behelpen!”

De trend is dat overheden zich als een Bol.com (zouden) moeten gedragen, dus laten we daar dan ook naar handelen.

De Omgevingswet is uitgesteld. Maar hoe kom je tot zo’n uitstel? Welke afwegingen maak je en wat is het juiste moment?

Op 7 november lanceerde Daan Rijsenbrij het IT-Deltaplan, een plan om de digitale overheid te verbeteren aan de hand van ruim honderd artikelen. Een van die artikelen, geschreven door Robin Dorsman, gaat over het organiseren van grip en sturing op complexe IT-vraagstukken in complexe samenwerkingsverbanden. “Hoe bestuur je informatie- / IT-vraagstukken, hoe organiseer je dit en welke relatie is er tussen de ‘business’, de informatie-organisatie, IT-organisatie en ‘werken onder architectuur’?!”

De Lochemse burgemeester Sebastiaan van ’t Erve (1977) kreeg vorig jaar een alarmerend telefoontje van de politie. Hackers waren het computersysteem van de gemeente binnengedrongen. Sindsdien waarschuwt hij iedereen voor hun digitale kwetsbaarheid.

Ontbijtbijeenkomst Future Lab

Op woensdag 1 juli hielden iBestuur en het Rijksprogramma Duurzaam Digitale informatievoorziening (RDDI) in Den Haag (Nieuwspoort) een ontbijtbijeenkomst over het thema ‘De informatiehuishouding van het Rijk in 2030’. Bij de overheid is digitale informatie goud voor de organisatie zelf, maar ook voor de samenleving. Maar dan moet de informatiehuishouding hier wel op aangesloten zijn.

Is Common Ground een (zoveelste) ICT-hoofdpijndossier of is het écht een wendbaar vernieuwingstraject?

Te vaak zijn beleid en uitvoering nog niet structureel met elkaar verbonden. Dat zou wel moeten. Dus werk aan de winkel!

Terwijl in de afgelopen tijd onze fysieke bewegingsvrijheid werd beperkt, bloeide in korte tijd een nieuwe virtuele wereld op.

De afgelopen tijd hebben we een overheid gezien die anders lijkt te handelen dan we gewend waren. Erg verfrissend.

De coronacrisis is óók voor het rechtssysteem hét moment om na te denken hoe het verder wil in het ‘nieuwe normaal’.

De coronacrisis is als een parachutesprong boven onbekend terrein. Wat kunnen we leren van de ervaren parachutist?

Als het gaat om digitalisering, waarom nemen we in het sociaal domein dan geen voorbeeld aan de Omgevingswet?

De lockdown levert ook verrassingen op. Thuis Milaan-San Remo fietsen, onder het genot van de Matthäus-Passion.

Future Lab

De informatiehuishouding van het Rijk kent vele kamers, wandelgangen en verdiepingen. Hierin moet de komende jaren een drastische modernisering plaatsvinden. In opdracht van het RDDI, maakte iBestuur een digitale special over Future Lab, de toekomstige informatiehuishouding van het Rijk.

Als overheid werken we de laatste weken vooral digitaal, maar dat heeft weinig met digitale transformatie te maken.

‘Schep ruimte en creëer vertrouwen om te kunnen werken aan innovaties, maar laat het geen vrijblijvend feest zijn’.

De problemen in uitvoering en IT moeten worden aangepakt, maar nogmaals: laten we vooral niet overhaast te werk gaan.

Er moet een Rijksdienst voor Digitale Dienstverlening (RDD) komen. Dat is één van de belangrijksre aanbevelingen die Daan Rijsenbrij en Guido Bayens doen in het Manifest Ontwikkeling Digitale Overheid. Het manifest, dat aangeboden is aan Tweede-Kamervoorzitter Khadija Arib, komt voort uit de bijdragen die Rijsenbrij kreeg van meer dan honderd deskundigen op een oproep om oplossingen aan te dragen voor de problematiek die al jarenlang speelt bij grote projecten voor overheids-IT.

Eén van de grote ontwikkelingen binnen gemeenten is Common Ground, de gemeenschappelijke informatiekundige visie op de informatievoorziening binnen en tussen gemeenten. Een belangrijke pijler onder die beweging zijn de API-standaarden voor zaakgericht werken (ZGW API’s). Er is veel enthousiasme voor de standaarden, bijvoorbeeld vanuit de gemeente Súdwest-Fryslân.

De digitale transformatie vraagt om een werkgeversvisie die doordrenkt is van het ‘Go Digital or Go Home’-principe.

Een blik op een recente uitspraak van de Raad van State

Begrippen als openbaarheid en transparantie zijn steeds meer gemeengoed bij overheden, maar het is niet altijd even helder wat er wordt bedoeld met die begrippen. Aan de hand van een uitspraak van de Raad van State merken Annemarie Balvert en Gijs van Maanen (beiden Tilburg University) op dat door de aanwezigheid van verschillende ideeën van openheid de implementatie van openbaarheid van gegevens nog steeds een heikele bezigheid is.

De VNG maakt serieus werk van Common Ground. De implementatie van dit architectuurprincipe, dat de datalaag standaardiseert en scheidt van de applicatielaag, zou een grote stap voorwaarts betekenen in de flexibilisering van het IT-landschap van lokale overheden. Maar al te rigide standaardisatie kan innovatie beperken.

Stel bij innovaties niet het eigen instituut of koninkrijk centraal staat, maar de maatschappelijke opgave. What else?

Privacyaanpak Leidschendam-Voorburg anders dan anders

Waar veel gemeenten als het gaat om privacy kiezen voor een vraaggestuurde ‘juridische’ aanpak, doet Leidschendam-Voorburg het anders: pragmatisch en risicogestuurd. Het betekent dat zij zich niet storten op de berg met privacyvragen, maar concrete instructies geven over wat zorgvuldig omgaan met informatie betekent voor medewerkers en prioriteren op basis van privacyrisico’s.

Vraagstukken op het gebied van informatievoorziening horen op de bestuurlijke agenda, zegt Rob Welten, burgemeester van Borne. Er valt nog wel wat te doen aan het kennisniveau van bestuurders over dit onderwerp. Ook bij hem: “Ik voel mij nu bewust onbekwaam.”

Hoe kun je als uitvoeringsorganisatie in digitale communicatie rekening houden met de persoonlijke omstandigheden, bijvoorbeeld in geval van problematische schulden? Met aan tafel CJIB, CAK, UWV en het Koninklijke Beroepsorganisatie van Gerechtsdeurwaarders!

Een gebruiksvriendelijke overheid gaat verder dan het centraal stellen van de burger of van buiten naar binnen werken. Het vereist óók een cultuuromslag en kennisopbouw.

De gemeente Amsterdam beantwoordt vragen van inwoners via Facebook, WhatsApp, Twitter en Instagram. Webcare gaat om meer dan dat, zegt directeur Dienstverlening Jos Maessen: “Het is één van de manieren om een responsievere overheid te worden.”

Dáárom dat we als Nederland scoren in het buitenland: omdat we met dat ‘polderen’ een hele community hebben ontwikkeld waarin de uiteindelijke gebruikers een rol van betekenis vervullen.

De omstandigheden en uitdagingen zijn vandaag de dag zo indringend dat die bijna wel vragen om een andere en bredere manier van organiseren.

Selfservice biedt de klant gemak én de gemeente een efficiencyslag! Op weg naar 100% selfservice komt u als gemeentebestuurder of directeur flink wat uitdagingen tegen. Tijdens het Grote Publiekszaken Selfservice Congres gaan we met die uitdagingen aan de slag.

De e-overheid heeft alle benodigde bouwstenen. Maar hoe gaan we deze samensmeden tot een krachtig geheel?

Met een paar maatregelen kan het nieuwe kabinet doorpakken voor echt goede digitale overheidsdienstverlening. Een groep leidinggevenden binnen de digitale overheid doet een voorstel. Vanuit het perspectief van ICT als kans voor nieuwe en betere dienstverlening.

Uit cijfers van Vensters voor Bedrijfsvoering blijkt dat van de deelnemende waterschappen het Wetterskip Fryslân, met Rivierenland, de laagste overhead heeft. Joost Cammeraat, lid van het directieteam van het Friese waterschap, over de mix van maatregelen die ervoor zorgen dat zijn organisatie eruit springt. Over apps, procesgericht werken en het herinrichten van de organisatie.

De ervaring leert helaas dat verandertrajecten bij de overheid niet de voor de hand liggende stappen doorlopen. En dat terwijl er toch genoeg oude wijsheden en gezegdes zijn die opdrachtgevers, projectmanagers en andere betrokkenen vooruit kunnen helpen.

Het vergelijken van gegevens tussen gemeenten of binnengemeentelijk, bijvoorbeeld als het gaat om groen- of wegbeheer, is tot nu toe lastig omdat vaak verschillende termen voor objecten worden gebruikt. De landelijke standaard IMBOR moet daar verandering in brengen. Amsterdam is een van de eerste gemeenten die er ervaring mee heeft opgedaan en gebruikt IMBOR onder meer voor efficiëntere benchmarks en als basis voor haar Asset Management.

“ICT is bij gemeenten over het algemeen nog geen groot ding.” Met deze stelling begint Bernard Minderhoud, wethouder van de gemeente Pijnacker-Nootdorp, zijn pleidooi voor meer budget naar ICT. “Want ICT ís dienstverlening!”

De opkomst van plaats- en tijdonafhankelijk werken, in combinatie met nieuwe technologie als blockchain, leidt op den duur tot een herbundeling van werkzaamheden en lossere dienstverbanden. Ook bij de overheid.

Hoe zorg je dat de burger tevreden blijft over de dienstverlening in een fusiegemeente die geen decentrale loketten wil aanhouden? Alphen aan den Rijn koos voor de ‘klantreis’, een manier om pijnpunten en kansen te inventariseren door in de huid van de burger te kruipen.

Om op een goede manier aandacht te besteden aan klachten van haar ondernemers, is de Utrechtse gemeente Stichtse Vecht begin dit jaar begonnen met een klantreis waarin gekeken is hoe de dienstverlening aan die ondernemers kan worden verbeterd en geoptimaliseerd.

Samenwerking opdrachtgever en opdrachtnemer verdient meer aandacht

Een goede rolafbakening, een goede relatie en samenwerking tussen de opdrachtgever en opdrachtnemer is cruciaal bij projecten. In de startfase, de uitvoeringsfase en bij de afronding zijn er verschillende zaken waarop beide partijen moeten letten.

Eén van de dingen die de Verkenning Informatie Voorziening Omgevingswet (VIVO) duidelijk heeft gemaakt, is dat het proces rondom de invoering van de Omgevingswet relatief veel raakvlakken heeft met de Digitale Agenda 2020. Bijvoorbeeld met betrekking tot collectiviteit. “En dat gaat verder dan alleen functies in het kader van informatievoorziening.”

In een van de werkpakketten binnen VIVO (Verkenning Informatie Voorziening Omgevingswet) is uitgebreid ingegaan op informatiearchitectuur. Een onderdeel dat niet alleen zichtbaar maakt hoe de wet ingrijpt op de gemeentelijke informatievoorziening, maar ook zichtbaar maakt wat het effect van de wet is op het hele ruimtelijke domein.

Innoveren is “verantwoord prutsen”, zegt de gemeentesecretaris van Zaanstad, Jan van Ginkel. Het behoeft volgens hem geen betoog dat innovatie binnen de overheid nodig is, want de grote uitdagingen van deze tijd zijn niet op te lossen met een beetje aanpassen en veranderen. Het goede nieuws: innoveren is te leren.

Een van de constateringen die het werkpakket over wet- en regelgeving, instrumenten en regelbeheer uit de Verkenning Informatie Voorziening Omgevingswet (VIVO) heeft gehaald, is dat de nieuwe wet veel groter is dan enkel het implementeren van een wet. “Het gaat ook om een stelselwijziging en een cultuurverandering.”

Innovatie: is dat niet iets voor bedrijven? Ook gemeenten innoveren, zo blijkt uit talloze initiatieven in het hele land. Ze gebruiken methodes uit het bedrijfsleven om ideeën te testen en te ontwikkelen. Soms groeit zo’n idee uit tot een project dat uiteindelijk leidt tot een landelijke voorziening voor álle gemeenten.

Het opstellen van een Omgevingsvisie; het beantwoorden van vragen; het melden van overlast of monitoring en risicoanalyse. Het zijn een paar van de zestien processen die de werkgroep Bedrijfsarchitectuur binnen VIVO (Verkenning Informatie Voorziening Omgevingswet) heeft gedefinieerd. In processen waarin zoveel mogelijk wordt gestreefd naar eenheid vraagt dat om de nodige flexibiliteit. “Een uitdaging”, aldus Patricia Croese.

In de Verkenning Informatie Voorziening Omgevingswet (VIVO), waarbij gekeken is naar de informatievoorziening rondom de nieuwe wet, stond dienstverlening vanaf het begin centraal. Volgens Hanneke Kunst kan dat ook niet anders. “Effectievere, efficiëntere en doelmatiger dienstverlening kan niet zonder goede informatisering.”

Het innovatiekabinet wil het sociaal domein opschudden. “Want dat is absoluut nodig”, aldus deelnemer Toke Tom, directeur Maatschappelijke Ontwikkeling in Utrecht en lid van het innovatiekabinet. Uitdagingen op het gebied van jeugdzorg, GGZ, Wmo en Werk&Inkomen vragen om onorthodoxe antwoorden.

Maatschappelijke informatievoorziening: digitaal toerusten van participerende burger

Er ontstaat een digitaal inrichtingsvraagstuk waar de overheid nog niet echt over heeft nagedacht: het breed faciliteren van de informatiepositie van de participerende burger. Nieuwe standaarden en regelgeving zijn nodig om de nieuwe ‘digitale burger’ van dienst te kunnen zijn, stellen Bert Mulder en Martijn Hartog.

De decentralisaties stellen gemeenten in staat om integraal beleid te maken voor het sociaal domein. Voor die integrale aanpak is informatie nodig, om te monitoren en te sturen. Met de juiste informatie én cultuur kunnen gemeenten mooie dingen doen, zoals Uden en Alphen aan den Rijn laten zien.

ICT komt binnen gemeenten langzaam op de bestuurlijke agenda. Sommige bestuurders zien het belang van hun betrokkenheid bij ICT, anderen hebben nog wat overtuiging nodig. De nieuwe Monitor Digitale Dienstverlening kan daarbij helpen. “Die kan een wake-up call zijn”, zegt burgemeester Arjen Gerritsen.

Aangenaam verrast door bereik Berichtenbox

Belastingsamenwerking Gemeenten en Waterschappen Limburg (BsGW) verzendt dit jaar ruim tien procent van de belastingaanslagen en taxatieverslagen naar de Berichtenbox van MijnOverheid. Ger Moonen, communicatie BsGW: “We zijn aangenaam verrast over de resultaten. Dit hadden we wel eerder willen weten.”

De rol van de overheid verandert in rap tempo. De medewerkers van die overheid moeten dus over vijf of tien jaar andere kwaliteiten hebben. Hoe kunnen zij en hun organisaties toekomstbestendig worden?

Door middel van een zaaksysteem een aantal werkprocessen binnen je organisatie moderniseren. Het klinkt simpel, maar bij de gemeente Best hebben ze de afgelopen jaren ervaren dat de werkelijkheid vaak weerbarstiger is. Omdat het probleem groter is dan Best of Brabant, wil zij de geleerde lessen graag delen met collega-gemeenten.

Jurgen Bomas over Operatie NUP

Welke invloed had het inmiddels afgeronde programma Operatie NUP op de gemeentelijke dienstverlening? Jurgen Bomas, bestuurslid van de Vereniging Directeuren Publieksdiensten (VDP): “We zijn wel ver gekomen, maar we zijn echt nog niet klaar. Er zijn nog grote verschillen tussen gemeenten. Er liggen veel kansen om de dienstverlening te innoveren. Hoe gaan we er nu voor zorgen dat de dienstverlening op een hoger niveau komt?”

In de afgelopen periode is binnen de overheid steeds meer ervaring opgedaan met ketensamenwerking. De ervaringen laten zien dat het niet eenvoudig en vanzelfsprekend is dat ketens optimaal functioneren. Onderzoeken, evaluaties en Gateway Reviews tonen dat ketensamenwerking andere aanvullende randvoorwaarden en eisen stelt aan alle betrokkenen. Een visie op ketens aan de hand van zes dilemma’s. Deel 3 (slot)!

In de afgelopen periode is binnen de overheid steeds meer ervaring opgedaan met ketensamenwerking. De ervaringen laten zien dat het niet eenvoudig en vanzelfsprekend is dat ketens optimaal functioneren. Onderzoeken, evaluaties en Gateway Reviews tonen dat ketensamenwerking andere aanvullende randvoorwaarden en eisen stelt aan alle betrokkenen. Een visie op ketens aan de hand van zes dilemma’s. Deel 2!