Er ligt te veel werk op het bordje van Kamerleden en hun ondersteuners. Dus wordt het tijd voor extra steun. Wie helpt?
Dit keer geen column over overheidstransparantie of open data. Er moet me namelijk iets van het hart over onze democratie.
In februari reageerde Gert-Jan Segers (ChristenUnie) op een tweet van minister De Jonge (VWS). De minister laat een foto zien waaruit blijkt dat hij met een leger aan ambtenaren bezig is met de voorbereiding van een debat. Segers reageert koeltjes ‘hoe ziet ondertussen de ondersteuning voor de Kamerleden in datzelfde debat eruit’ en voegt een foto toe van een lege werkkamer. Ons parlement is chronisch onderbezet en ik wil een lans breken voor extra fractieondersteuning.
Op 20 maart nam ik deel aan een hackathon, georganiseerd door de Tweede Kamer. De uitdaging was ideeën bedenken om de informatievoorziening voor Kamerleden en hun ondersteuning toegankelijker te maken en te verbeteren. Arno Rutte, Kamerlid voor de VVD, trapte de dag af en schetste de berg informatie en mails die je als Kamerlid over je heen gestort krijgt. En hoe weinig tijd je naast de vergaderingen en daarbij behorende voorbereidingen, werkbezoeken, campagnes en partijbijeenkomsten hebt voor je Kamerwerk.
Met 150 Tweede Kamerleden en 75 Eerste Kamerleden hebben wij in Nederland 13 Kamerleden per één miljoen inwoners. Dat is minder dan in alle Scandinavische landen, Verenigd Koninkrijk, Ierland, Frankrijk en België. Alleen van onze nabije buren moet Duitsland het stellen met minder parlementariërs per één miljoen inwoners. Dit is problematisch.
Zelf doe ik de belangenbehartiging voor Open State Foundation, een maatschappelijke organisatie die zich inzet voor meer digitale transparantie van de publieke sector. In mijn contact met Kamerleden en hun ondersteuners zie ik hoe druk ze het hebben. Al die mails die wij als belangenbehartigers sturen met onze belangrijkste aandachtspunten, alle stukken van de ministeries en moties van collega’s. De standaard auto-reply wanneer je een Kamerlid mailt is een verontschuldiging dat ze heel veel mails krijgen en daardoor lang niet altijd kunnen antwoorden.
Disbalans
De versplintering in het politieke landschap draagt uiteraard ook niet bij. Partijen worden steeds kleiner en Kamerleden krijgen daardoor steeds grotere portefeuilles. De afhankelijkheid van belangenbehartigers en de media nemen daardoor toe. Het kabinet heeft een steeds grotere kans dat Kamerleden niet genoeg tijd hebben om zich écht vast te bijten in dossiers en dat bedreigt de kerntaak van onze controlerende macht. De disbalans tussen het aantal ambtenaren dat een minister ondersteunt en het aantal ondersteuners van ons parlement is schrikbarend groot. De tweet van Segers illustreert deze disbalans tussen uitvoerende en controlerende macht op een pijnlijke wijze.
Ik gun onze volksvertegenwoordigers daarom een leger aan extra fractieondersteuners. Gemiddeld is er één beleidsmedewerker per Kamerlid beschikbaar en zijn de fracties ook grotendeels afhankelijk van stagiairs. Een recent afgestudeerde twintiger die meeschrijft aan een initiatiefwet is geen uitzondering. Die twintiger is ongetwijfeld een talent, maar het is best apart dat we het als samenleving normaal vinden dat onze volksvertegenwoordiging steunt op twintigers en stagiairs.
Het probleem is het geringe budget dat er beschikbaar is vanuit de fractievergoedingen. De meeste fractieondersteuners zijn jong en werken hard. Ze gaan echter na een aantal jaar elders werken omdat verder groeien niet meer mogelijk is bij de fractie. De senior beleidsadviseurs gaan niet zelden voor een ministerie, wethouder of burgemeester werken, waar ze stukken beter betaald krijgen. Een probleem dat op te lossen is met een extra financiële injectie, waarmee Kamerleden twee extra medewerkers kunnen aannemen. Zowel starters die kunnen doorgroeien en seniors met de nodige ervaring.
Sober parlement
In mijn ogen een investering van (pakweg) 25 miljoen euro op jaarbasis meer dan waard. Maar waarom hebben we dit dan niet allang gedaan? Het parlement kan immers zelf om extra budget vragen. In Nederland ligt elke investering in de volksvertegenwoordiging onder een vergrootglas. Het Kamergebouw mag dan wel verbouwd worden, maar het moet wel sober. En met alle controverses rondom vergoedingen, wachtgeld en declaraties is het geen dankbaar onderwerp om als Kamerlid te pleiten voor meer budget voor je eigen fractieondersteuning. Het woord zakkenvuller valt dan al vrij snel als een soort Godwin.
Als Kamerleden dit zelf niet durven, dan zou ik graag als maatschappelijke organisatie die baat heeft bij een parlement met tanden, een lans willen breken voor extra en meer ervaren fractieondersteuning. Dit creëert ruimte om beleidsadviseurs, data-analisten en dossiervreters in te huren. Met drie medewerkers geven we onze controlerende macht de tanden die ze verdient. In mijn ogen de beste (pakweg) 25 miljoen euro die we jaarlijks kunnen investeren in onze democratie! In de geest van onze organisatie moet dan uiteraard wel transparant zijn hoe dit geld precies wordt besteed.
Steun jij ook een sterk parlement?
Wie steunt met ons dit pleidooi zodat Kamerleden twee extra medewerkers kunnen aannemen en hun meest talentvolle medewerkers doorgroeimogelijkheid kunnen geven? Steun dan de petitie en laat onze Kamer weten dat wij willen dat de Tweede Kamer meer ondersteuning verdient voor versterking van onze democratie.
Tom Kunzler is adjunct-directeur van de Open State Foundation
Eensch.
Behalve de twee geschetste extra medewerkers per Kamerlid is het ook belangrijk dat Kamerleden software krijgen waarmee ze een beroep kunnen doen op hulp van burgers. Dat vinden ze nu heel moeilijk; ze denken er zelfs niet aan doorgaans. Het is ook arbeidsintensief om op te zetten. Ze vallen terug op een klein groepje vertrouwelingen. Met goed ontworpen software kan dit wèl mogelijk worden. Burgers kunnen dan ook wat doen tussen de verkiezingen in, zoals rapporten lezen en annoteren vanuit een door het Kamerlid aan te geven perspectief.
De bevoegdheid van het Parlement om functionele vergoedingen te creëren wordt beperkt door artikel 67 Grondwet. Dat garandeert alle leden zonder last de vrijheid om hun gelijke mandaat en status als vertegenwoordigers van het hele volk uit te oefenen. De formele gelijkheid van de afgevaardigden en de passende vergoeding in overeenstemming met de rechtspositie zijn bedoeld om de vrijheid van het mandaat te waarborgen. Dit moet het geachte parlementslid in staat stellen als een vertegenwoordiger van het hele volk op te treden, vrij van economische beperkingen. Bij parlementaire werkzaamheden kan een aanvullende vergoeding voor individuele leden, bijvoorbeeld de fractievoorzitter, echter de keuzevrijheid van alle leden beïnvloeden.
Overigens wordt het snel tijd dat de gemeenteraad, als fundament van onze democratische rechtstaat dat al decennia ernstig verwaarloosd is, zowel kwalitatief als financieel verbetert. De tijd en de techniek is rijp voor het kiezen van volksvertegenwoordigers via een waardeoriëntatie systeem en niet via een politieke partij. De Leidse hoogleraar staats- en volkenrecht Buijs, publicist van het standaardwerk ‘De Grondwet’, zag deze partijvorming als een ernstige bedreiging voor het individuele gehalte van de vertegenwoordiging en concludeerde dat, wanneer op de ingeslagen weg van de partijvorming werd voortgegaan, het beginsel van het verbod van last en ruggespraak uiteindelijk vernietigd zou worden. En hij vervolgde: “Zoo over den eisch der onpartijdigheid: men kan het onmogelijke niet vorderen, en tot het onmogelijke behoort de eisch aan de partijen gesteld om onpartijdig te zijn”.