Wat vinden de zeven grootste politieke partijen eigenlijk van de eOverheid? Samenvattend: erg weinig. Is dat erg? Dat is niet aan mij. Is het jammer? Vind ik wel.
In de aanloop naar het debat ‘eOverheid ná de Tweede Kamerverkiezingen van 2017’ heb ik een rondje langs de velden gemaakt om te zien wat de (huidige) grootste zeven politieke partijen eigenlijk vinden van de eOverheid. In deze blog de resultaten. Om het kort en krachtig samen te vatten; de partijen vinden erg weinig van de elektronische overheid. Is dat erg? Dat is niet aan mij. Is het jammer? Vind ik wel, want er liggen mooie kansen.
Op 23 september 2016 vindt het debat ‘eOverheid ná de Tweede Kamerverkiezingen van 2017’ plaats. Tijdens dit debat gaan sprekers uit wetenschap en onderzoek (waaronder ikzelf) en vervolgens Kamerleden in debat over de vraag hoe het verder moet met de elektronische (of digitale) overheid in de toekomst. Ik ga het in mijn verhaal hebben over de bredere technologische ontwikkelingen die van invloed zijn op de maatschappij en de eOverheid (waarover in de aanloop naar het debat meer gepubliceerd zal worden).
In de voorbereiding daarvoor raakte ik nieuwsgierig naar de huidige standpunten van de politieke partijen ten aanzien van de elektronische overheid. Nou snap ik heus wel dat de partijen druk zijn met het schrijven van hun programma’s voor de verkiezingen van volgend jaar, maar tegelijkertijd mag je van een moderne politieke partij ook wel verwachten dat ze continu haar standpunten en inzichten bijhoudt.
Tijd dus voor een rondje langs de websites van de grootste politieke partijen (CDA, PvdA, VVD, D66, GroenLinks, SP en PVV), om te zien wat hun ‘standpunten’ zijn ten aanzien van de elektronische overheid. Alle genoemde partijen hebben een sectie ‘standpunten’ op hun website. De uitzonderingen zijn de SP (maar deze heeft een ‘thema’s’-sectie) en de PVV (die het verkiezingsprogramma 2012(!) op de site heeft). Ik heb van alle partijen alle ‘standpunten’, ‘thema’s’ en bij de PVV het verkiezingsprogramma doorgenomen om te zien wat daarin staat over de elektronische overheid (en breder, ICT in algemene zin, alsmede gekoppeld aan innovatie en de inrichting van de overheid/openbaar bestuur, en/of de communicatie met de burger). Hier de resultaten.
eOverheid is geen thema
Geen, ik herhaal, geen van de partijen zegt expliciet iets over de eOverheid. In geen van de lijstjes met standpunten of programma’s komt een punt ‘digitale’ of ‘elektronische’ overheid voor. Ook niets over elektronische diensten, participatie, governance of ICT als middel om processen beter te maken of over hoe de overheid sneller moet reageren op de steeds snellere technologische ontwikkelingen en de rol van technologie in de maatschappij.
In die zin kan dit verhaal kort zijn. Maar het gaat natuurlijk verder. Partijen hebben vast wel iets te zeggen over aanverwante thema’s, zoals ICT en Innovatie (binnen de overheid), ICT voor communicatie (zoals digitale communicatie) en/of ICT en bestuurlijke vernieuwing.
Hier is het overzicht van wat ze wel zeggen.
Privacy en het internet
Privacy is hét thema waar politieke partijen wel iets van vinden. D66 wil een grondwetswijziging waarin het briefgeheim wordt aangepast om ervoor te zorgen dat alle vormen van (digitale) communicatie tussen burgers even goed worden beschermd. De overheid mag van D66 alleen communicatie tussen burgers onderscheppen wanneer dat noodzakelijk is. Opvallend genoeg gaat dit punt alleen over communicatie tussen burgers en blijkbaar niet over de communicatie tussen burger en overheid (of overheden onderling).
Verder wil D66 de overheid meer open maken en dat de overheid minder huiverig is bij het delen van informatie. Ook vindt D66 dat de overheid zich druk moet maken over de bescherming van de privacy. Dit geldt ook voor de SP, die zich inzet ‘voor goede privacy van consumenten en internetgebruikers. Het verzamelen, opslaan, gebruiken en delen van persoonlijke gegevens moet volgens veel strengere regels gebeuren dan nu vaak het geval is.’
De overheid moet veel meer informatie uit eigen beweging openbaar maken, zoals voorgesteld in een wetsvoorstel door D66 en GroenLinks (zie hier). De PVV is tegen het downloadverbod, is voor de handhaving van de netneutraliteit, internetgebruikers moeten kunnen kiezen of ze wel of geen cookies willen en er mag geen censuur zijn. Ten slotte wil de PVV geen ACTA, het EU-verdrag dat de internetvrijheid aan banden wil leggen. De PvdA sluit zich hier ten dele bij aan en is voor een vrij internet. Providers mogen van de PvdA geen sites of toepassingen blokkeren of vertragen.
ICT in het onderwijs en de zorg
Het tweede punt is de rol van ICT in specifieke domeinen. Vooral het onderwijs krijgt hier aandacht. Hier de highlights:
• ‘Dankzij het studievoorschot komt er steeds meer geld vrij voor het hoger onderwijs. Uiteindelijk worden er honderden miljoenen euro’s extra geïnvesteerd. Dat geld willen we steken in de kwaliteit van het onderwijs: meer en betere docenten en betere faciliteiten zoals ICT en studieruimtes. Daardoor worden online onderwijs en onderwijs op kleine schaal mogelijk.’ (VVD)
• ‘De huidige generatie jongeren groeit op in een digitale wereld. De voortschrijdende digitalisering van de samenleving raakt het onderwijs in de kern. Kinderen krijgen wat D66 betreft al op de basisschool les in Digitale Vaardigheden. Ook komen met de huidige ontwikkelingen in e-learning nieuwe vormen van onderwijs beschikbaar. D66 wil docenten hierop toerusten. Bovendien stimuleert D66 gericht onderzoek naar effectieve toepassingen van ICT in onderwijs en het delen van best practices door leraren.’
• Geen verplicht EPD (elektronisch patiëntendossier) (PVV)
Het is niet heel veel, maar het is in ieder geval niet niks. Helaas niks over robots in de zorg, cyberpesten, eHealth, mobile health devices, internet of things, enzovoort. Maar het is beter dan niks, zo zeggen we maar.
Innovatie
Innovatie is ook een belangrijk thema voor politieke partijen. Veel partijen (zoals de VVD, het CDA, de PvdA, en D66 – erg uitgebreid) hebben standpunten over innovatie. Vaak gaat het dan om zaken als startups en het wegnemen van regels. ICT of technologie worden nauwelijks expliciet genoemd. Hier wat uitzonderingen:
• Vooral technologische startups kunnen heel snel groeien. (VVD)
• Zelfrijdende auto’s zijn een kwestie van tijd. [..] Wij willen innovatieve ondernemers de ruimte geven om zulke auto’s verder te ontwikkelen. (VVD)
• De sterke exportpositie van Nederland op (duurzame) gebieden zoals water, milieutechnologie en afvalmanagement, moet gestimuleerd worden. (D66).
Ook hier; that’s it. Er wordt niks gezegd over hoe we de brainport Eindhoven gaan versterken, hoe softwareontwikkeling al op de basisschool geleerd moet worden, hoe de overheid kan innoveren met big data, et cetera.
Inrichting van de overheid en het bestuur
Hoewel niet expliciet, maar de PvdA wil ‘overheidstaken zo dicht mogelijk bij de burgers organiseren en stimuleren we initiatieven waarmee inwoners van wijken en dorpen meer zeggenschap over hun eigen buurt krijgen.’ Hier wordt ICT niet genoemd, maar de kans is er wel. Verder zijn er andere plannen waar ICT (in mijn ogen) potentie heeft, maar niet genoemd wordt. Er wordt niks gezegd over elektronisch stemmen, elektronische participatie, ICT als middel om de overheid efficiënter te maken en hoe ICT schaalvergroting en/of verkleining mogelijk kan maken.
Ook hier geldt; dit is alles.
De slotsom
De elektronische overheid is geen thema voor de politieke partijen. Niet in erg smalle, maar ook niet in hele brede zin. Over technologie en ICT worden nauwelijks standpunten ingenomen. Jawel, privacy is belangrijk en ICT in het onderwijs en de zorg zijn thema’s. Zelfrijdende auto’s, check. Maar andere zaken dan? Wat vinden we van drones? AR/VR? Moet er een overheidscloud komen? Wat vinden we van big data? Wat vinden we van softwareontwikkeling in het onderwijs? Wat vinden we van open source software?
Ergens snap ik het ook wel. Er zijn meer belangrijke thema’s (de vluchtelingencrisis, de economie, de Brexit enzovoort) waar we ons druk over moeten maken. Maar tegelijkertijd; is het niet raar dat geen enkele partij iets te melden heeft over de verkwisting in de overheid, rol van ICT in het openbaar bestuur, hoe burgers met de overheid communiceren en hoe we de overheid efficiënter kunnen maken, maar dat we wel partijen hebben met concrete standpunten over (in mijn ogen) minder belangrijke zaken zoals statiegeld (PvdA), zilvervlootsparen (CDA), jacht (VVD), de rol van de koning (SP), de Europese Vlag (PVV [p. 17]), rijksmonumenten (D66), en bijen (Groen Links)?
Ik denk dat dit beter kan! Stof om over na te denken in de aanloop naar het debat op 23 september.
Vragen/opmerkingen? willem[at]pieterson.com
Disclaimer: ik ben sinds jaar en dag lid van D66, meer vanwege de plaats in het politieke spectrum dan vanwege het huidige programma en leiderschap. Toch hoop ik dat dit stuk geen bias voor of tegen een bepaalde partij laat zien. Ik heb in ieder geval gepoogd partijneutraal te zijn.
Vind jij het jammer, vind ik het erg. Het komt redelijk objectief over met hier en daar een gezond stukje zelfkritiek, bedankt.
Kwam via ibestuur.nl/weblog/h… wat verlaat bij je analyse. Die je toch wel weer laat schrikken. Je laat mooi zien hoe groot de kloof is tussen allerlei vrijblijvend uitgesproken ambities om voorop te willen lopen op technologie-gerelateerde gebieden en de plek die ze (niet) krijgen op de echte prioriteitenlijstjes. Tja. Laten we het er maar ophouden dat het is omdat ze niet zoveel stemmen opleveren…