AI in Drenthe, zonder wrijving geen glans

Zonder beleid geen beweging. Mis, de provincie Drenthe ging zonder enig AI-beleid voortvarend met AI en data aan de slag. Maar de initiatiefnemers ontmoetten ook veel weerstand vanuit de eigen organisatie. Programmamanager Digitalisering Ernst Wallinga doet verslag van een AI-avontuur, van ChatGPT naar ‘Drone-gate’.

Drenthe is een van de kleinere provincies van Nederland met een relatief kleine vaste formatie en bescheiden budgetten. Het woord ‘ambitie’ wordt er met kleine letters geschreven. Met deze nuchtere insteek ging de provincie in 2024 ook van start met de AI. ‘Onze medewerkers hadden niet zoveel met AI. Sommigen waren er thuis wat mee aan het spelen’, blikt Ernst Wallinga terug. ‘In onze digitaliseringsagenda stond toen ook nauwelijks wat over AI. Intussen zag ik dat andere provincies met hele mooie pilots bezig waren en prachtige toepassingen bouwden.’ Met de groei van generatieve AI zag Wallinga de interesse op het provinciehuis toenemen. Voor enthousiaste medewerkers regelde hij een zomercursus. ‘Toen begon het: ‘we hebben geen beleid’, kreeg ik als reactie, ‘dus we kunnen niets’. Maar ík wilde wél beginnen en had ook al gevraagd om licenties voor ChatGPT. Maar ineens was er volop verzet, want we hadden geen beleid.’

Wallinga duwde echter door, kreeg wat experimenteerruimte van zijn directie en zo kon het AI-avontuur toch van start gaan. Zonder beleid, maar met een “lijstje van 10 geboden” voor de medewerkers die een ChatGPT-licentie kregen. ‘Toen zijn we los gegaan.’ Wallinga riep meer collega’s op om mee te doen. Uiteindelijk ontstond er een wachtlijst voor de ChatGPT-opleiding. In totaal werden 750 medewerkers opgeleid en was de volledige vaste formatie van de provincie AI-getraind.

Drone-gate

De volgende stap was datacollectie. Geodata, welteverstaan. ‘Daarvoor hadden we een drone aangeschaft. Ons doel was de camerabeelden met AI te bewerken. Iedereen werd steeds enthousiaster’, vervolgt Wallinga. Maar de drone bleef aan de grond. ‘Drone-gate’ was geboren. ‘De drone kwam uit China, dus dat kon helemaal niet. Onze privacy-officer was bang dat er herkenbaar mensen op kwamen te staan. Dat leek me stug bij beelden van bovenaf. Maar waarom een Chinese drone? Tja, dat is de marktleider. Rijkswaterstaat en de Politie vlogen met dezelfde drone. En we hadden al drone-piloten opgeleid.’

Wallinga noemt de ‘sociale thermostaat’ een grote drempel. ‘Organisaties zoeken naar een comfortabele temperatuur, naar harmonie. Iedereen die de status quo verstoort, krijgt weerstand. Vaak sneuvelen goede ideeën verderop in het proces. Voor je het weet ben je dan een half jaar verder en is alle energie op het onderwerp weg.’

Cloudsoevereiniteit

Toch bleef de vaart erin. Wel heeft de provincie de overstap naar Microsoft Copilot gemaakt. Dat heeft immers niet het nadeel van ChatGPT, dat alle data naar Open AI gaan. Nu blijven data in elk geval binnen de eigen Microsoft-servers. ‘We vertrouwen Microsoft toch iets meer’, zegt Wallinga. Het beleid heeft intussen ook handen en voeten gekregen met een AI Blueprint voor de verdere implementatie van AI. Ook heeft de provincie een AI Foundry ingericht op Microsoft Azure voor het ontwikkelen van AI-toepassingen. ‘We zijn nog niet van de digitale cloudsoevereiniteit’, licht Wallinga toe, ‘maar we volgen de ontwikkelingen op dit gebied met argusogen.’

Dit jaar zijn er drie AI-pilots gestart. De eerste gaat over het genereren van de najaarsnota. Hierin zijn zo’n 600 bijdragen vanuit de verschillende directies samengevoegd en met AI tot één leesbaar geheel gesmeed. ‘Dat ging supersnel met één druk op de knop en er zaten ook geen gekke dingen in. Met ChatGPT ging dat net niet goed. Dat ging hallucineren.’

De tweede pilot richt zich op het automatisch labelen van inkomende facturen. ‘Dat scheelt dus gewoon 1 fte’, zegt Wallinga. In de derde pilot wilde de provincie de wateropgave met een AI-model in beeld brengen. Vanwege de slechte kwaliteit van de data is dat echter niet gelukt. Voor 2026 wil de provincie dertig nieuwe pilots beginnen. De medewerkers kunnen hier zelf ideeën voor aandragen. ‘Zo maken we de versnelling en we hebben er nog steeds veel lol in. Het hoeft niet per se te werken. De grootste fout die je kunt maken met AI is wachten.’