America First of America Out?
Het zou de titel kunnen zijn van een Agatha Christie roman: 'In the Matter of a Warrant to Search a Certain E‐Mail Account Controlled and Maintained by Microsoft Corporation'. Maar het is de officiële titel van een rechtszaak die nu speelt voor het Amerikaanse Supreme Court, de hoogste gerechtelijke instantie in de VS. Hoewel de meeste mensen in de EU waarschijnlijk nog nooit van deze zaak gehoord hebben, kan hij ingrijpende gevolgen hebben voor ons dagelijks leven.
Waar gaat het om? Een Amerikaanse rechter vaardigde een bevel uit aan het Amerikaanse bedrijf Microsoft, om e-mails over te dragen die nodig waren als bewijs in een strafzaak. Die mails waren opgeslagen op servers van Microsoft. Tot zover niks bijzonders. Behalve dat die servers van Microsoft in Ierland staan. En daarmee vallen ze onder de Europese privacywetten. Microsoft weigerde aan het gerechtelijk bevel te voldoen, en stelde dat Amerikaanse jurisdictie zich niet uitstrekt tot Europa.
Als niet-EU landen informatie nodig hebben voor een politie-onderzoek of rechtszaak, moeten ze de bevoegde instanties in Europa aanspreken. In dit geval moet de Amerikaanse overheid dus een verzoek om rechtshulp richten aan de Ierse overheid. Voor dergelijke verzoeken zijn er allerlei wettelijke instrumenten, zoals de zogeheten ‘MLATs’: Mutual Legal Assistance Treaties, ofwel verdragen voor wederzijdse rechtshulp. Microsoft vindt dat de Amerikaanse rechter die weg moet bewandelen. Lagere rechtbanken gaven Microsoft eerst ongelijk, maar Microsoft won een beroepszaak.
Samen met een groep collega-Europarlementariërs uit fracties van links tot rechts, heb ik een ‘Amicus brief’ ingediend bij het US Supreme Court. In dit advies aan de rechtbank zetten we uiteen dat in Europa de Europese wet geldt, en dat de VS die niet zomaar mogen omzeilen. Ook de Europese Commissie heeft een dergelijk initiatief genomen. In diverse rechtszaken oordeelden bovendien de hoogste Europese rechters in het EU Hof van Justitie herhaaldelijk zeer streng over doorgifte van persoonsgegevens aan de VS buiten de wettelijke kanalen om. En de nieuwe Europese Privacywet die in mei 2018 van kracht wordt, is nog iets strenger op dit punt.
Het is koffiedik kijken wat het Supreme Court zal oordelen, en of de recente benoeming van een Supreme Court rechter door President ‘America First’ Trump verschil zal maken.
Als het Supreme Court oordeelt dat Microsoft de mails inderdaad moet overdragen, betekent dat dat Amerikaanse bedrijven die in Europa persoonsgegevens verwerken, gedwongen zouden kunnen worden om de Europese wetten te overtreden. Dat geldt voor zowat alle Amerikaanse internetreuzen. De meest vergaande consequentie zou kunnen zijn dat Google, Facebook, Amazon, Apple en vele anderen niet meer in Europa kunnen opereren. Dat is bijna onvoorstelbaar, gezien onze volledige afhankelijkheid van deze bedrijven.
Maar het antwoord kan niet zijn dat Europa dan maar een oogje toe knijpt. Van, pakweg, Chinese of Russische bedrijven eisen we ook dat ze de wet naleven. Juist de enorme dominantie van de Amerikaanse reuzen maakt strikte handhaving van onze privacywetten cruciaal. En Europa mag best zelfbewuster haar belang als afzetmarkt voor ruim 500 miljoen koopkrachtige gebruikers in de strijd gooien en eisen dat onze wetten worden gerespecteerd.
Deze column is te vinden in iBestuur Magazine 25 (verschijnt op vrijdag 26 januari).
