Amsterdam wil onderzoek naar digitale onafhankelijkheid
De Amsterdamse gemeenteraad stemt vandaag over een voorstel om te onderzoeken wat er nodig is om in 2030 digitaal onafhankelijk te zijn. Met het voorstel hoopt GroenLinks-raadslid Elisabeth IJmker een vicieuze cirkel (ligt het aan de vraag of aan het aanbod?) te doorbreken.
Naïviteit?
Vaak genoeg krijgt raadslid Elisabeth IJmker te horen dat het een beetje naïef is om te denken dat een gemeente als Amsterdam buiten de ict-systemen van Big Tech zou kunnen. “Ik vind het juist naïef om te denken dat het allemaal wel goed zit,” is haar reactie. “Dat we in de huidige geopolitiek context afhankelijk zijn van Amerikaanse diensten is een risico. Het is waarschijnlijk dat de Amerikaanse verkiezingen in november worden gewonnen door iemand met wie we niet zo blij zijn. Op Europees niveau merken we dat we daar iets mee moeten.”
Scenario’s voor verkleinen afhankelijkheid
En dus stemt de Amsterdamse gemeenteraad naar verwachting vandaag in met het voorstel om serieus te kijken wat er nodig is voor digitale onafhankelijkheid. Voor het einde van 2024 moet er een verkenning liggen met verschillende scenario’s waarover de raad zich kan buigen. Welke ict-producten en diensten zijn het meest kansrijk om te worden vervangen voor alternatieven? Zijn er quick wins te behalen en zo ja, wat is daarvoor nodig? Ook wil Amsterdam de mogelijkheden onderzoeken om samen met andere gemeenten het beheer te regelen van open source tools die al in omloop zijn. Het onderzoek moet leiden tot een Amsterdamse strategie, waarin de stad wil samenwerken met de VNG en internationale netwerken van steden, Eurocities en de City Coalition for Digital Rights.
Urgentie
Het voorstel, dat IJmker in de zomer van 2023 indiende, won in de tussentijd alleen maar aan urgentie, stelt ze. Zo waarschuwde Instituut Clingendael onlangs voor een te grote afhankelijkheid van Amerikaanse techbedrijven en is er ophef over de keuze van SIDN om gebruik te maken van Amazon Web Services (AWS). Doordat de Amerikaanse wetgeving het mogelijk maakt dat de geheime diensten meekijken in de data, loopt de nationale veiligheid mogelijk gevaar. “De Nederlandse overheid geeft veel geld uit aan ict, die zou het ook aan Europese bedrijven kunnen geven om ze sterker te maken,” stelde een van de onderzoekers. Dat is precies wat Amsterdam volgens GroenLinks moet doen. De gemeente besteedt elk jaar zo’n 130 miljoen euro aan digitale toepassingen, vooral bij de heel grote leveranciers. IJmker hoopt dat het onderzoek laat zien hoe Amsterdam met het eigen inkoopbeleid kan investeren in alternatieven.
Cloudstrategie met weinig keuze
Nu blijft het vaak bij mooie woorden. Ondanks alle ambities op het gebied van digitale mensenrechten koos het Amsterdamse college ervoor om in zee te gaan met Microsoft voor clouddiensten. Begrijpelijk, vindt IJmker, want alternatieven met dezelfde functionaliteiten zijn niet voorhanden, maar ze wil voorkomen dat de stad bij de volgende cloudstrategie opnieuw gedwongen wordt om dezelfde keuze te maken. `We verbreken de vicieuze cirkel van gebrek aan aanbod en gebrek aan vraag,´ schrijft ze in het voorstel.
Niet 100 % afhankelijk
Maar wat nou als uit het onderzoek blijkt dat het helemaal niet haalbaar is om in 2030 digitaal onafhankelijk te zijn? IJmker: “Het streven is vooral om te zorgen dat je niet honderd procent afhankelijk bent van één aanbieder. Hoe kan je daarin meer variatie aanbrengen? Hopelijk bieden de scenario’s straks mogelijkheden om stappen te zetten.”
PublicSpaces
Als eerste gemeente sloot Amsterdam zich vorig jaar aan bij PublicSpaces, een coalitie van Nederlandse organisaties die zich waar mogelijk wil losmaken van Big Tech. Het voorstel, waarover de gemeenteraad op donderdagmiddag stemt, geldt als een vervolg op deze stap.
Het gaat niet om Big Tech, noch om de infrastructuur die zij leveren, maar om de data en om de wijze waarop wij Data Eigenaars, Data Leveranciers en Data Consumenten identificeren. De media die mensen produceren en consumeren wordt steeds gedetailleerder en dynamischer. Lazen we eerst boeken, daarna artikelen en columns, nu lezen we posts op X en Reddit. Gingen we ooit naar het theater en keken we familieshows, daarna kwam YouTube en nu TikTok en Insta. Gingen we eerst naar het Rijksmuseum, nu kijken we Pinterest en de kunst van het briefschrijven werd vervangen door emoji’s. We verdelen onze media in pakketjes, zoals TCP/IP doet met internet data, waardoor een amalgaam ontstaat van onafhankelijk overdraagbare pakketjes van feiten, nieuwsitems, ideeën, gevoelens en perspectieven. Die pakketjes klikken in elkaar in elke puzzel waar ze in passen, al dan niet een handje geholpen door algoritmen (patroonherkenning). Die pakketjes worden dan weer aan elkaar genaaid tot soms transnationale narratives (vb QAnon) om grotere sociale constructen te bouwen.
Ook Public Spaces kunnen ten prooi vallen aan gepacketiseerde media, als de fout gemaakt wordt om ook PublicSpaces slechts te zien als infrastructuur voor content. Het draait om de multimediale netwerken. Ook PublicSpaces gebruikers zullen Smartphones blijven gebruiken, waarop van alles draait wat met een snufje algoritme zal blijven leiden tot een verslavende dopamine stoot. Die verslaving zorgt dat mensen niet meer van Tiktok enzo afkomen, omdat dominante media de manier verandert waarop we denken en waarop we de realiteit waarnemen. (zoals we zagen met de massale adoptie van lezen tijdens de Reformatie). Als we nou toch iets willen doen met PublicSpaces, combineer ze dan met Data Spaces en draag bij aan open sociale herorganisatie. De echte tegenstander is de Digicratie! Daar hoef je geen Big Tech voor te zijn, de Chinese digicratie is nog veel enger (en ondersteunt oa Franse technologie leveranciers, dus careful what you wish for) Het Franse ATOS bijvoorbeeld heeft samengewerkt met Chinese bedrijven om haar diensten op de Chinese markt uit te breiden en om toegang te krijgen tot lokale expertise en technologieën, wat zorgen oplevert rond intellectueel eigendom, cybersecurity en data privacy. Ook zal PublicSpaces je niet snel beschermen tegen de enorme voordelen van continentoverschrijdende cloud landing zones, die veel beter werken tegen Denial of Service Attacks en ook veel meer voelsprieten hebben voor Advanced Persistent Threats.
Als we dus iets gaan doen met PublicSpaces, duik dan in de impact van gepacketiseerde media.
De opkomst van gedrukte media leidde tot bureaucratie, grondwetten, contracten, financiële markten, formele wetenschap, de pers, etc. – alles wat we als modern beschouwen dat het feodalisme verving.
Gepacketiseerde media hebben nog eens een zetje in de rug van AI, dus de toekomst is aan mensen die AI snappen, die patronen kunnen herkennen, die logisch kunnen nadenken en die kunnen terugvallen op verifieerbare claims op gepercipieerde werkelijkheden (oftwel ‘feiten’).
Wees niet zoals de feodale adel en de toenmalige katholieke geestelijkheid die probeerden een Contra Reformatie te starten om de massale adoptie van lezen tegen te gaan, door een Statenbijbel te produceren in de vorm van PublicSpaces. Packetisering, patroonherkenning en andere vormen van netwerkdenken bieden veel meer dynamiek en aanpasbaarheid in een genetwerkte omgeving. Netwerkdenken stelt mensen in staat om informatie snel te contextualiseren in een dynamische omgeving om kansen (banen, vaardigheden, investeringen, etc.) en potentiële gevaren te herkennen.
Als je dus Public Spaces in dienst stelt van Data Spaces voor gedecentraliseerde en gefederaliseerde toegang tot geverifieerde informatie dan heb je een toegevoegde waarde. Anders is dit Don Quichote denken.