Smart city is sterk in ontwikkeling, maar er zijn veel oplossingen die risico's met zich meebrengen. De Autoriteit Persoonsgegevens (AP) ziet dat gemeenten angstig zijn. Veel gemeenten zitten met vragen, zeker sinds de AP Enschede op de vingers tikte voor het gebruik van wifi-tracking. Tijdens het webinar 'Wat mag wel en niet van de AP in de smart city?' werd duidelijk dat niet de technologie bepaalt of iets mag, maar het doel.
Beeld: Shutterstock
‘Wat wij veel zien bij gemeenten is angst’, vertelde Gerald Hopster, programmaregisseur Artificiële Intelligentie & Algoritmes bij de AP, in het webinar georganiseerd door de Future City Foundation. De AP doet onderzoek naar smart cities, toegespitst op toepassingen die gemeenten gebruiken, en verschillende medewerkers vertelden in het webinar over voorlopige conclusies.
Geen pilots
Gemeenten doen soms uit angst iets niet terwijl het wel moet, zoals het in kaart brengen van de privacyrisico’s van gegevensverwerking door middel van een DPIA (data protection impact assessment). ‘Geen DPIA doen is slechter dan het wel doen’, vertelde Hopster. Zoiets heeft niet heel moeilijk te zijn – het hóeft van de AP bijvoorbeeld niet een Excel-bestand te zijn. Het maakt daarbij niet uit of iets als pilot wordt bestempeld, want die bestaan voor de AP niet.
Gemeenten moeten zelf op zoek naar het antwoord en zichzelf de juiste vragen stellen: welk doel wil ik bereiken en zijn er alternatieven?
Leveranciers
Een DPIA is een belangrijke waarborg als er in smart cities wordt samengewerkt, bijvoorbeeld met commerciële partijen. Een leverancier kan wel zeggen dat de technieken zijn toegestaan, maar daar moeten gemeenten niet zomaar op vertrouwen. Wat ook belangrijk is, en wat volgens de AP veel meer plaats moet krijgen is privacy in de ontwikkelfase – privacy by design. ‘Veel mensen weten niet wat er onder valt. Simpelweg betekent het dat bij alles wat je doet de privacy moet zijn geborgd.’
Niveau en kwaliteit
In elke fase van het proces moeten de risico’s worden geanalyseerd. ‘Hierbij heb je een functionaris gegevensbescherming van niveau en kwaliteit nodig.’ Deze functionaris moet niet alleen aan het eind van het proces gevraagd worden om in één dag te reageren – iets dat volgens de AP wel gebeurt. De autoriteit raadt aan om te zorgen dat deze functionarissen de komende jaren een ‘goede, stevige’ positie krijgen.
Doel
‘Wat mag wel en niet van de AP in de smart city?’, was de titel van de webinar en daar moest de AP de toehoorders in teleurstellen, want daar is geen eenduidig antwoord op te geven. Het is niet zozeer de technologie die bepaalt of iets mag, maar het doel. Gemeenten moeten zelf op zoek naar het antwoord en zichzelf de juiste vragen stellen (welk doel wil ik bereiken? Zijn er alternatieven?), instrumenten als DPIA’s gebruiken en kritiek organiseren. Hopster verwacht dat er veel frictie zal komen. ‘Dat is heel erg goed. Koester de discussie hierover want ik denk dat dat goed is voor de ontwikkeling.’
U kunt het webinar hier terugkijken
Rapport over smart cities
De AP publiceert binnenkort een rapport over smart city toepassingen van gemeenten en hebben daarvoor veel gesprekken gevoerd met experts en gemeentes. Het is een rapport op hoofdlijnen en ze deelden graag al een paar belangrijke lessen:
1. Documenteer je afwegingen in een DPIA of een ander document, laat zien dat je erover hebt na gedacht en afwegingen hebt gemaakt
2.- Zet het doel centraal en niet de technologie. Vraag je af of het nodig is dat je deze data verzamelt en verwerkt als gegevens verzamelt.
3. Bedenk niet eerst een oplossing, maar begin vanuit een probleem. We zien te vaak dat er begonnen wordt met een smart city oplossing én dan wordt er een probleem bij gezocht
4. Wees als gemeente niet bang om dingen fout te doen, maar documenteer je werkprocessen om zo je overwegingen te kunnen laten zien én betrek daar een functionaris gegevensbescherming bij.
5. Wees je bewust dat anoniem nu anoniem kan zijn, maar dat misschien over 20 jaar niet meer is. Als je anonimiteit belooft, garandeer die dan ook voor de toekomst.
6. Maak de afwegingen niet achteraf, maar voordat je een tool of technologie gaat toepassen en wees daarin transparant.
7. Neem de burger mee in dat proces, een slimme stad is slim door haar burgers.
Dit artikel werd eerder gepubliceerd op binnenlandsbestuur.nl
