De Autoriteit Persoonsgegevens (AP) waarschuwt voor de risico’s van nieuwe plannen waarbij de overheid informatie op internet wil gebruiken voor toezicht en handhaving. Het gaat om het verzamelen van persoonsgegevens via zogeheten open source intelligence (OSINT), zoals blijkt uit verschillende wetgevingsvoorstellen. Volgens de AP kunnen deze plannen grote gevolgen hebben voor burgers.
De toezichthouder vraagt de minister van Justitie en Veiligheid daarom dringend om een algemeen beleidskader voor OSINT. In dat kader moet een evenwicht worden gevonden tussen wat de overheid nodig heeft om haar taken uit te voeren en het respect voor de grondrechten van burgers. Pas daarna zal de AP toetsen of dat evenwicht daadwerkelijk is bereikt.
Openbare online bronnen
In de wetsvoorstellen gaat het om het verzamelen van gegevens uit openbare online bronnen, zoals fora, sociale media, advertentiesites en registers als het Handelsregister. Mogelijk kunnen ook gegevens van het darkweb worden gebruikt, zelfs wanneer die illegaal zijn verkregen of gepubliceerd. De overheid wil die informatie systematisch verzamelen met behulp van AI, speciale tools, software en nepaccounts.
AP-voorzitter Aleid Wolfsen waarschuwt dat het automatisch scannen en combineren van online gegevens een volledig beeld kan geven van aspecten van het privéleven van burgers. Dat kan zeer ingrijpend zijn en een grote inbreuk vormen op de privacy. Omdat een wettelijk kader ontbreekt, is volgens de AP onduidelijk wanneer en onder welke voorwaarden dit soort onderzoek gerechtvaardigd is. Zonder wettelijke beperkingen en garanties kan OSINT door de overheid kenmerken krijgen van een surveillancemaatschappij.
Duidelijke criteria ontbreken
De AP benadrukt dat de voorgestelde bevoegdheden niet bedoeld zijn voor het opsporen van strafbare feiten of nationale veiligheid. Het gaat juist om toezicht en handhaving bij burgers tegen wie geen verdenking bestaat. Volgens de AP ontbreken duidelijke criteria en garanties die de rechten van mensen moeten beschermen, zoals in het wetsvoorstel over internettoezicht door de Douane.
De toezichthouder vindt dat er een juridisch kader moet komen waarin is vastgelegd wanneer de overheid welke vormen van OSINT mag inzetten, en welke waarborgen daarbij wettelijk moeten gelden. Er moet een duidelijke aanleiding en afbakening van het onderzoek zijn, en het uitgangspunt moet zijn om zo min mogelijk informatie over mensen te verzamelen. Zodra zo’n kader er is, kan de AP toetsen of het binnen de privacywetgeving past.
Lees meer:
