Het 5G-netwerk komt eraan. Gemeenten zouden zichzelf en vooral hun burgers te kort doen, als zij alleen maar optreden als vergunningverleners. Zij kunnen kiezen voor de rol van aanjager van innovaties. Of misschien móeten ze dat zelfs. Dat kwam naar voren op het iBestuur Congres van woensdag 3 juli.
Marijn Fraanje, CIO van de gemeente Den Haag: “Ten opzichte van 4G zal het 5G-netwerk een verviervoudiging van het aantal antennes binnen onze grenzen inhouden”. Beeld: De Beeldredaktie
De verwezenlijking van 5G is onder meer afhankelijk van de gemeenten. Zij gaan over de vergunningen voor het plaatsen van de antennes en de aanleg van glasvezelkabels én kunnen de uitrol aangrijpen als kans om geheel nieuwe diensten/toepassingen te ontwikkelen. Uit een recente impactanalyse van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG), in opdracht van de ministeries van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) en Economische Zaken en Klimaat (EZK) blijkt dat de ambities van gemeenten op dit gebied sterk uiteenlopen. “We kwamen uit bij vier archetypen”, aldus een van de onderzoekers op het congres. “In volgorde van mate van eigen initiatief: de teamspeler, de ondernemer, de butler en de brandweerman.”
De teamspeler zoekt verbinding met de markt om zoveel mogelijk innovatie uit de 5G-uitrol te puren, de brandweerman speelt nergens op in en acteert slechts op vergunningaanvragen. Het laatstgenoemde archetype blijkt oververtegenwoordigd in de pakweg driehonderd gemeenten kleiner dan 30.000 inwoners. “Marktpartijen geven aan dat het aanvragen van antenne- of graafvergunning een stroperige aangelegenheid is. Wettelijke termijnen laten zich niet verkorten, maar vooroverleg met inwoners en ondernemers kan het geheel wél versnellen. Lokaal draagvlak is een kritische succesfactor en daarin kunnen gemeenten een heel belangrijke rol spelen, als ze maar willen.”
“Uiteindelijk is het de bedoeling dat Nederland maximaal kan genieten van wat 5G allemaal mogelijk maakt”, zei Joost van der Vleuten, senior beleidsmedewerker Strategie bij de directie Digitale Economie van het Ministerie van EZK. “Hoe meer gemeenten zich ontpoppen als teamspeler, des te dichterbij dat doel komt. Dit najaar zullen zeven regionale gesprekstafels het licht zien omwille van verspreiding van kennis en bewustwording van het belang van 5G.”
Den Haag geldt als lichtend voorbeeld voor gemeenten: de gemeente probeert bij de herinrichting van de Scheveningse boulevard vooruit te lopen op de nabije toekomst. Het gaat dan om de plaatsing van palen die niet alleen als lantarenpaal of oplaadpaal dienen, maar behangen zijn met allerhande snufjes die online data doorsturen: camera’s, thermometers, microfoons, bewegingssensoren, snuffelsensoren en ook chips die informatie kunnen versturen naar de smartphones van passanten. “Ten opzichte van 4G zal het 5G-netwerk een verviervoudiging van het aantal antennes binnen onze grenzen inhouden”, vertelde Marijn Fraanje, CIO van de gemeente Den Haag op het congres. “Dat is niet alleen een klus, maar ook een kans voor een betere gemeentelijke dienstverlening.”
Burum
De meeste Europese lidstaten hebben al lang en breed besloten welke etherfrequenties zullen worden gebruikt voor verwezenlijking van hun 5G-netwerk, maar Nederland is nog bezig. Voor het netwerk komen drie frequenties in aanmerking: de 700 mHz-band, de 3,5 gHz-band en de 26 gHz-band. Elke band heeft zo zijn voor- en nadelen. Door de vrij ‘smalle’ 700 mHz-band zijn geen mega-hoeveelheden data heen te sturen, maar er is wel gemakkelijk een landelijk dekkend netwerk mee te maken. De 26 gHz-band daarentegen kan heel veel data verstouwen, maar heeft geen sterk bereik. Het signaal komt bijvoorbeeld maar moeilijk door muren heen. De 3,5 gHz-band heeft het beste van de eerste twee frequenties, en geen nadelen. Laat dat nu nét de band zijn waarop de Militaire Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (MIVD) en de Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD) zitten met het radiostation in het Friese dorp Burum dat tot taak heeft om satellietcommunicatie te onderscheppen. De 3,5 gHz-band wordt boven de lijn Amsterdam-Zwolle bezet door dit station. In die noordelijke helft van Nederland is mobiele communicatie door derden op deze frequentie streng verboden.
De begeerde band is onder die lijn in gebruik bij enkele tientallen vergunninghouders zonder nationale belang. Die vergunninghouders moeten opschikken op deze frequentie of eenvoudigweg uitwijken naar een andere frequentie. Minister Keijzer van EZK liet TNO onderzoeken of het mogelijk was om de frequentie boven de lijn te gebruiken voor zowel afluisteren als civiel dataverkeer via 5G. Dat blijkt onmogelijk te combineren. De veiligheidsdiensten moeten hun station verhuizen: voor hen wordt gezocht naar een locatie in het buitenland.
Een nog onvolwassen technologie, onvolledig bekende stralingseffecten, ‘allerhande snufjes die online data doorsturen’.
En een overheid die er met belastinggeld achterheen rent, nog niet eens in staat om het huidige gemeentelijke niveau van basisvoorzieningen op voldoende kwaliteitsniveau te houden.
Dat riekt naar toekomstige dure uitbestedingsconstructies, en een verdere vercommercialisering van de openbare ruimte.