Hoe digitalisering gemeenten en regio’s helpt de energietransitie vorm te geven

Terwijl de urgentie van klimaatverandering en energieonafhankelijkheid toeneemt, blijven nationale plannen vaak hangen in stroperige besluitvorming en complexe wetgeving. De realiteit? De echte versnelling vindt plaats op lokaal niveau. Gemeenten en regio’s nemen het heft in eigen handen, bouwen digital twins, realiseren energiehubs en zetten digitale oplossingen in voor efficiënte netsturing. Maar hoe zorgen we ervoor dat lokaal succes in de energietransitie niet versnipperd blijft, maar nationaal wordt opgeschaald? Wat belemmert deze doorbraak en welke stappen zijn nodig om wél impact op grote schaal te maken?

Digitalisering als vliegwiel voor slimme oplossingen

Digitalisering maakt het mogelijk om slimmer met energie om te gaan. Met real-time data, slimme meters, algoritmes en digitale platforms kun je precies zien waar energie vrijkomt, waar het vastloopt, en hoe je vraag en aanbod beter kunt laten aansluiten. En dat is nodig ook. Want nu al zitten grote delen van het stroomnet vol en worden duurzame initiatieven afgeremd door een gebrek aan ruimte. Gemeenten, provincies en bedrijven die hierop willen inspelen, kunnen met digitale tools sneller en gerichter keuzes maken.

Het gaat dus niet alleen om techniek, maar vooral om het slimmer organiseren van samenwerking en informatie. Digitalisering kan zo een brug slaan tussen beleid en praktijk.

Wat er lokaal al gebeurt – en wat we daarvan kunnen leren

Door het hele land zien we mooie initiatieven ontstaan. In de Drechtsteden wordt bijvoorbeeld gewerkt met een digital twin van het energiesysteem: een soort simulatiemodel waarmee bedrijven kunnen zien wat hun energieverbruik betekent voor het net en hoe ze gezamenlijk slimmer kunnen schakelen. In Amsterdam laten bewoners van de drijvende wijk Schoonschip zien hoe je energie kunt delen via een slim netwerk en blockchaintechnologie. En op bedrijventerreinen in Overijssel worden slimme energiehubs gebouwd die opwek, opslag en verbruik met elkaar verbinden.

Wat al deze projecten gemeen hebben? Ze beginnen klein, zijn lokaal georganiseerd, en worden gedragen door mensen die gewoon aan de slag willen. En dat werkt.

Waarom deze goede voorbeelden vaak niet verder komen

Toch zien we dat deze initiatieven zelden grootschalig worden doorgezet. Dat komt deels doordat de spelregels nog niet meebewegen. Wetgeving en rollen in de energiewereld zijn strak geregeld en niet altijd ingericht op vernieuwing van onderop. Bovendien is er veel versnippering: iedereen werkt met eigen systemen, eigen begrippen en eigen belangen. Daardoor is het lastig om initiatieven aan elkaar te knopen of van elkaar te leren. Ook ontbreekt soms het overzicht. Zonder gedeelde inzichten in wat waar gebeurt – of gaat gebeuren – blijft het lastig om lokaal en regionaal beleid slim op elkaar af te stemmen.

Wat er nodig is om lokaal succes landelijk te maken

Als we willen dat lokale initiatieven uitgroeien tot een stevige basis onder de energietransitie, moeten we het makkelijker maken om ideeën en werkwijzen te delen en op te schalen. Drie dingen kunnen daarbij helpen:

1. Een landelijk digitaal platform
Denk aan een platform waar gemeenten, netbeheerders en bedrijven samen kunnen werken op basis van gedeelde data en inzichten. Geen ingewikkelde nieuwe systemen, maar gewoon een slimme manier om overzicht te houden, knelpunten te signaleren en goede ideeën te delen.

2. Ruimte om te experimenteren
Geef lokale initiatieven meer speelruimte. Dat kan door tijdelijke vrijstellingen of experimenteerzones waarin partijen kunnen testen met nieuwe vormen van energiedeling of netsturing, zonder meteen vast te lopen in regels. Wat werkt, kan daarna breder uitgerold worden.

3. Werken aan een gedeelde taal en techniek
Om digitale energieoplossingen breed te implementeren, is het cruciaal dat alle betrokken partijen op dezelfde golflengte zitten. Netbeheerders, energieleveranciers, overheden en softwareontwikkelaars moeten daarom samenwerken aan open standaarden voor data-uitwisseling en systeemintegratie. Als systemen beter op elkaar aansluiten en we werken met uniforme digitale architecturen, kunnen slimme netwerken en energiehubs veel sneller en efficiënter worden uitgerold.

Samenwerken aan een toekomstbestendig energiesysteem

De energietransitie vraagt om een nationale aanpak die lokale innovaties ondersteunt en schaalvoordelen benut. Dit betekent niet alleen investeren in digitale infrastructuur, maar ook actief samenwerken tussen overheden, netbeheerders, bedrijven en lokale initiatieven. Door beproefde lokale oplossingen landelijk op te schalen via een gedeeld platform, en door ruimte te geven voor regelgevend experimenteren, kan Nederland de betrouwbaarheid van het energiesysteem versterken én de energietransitie versnellen.

Digitalisering is daarbij niet het einddoel, maar een krachtige versneller. Het stelt ons in staat om knelpunten inzichtelijk te maken, kansen te benutten en samenwerking soepeler te laten verlopen. Als we deze digitale fundamenten goed neerzetten, zorgen we ervoor dat lokaal succes niet in de marge blijft hangen, maar uitgroeit tot nationaal beleid met impact. Zo maken we samen werk van een toekomstbestendig energiesysteem.

Benieuwd naar de meer technische verdieping en voorbeelden? Lees dan ook het uitgebreidere artikel op onze expertpagina.  Geraadpleegde bronnenlijst.