Cassandra vs Zuckerberg
Het is nog niet zo lang geleden dat zorgen over privacy werden weggewoven. Wie waarschuwde voor privacyrisico’s was als Cassandra uit de Griekse mythologie: de zieneres wier voorspellingen door een godenvloek nooit werden geloofd. Ze waarschuwde voor de inname van Troje, maar werd genegeerd. De Trojanen moesten hun ongeloof duur bekopen.
Maar na het zoveelste datalek of misbruik van persoonsgegevens is de mening over het belang van privacy grondig veranderd. Misbruik van persoonsgegevens door Facebook heeft zelfs de grootste privacy-scepticus wakker geschud en de roep om maatregelen zwelt aan met elke onthulling over de gewetenloze manipulatie door Mark Zuckerberg. Die woede bewerkstelligt wat geen honderd overheidscampagnes zouden bereiken. Maar er is een grote blinde vlek voor de privacyrisico’s bij de overheid.
De verontwaardiging over Facebook staat in schril contrast met de makheid waarmee we toelaten dat overheden schier onbeperkte bevoegdheden krijgen om in ons privéleven binnen te dringen. Eigentijdse Cassandra’s – privacyexperts, het Europese Hof van Justitie, toezichthouders, de Raad van State – waarschuwen voor de ongebreidelde macht van overheden, terwijl de rechtsbescherming van burgers – wij dus – razendsnel afgebroken wordt. Maar de waarschuwingen worden weggewuifd. Burgers worden verlokt tot het afstaan van hun privacy, hun vrijheid en hun rechten, met de belofte van efficiëntere dienstverlening. En zodra het toverwoord ‘veiligheid’ valt, wordt geen enkel kritisch geluid meer gehoord.
Inmiddels heeft de overheid toegang tot gegevens over ongeveer elk detail van ons privéleven. Deze gegevens mogen steeds vaker worden ingezien zonder toestemming van de rechter, ook door overheden van andere landen, zelfs buiten de EU. Onder de techneutenterm ‘interoperabiliteit’ gaat een operatie schuil waarbij Europese databases aan elkaar worden gelinkt en met één zoekmachine doorzocht kunnen worden. En waar we meer waarborgen vragen van de Facebooks van deze wereld, geven we overheden bevoegdheden om de informatie van deze privébedrijven zonder al te veel moeite op te vorderen en te gebruiken.
Zonder protest geven we de overheid vrijwel carte blanche. Ten onrechte. Overheden kunnen fouten maken en datalekken door overheidsorganisaties zijn aan de orde van de dag. Er zijn regels voor gegevensbescherming, maar die worden slordig of niet toegepast, getuige een recent rapport van de Commissie van Toezicht op de Inlichtingen en Veiligheidsdiensten (CTIVD). En misbruik van persoonsgegevens is niet denkbeeldig. Rechtsbescherming van burgers blijkt in de praktijk een lege huls. Een oppermachtig Facebook aan banden leggen is een titanenklus, maar een peulenschil in vergelijking met het inperken van de overmacht van de overheid.
Het is mooi dat we zoveel vertrouwen hebben in de overheid, maar een beetje meer waakzaamheid en kritische houding zijn de ruggengraat van een robuuste democratie.
Misschien toch eens luisteren wat die Cassandra te vertellen heeft.
Sophie in ‘t Veld is lid van het Europees Parlement voor D66
Deze bijdrage is te vinden in iBestuur magazine 29
