Het helpt als je beroemd bent, om een probleem aan te kaarten. Zo raakte de discussie over etnisch profileren in een versnelling nadat rapper Typhoon staande was gehouden.
Het helpt als je beroemd bent, om een probleem aan te kaarten. Zo raakte de discussie over etnisch profileren in een versnelling nadat rapper Typhoon staande was gehouden. De agent vond zijn luxeauto niet passen bij zijn leeftijd en huidskleur. Dankzij Typhoon moet er nu een ‘objectieve rechtvaardiging zijn’ bij proactieve controles.
Deze rol had journalist Gerri Eickhof ook kunnen spelen. Als hij een brief van de gemeente krijgt, schrijft Gerri op Twitter: ‘Ze geloven niet dat ik woon, waar ik woon. Als ik niet als de sodemieterij documentatie doorgeef waar ik woon, krijg ik een boete van 325 euro. Reden: een geheime melding.’
Ik twitter Gerri dat de boete zijn kleinste probleem zou zijn. Als de gemeente hem uitschrijft, zijn de problemen niet te overzien. De brief is een proactieve controle op adresfraude. Veel voorzieningen zijn gekoppeld aan een adres, van toeslagen tot aftrek van hypotheekrente. Er is dus een groot financieel belang bij de aanpak van adresfraude. De overheid verwacht aanvankelijk 42 miljoen euro te kunnen terugvorderen.
De rubriek Digitaal verdwaald toont opzienbarende en frustrerende ervaringen in de digitale wereld. Zelf een ervaring gehad? Mail ons!
De ICTU, een stichting van Binnenlandse Zaken (afkorting van de oude term ‘ICT-Uitvoeringsorganisatie’) verzamelt allerlei gegevens die mogelijk samenhangen met fraude om die miljoenen te kunnen binnenhalen. Signalen van organisaties als de Belastingdienst, tips en data-analyses die een ‘vreemde samenstelling’ van het huishouden laten zien, zijn de ‘big data’ waarmee de ICTU risico-adressen aanwijst.
Daar heeft de ICTU ook zelf financieel belang bij. Het project moet zichzelf bedruipen met de opbrengsten. Nu wordt elke tien minuten een adres gecontroleerd en de 11 miljoen euro aan opbrengsten gaan vooral naar de projectkosten van 9,7 miljoen euro. Meestal blijkt een signaal een burger als Gerri. Een burger die flink in de penarie kan komen als hij wat laat reageert en die zijn onschuld moet aantonen op straffe van boetes.
Een uur na mijn tweet aan Gerri belt de gemeente, waar ik later die week een lezing zou geven over dit onderwerp. Het is opgelost. Waar onderzoek drie maanden kan duren, krijgt Gerri in een week excuses. Ik gun Gerri geen ellende, maar ergens heb ik spijt van mijn tweet. Een bekende Nederlander, op papier dakloos door big data, had geholpen dit probleem op de kaart te zetten.
Arjan Widlak is directeur en onderzoeker bij Stichting Kafkabrigade, een organisatie die onnodige bureaucratie opspoort en oplost. Arjan publiceert regelmatig over de impact van informatietechnologie op het openbaar bestuur.
Deze bijdrage is eerder (15 september 2018) geplaatst in Het Financieele Dagblad
