De kogel is door de kerk. Het Europese Hof van Justitie heeft in een arrest een baanbrekende uitspraak gedaan over de positie van de mens nopens het recht op databescherming.
De kogel is door de kerk. Het Europese Hof van Justitie heeft in een arrest een baanbrekende uitspraak gedaan over de positie van de mens nopens het recht op databescherming. Terwijl we in de digitale overheid stapje voor stapje zetten om op den duur de rol van de mens te versterken, is er ineens deze splijtende doorbraak in de allesbeheersende digitale autoriteit.
De data-economieën zullen er nog meer rekening mee moeten houden dat de Europese burgers (om te beginnen) altijd inzage mogen krijgen in hun gegevens en die ook mogen laten wijzigen of verwijderen. In mijn gedachte is hiermee de onomkeerbare weg ingeslagen naar de burger, die regie heeft (ik spreek liever niet van eigendom) over zijn gegevens. Hij bepaalt aan wie de gegevens ter beschikking worden gesteld en kan zien wie zijn gegevens heeft ingezien.
Het Europese Hof van Justitie brengt een versnelling aan in hetgeen door velen gewenst en door partijen als Qiy en TNO is ontwikkeld, namelijk de mens centraal stellen in de informatiemaatschappij. Hadden we gedacht nog even de tijd te hebben, nu moeten we aan de bak. Dat betekent dat we meer aandacht moeten hebben voor de pilots op dat terrein, die bijvoorbeeld bij een aantal gemeenten zijn gestart. Hier raken de aspiratie uit het beleid en de technische ontwikkelingen elkaar. Het arrest is (zoals de NRC dat in een commentaar schreef) nu een opdracht en de maatstaf. Ik zie het als mijn taak als Digicommissaris het vuur nog wat aan te wakkeren.
De eerste kans is het tweede Digiprogramma, dat nu in de steigers staat. En ik wil wel verklappen: de burger en bedrijfsleven staan daarin centraal. We gaan uit van de integriteit van de mens, en diens eigen verantwoordelijkheid. De overheid in de huidige informatiesamenleving bouwt aan een Generieke Digitale Infrastructuur, die daarop een antwoord is. Dat betekent dat we steeds meer vanuit de bestuurlijke constructie van “Eén Overheid” moeten acteren. Met begrip voor de autonomie van medebesturen en ministers zullen we gelijk (en in tempo) moeten optrekken. We moeten het snel eens worden over prioriteiten en financiële middelen. Daarvoor is nog wel wat zendingswerk nodig; een prachtige taak!
Daags na het vaststellen van de Wet Elektronisch verkeer Belastingdienst heb ik toch een vreemde smaak. Daarin heeft De Overheid de burger teruggezet in de rol van onderdaan die verplichtingen krijgt opgelegd die eerder nog als kans en mogelijkheid waren voorgespiegeld. Het is dus niet zo dat de burger centraal staat voor ons.
En ook de andere uitspraak, dat de burger zelf bepaalt welke gegevens met wie gedeeld worden, wordt door diezelfde Overheid al weer teruggenomen waar het de eigen bedrijfsvoering raakt, want dan mag De Overheid rustig gegevens blijven uitwisselen. B.v. kentekenfoto’s?
Het is inmiddels vijf jaar geleden dat het Ministerie van BZK en de VNG de ambitie uitspraken om het voor mensen makkelijker te maken. Die ambitie werd vertaald in vijf beloften aan de burger: dienstverlening is mensgericht, burgers kunnen hun zaken snel en zeker regelen, altijd de juiste deur en optimale ketensamenwerking, gegevens worden slechts eenmaal opgevraagd, transparant en aanspreekbaar. De concretisering van deze beloften bestond uit een cultuurverandering en elektronische dienstverlening. Er was zelfs een aparte website 5beloften.nl opgetuigd om de beloften uit te dragen. De vijf beloften zijn inmiddels digitaal gewist. De domeinnaam is van de hand gedaan en de website geeft nu informatie over saleshoppen en kortingen. Wanneer worden beloften omgezet in aantoonbare waarde voor de samenleving?
Wat ‘moeten’ we veel. Ik ben net terug van de Loguis Gebruikersdag en alle goede bedoelingen ten spijt, is het nog altijd de overheid die centraal staat – niet de klant. Heel langzaam zie ik licht aan de horizon, maar de huidige governance van publieke IT zal nooit effectief zijn in haar doelstellingen.
Het recht om inzage te krijgen in de eigen persoonsgegevens, die te mogen corrigeren en desgewenst digitaal vergeten te worden is onmiskenbaar belangrijk. Minstens zo belangrijk echter kan het zijn om te weten wie, anders dan betrokkene zelf, inzage in zijn/haar gegevens kan krijgen. Nu wordt in weinig landen zoveel getapt en door de overheid in data meegekeken als juist in Nederland. Zelfs als met dit arrest een andere weg zou worden ingeslagen, zal het daarom nog wel even duren voordat (ook) Nederlandse burgers daadwerkelijk de regie over hun gegevens krijgen en zelf gaan bepalen aan wie hun gegevens ter beschikking worden gesteld. Of dat uit oogpunt van veiligheid ook een wenselijke ontwikkeling zou zijn, moet dan maar blijken….