De digitale kansen zijn na 22 november springlevend!
Hoe teleurstellend en zorgelijk de verkiezingsuitslag van 22 november ook is, we zullen het ermee moeten doen. Sterker nog, het is nu hard nodig om wat belangrijk is in goede banen te leiden. Bovenal de principes van onze rechtsstaat maar zeker ook de inhoudelijke onderwerpen die onze samenleving vormgeven. Digitalisering is zo’n onderwerp. (Dat hoef ik de iBestuur-lezer natuurlijk niet te vertellen maar de formerende partijen wel!).
Nu de verkenner aan het werk is en de complexe -en nu al stekelige- formatie begonnen is, moeten we bekijken wat de verkiezingsuitslag kan betekenen voor de digitale keuzes en ambities van Nederland. Die zijn namelijk bepalend voor ons welbevinden en onze welvaart.
Op het eerste gezicht is het beeld niet al te gunstig. Terwijl de aandacht voor digitaal afgelopen jaren al steeds dieper wegzakte, heeft grote winnaar PVV er nagenoeg niets over opgeschreven in zijn programma: verder dan een digitale schandpaal en géén digitale euro komen ze niet. Bij de andere partijen die nu eerst aan zet komen is het beeld wisselend. Terwijl de VVD oog heeft voor de economische kansen (innovatie) en geopolitieke aspecten (cyberweerbaarheid) kijkt NSC vooral naar de risico’s van data en algoritmes voor de rechtsstaat (denk aan de toeslagenaffaire). De enige partij op rechts die voor een minister van Digitale Zaken pleit, is overigens BBB.
Als het daadwerkelijk tot een formatie van een rechts kabinet met deze vier partijen komt, dan verwacht ik niet dat Geert Wilders veel interesse zal hebben in digitale thema’s. Als het van de andere partijen komt (wat we nog maar moeten zien!) dan is een belangrijke vraag welke kant het op gaat. Dat dit verrassend kan lopen, bewees de formatie van 2010 waarin het – toen ook fors verliezende – CDA ineens het topsectorenbeleid uit de hoge hoed toverde. Met dit beleid zitten we dertien jaar later nog steeds opgescheept en hoewel er ook goede dingen uit voorgekomen zijn, heeft het voor de nodige versnippering en bureaucratie geleid. Het is dus zaak de formatie scherp te volgen en de partijen goede plannen voor digitalisering aan te reiken. Het gaat niet vanzelf!
Zelf denk ik dat Nederland op digitaal gebied moet inzetten op een sterke combinatie van innoveren, investeren en reguleren.
Dat reguleren is iets waar het kabinet en de Europese Commissie (met onder meer NIS2, de AI Act en de Data Act) volop mee aan de slag zijn en dat is op zich goed: er zijn nu eenmaal serieuze risico’s bij toepassingen van data, platforms en AI. De autonomie van mensen, de veiligheid van kinderen, de betrouwbaarheid van informatie, de verdeling van welvaart en de rechtvaardigheid van besluiten moeten actief door de politiek beschermd worden.
Tegelijk constateer ik dat de balans wel wat is doorgeschoten en dat het innoveren en investeren wat achterblijft. Dat is logisch omdat politici zich hoofdzakelijk op risico’s richten maar het is ook een risico: door kansen te laten liggen en technologische ontwikkelingen te belemmeren, kunnen de EU en Nederland (verder) achterop raken ten opzichte van de geopolitieke machtsblokken Amerika en China.
Kijkend naar financiële investeringen, leidende bedrijven, wetenschappelijke citaten en patenten is die achterstand er al. Maar het is nooit te laat om zelf krachtiger te innoveren. Daar moet de coalitie serieus werk van maken. Ook al wordt (arbeids)migratie nu als maatschappelijk probleem neergezet, ook al framen nationalistische partijen internationale/Europese samenwerking nu als zwaktebod en ook al heeft de PVV niets met innovatie en digitalisering.
Mijn suggestie: maak duidelijke keuzes, stop met de tien topsectoren en durf te investeren in kansrijke sleuteltechnologieën en AI-toepassingen die aansluiten op de Nederlandse succesgebieden en de grote maatschappelijke opgaven van deze tijd. Denk aan voedselproductie, energietransitie, logistiek en gezondheidszorg. Verlies daarbij de randvoorwaarden niet uit het oog en investeer in een goede digitale infrastructuur en een aantrekkelijk vestigingsklimaat.
Want alleen met voldoende talent en toekomstig verdienvermogen kunnen we wat doen aan de bestaanszekerheid van groepen die het moeilijk hebben.
Lees ook:
Klopt niet! Het is niet waar dat Nederland (en zeker niet met de Top Sectoren) onvoldoende investeert. Voorlopig investeert NL meer in nieuwe technologie dan veel andere EU landen en zelfs procentueel meer dan de VS. We passen alleen slecht toe en dat komt niet in het minst door bemoeizuchtige regelgevers. Het gaat dus niet om innoveren en reguleren, maar om innoveren en ont-leren! We blijven maar extrapoleren op ouwe meuk en de wetgever blijft maar Top Down reguleren per stovepipe en infrastructuur, terwijl de maatschappelijke realiteit allang is geevolueerd richting data relaties.
Het Cyclisch Innovatie Model van Berkhout, ook bekend als het Golf Model, beschrijft de cyclische aard van innovatie waarbij technologische, maatschappelijke en economische factoren elkaar beïnvloeden. Het model bestaat uit vijf fasen: technologie push, applicatieontwikkeling, marktpenetratie, gebruik en diensten en sociale aanpassing. De bias van de Nederlandse overheid om méér te reguleren en te investeren in techniek kan worden gezien in de eerste fase van het model – de technologie push. Deze fase draait om de ontwikkeling van nieuwe technologieën, vaak gedreven door wetenschappelijk onderzoek en technologische innovatie. Kost geld. Klinkt gaaf, maar je verdient er geen pepernoot mee. Het enige wat je krijgt is domme doelfinancieringen, die leiden tot kennis die – in een Open Economie met een Open Academie leidt tot mega-lekkage van inzichten. Overheden neigen ernaar om hierin te investeren, omdat het vaak gekoppeld is aan het spannende idee van nationale vooruitgang, van economische groei en van het opbouwen van een technologische infrastructuur. Geld wordt alleen niet verdiend met ideeën, maar met het slim kunnen TOEPASSEN van ideeën. Voor een volledige innovatiecyclus, moeten investeringen en regulering dus ook gefocust zijn op de latere fasenL: op de applicatieontwikkeling en marktontwikkeling. Op VALORISATIE. Dit omvat het toepassen van technologieën om aan de behoeften van de markt te voldoen en het creëren van een gunstig klimaat voor marktintrede en -groei van innovatieve producten en diensten. Dan zit je niet te wachten op kamerleden met nieuwe regeltjes, maar op het onderstrepen van het nut van Data Soevereiniteit, van Data Governance, van Linked Data, van Compliance. LOOP NIET IN DE WEG!
Als de overheid zich vooral richt op de technische kant en minder op toepassing en marktontwikkeling, dan leidt dat tot een ‘innovatiekloof’, waarbij technologieën niet volledig worden benut, omdat er onvoldoende aandacht is voor de volgende stappen die nodig zijn voor marktpenetratie en brede acceptatie. Ga nou voor een evenwichtige benadering die zowel investeert in technologische ontwikkeling als in de toepassing en marktontwikkeling daarvan. Bedenk niet alleen nieuwe tech, maar haal de belemmeringen weg dat ze effectief worden toegepast en geschaald kunnen worden, wat leidt tot operationele verbeteringen en betere dienstverlening. Meer efficiëntie = aanzuigende werking. Meer Trust = meer zekerheid = meer risicobereidheid = meer innovatie. EIS gewoon dat bedrijven weten waar ze beginnen en eindigen. EIS dat ze van elk boutje en moertje weten wie ervoor verantwoordelijk is en hoe de waardevoortbrengingsketen in elkaar steekt. EIS dat je weet hoe de bedrijfsstructuur in elkaar zit, zodat er niet een of andere verdwaalde buitenlandse autocraat de meerderheid van de aandelen heeft of precies dat ene patent dat zorgt dat het kaartenhuis stabiel blijft. Enterprise 5.0 draait op TRUST.