De Friese aanpak verdient navolging
Ze wilden een helpdesk inrichten voor collega’s die met veel vragen te maken zouden krijgen naar aanleiding van de komst van de Omgevingswet. Het mondde uit in een digitale oplossing die de wetgeving ontsluit in begrijpelijke taal: een kennisbank waar ambtenaren een dialoog mee aan kunnen gaan over specifieke vragen in hun eigen gemeente.
Bas Kooistra, werkzaam bij projectleider bij de Fryske Flekspool en betrokken bij de Friese Aanpak, een samenwerkingsverband van Friese gemeenten en het Waterschap, en Hans Hoornstra, oprichter van het Instituut Digitale Intelligentie, experimenteerden dit voorjaar met de ontwikkeling van de kennisbank. In deze database zijn de Omgevingswet, alle verordeningen van de provincie en het waterschap opgenomen, gecombineerd met de omgevingsplannen en bestemmingsplannen van de gemeenten. Inmiddels is het experiment uitgegroeid tot een concrete oplossing. Ook is geolocatie van het Kadaster gekoppeld, zodat de informatie locatiegebonden is.
OmgevingsChat
“We wilden de wetgeving met behulp van een taalmodel (LLM) ontsluiten in begrijpelijke taal,” vertelt Kooistra, “met het doel de vragen van burgers en ondernemers sneller en beter te kunnen beantwoorden.” Met OmgevingsChat kan de ambtenaar in gesprek met een chatbot die de informatie uit de verschillende bronnen combineert tot een antwoord op bijvoorbeeld de vraag ‘Aan welke voorwaarden moet het bouwen van een dakkapel voldoen in Sneek?’. Door deze dialoog gestuurde aanpak krijg je de informatie waar je naar op zoek bent, met een verwijzing naar de bronnen.
Standaarden
De ontwikkeling is gedaan met een aantal uitgangspunten voor ogen. Allereerst moest het passen binnen de Common Ground gedachte en de standaarden die hierbij gebruikt worden. “Het moest te kopiëren zijn voor andere overheden,” vertelt Hans Hoornstra. Ook moest het aansluiten bij Europese standaarden. Tenslotte moest het open source ontwikkeld worden. Bij de modelkeuze is gekozen voor een transparante opbouw, je weet waar het model mee getraind is.
Ze zijn nu bezig met de productie omgeving, met gebruik van Open AI. “Europese modellen lopen helaas tien tot twaalf maanden achter.” Hoornstra toont een plaatje van het 4-i model (de ladenkast methode). De basislaag is het taalmodel (intelligentie), maar dat heeft concrete informatie en een duidelijke instructie nodig om tot leven te komen.
En daarmee zijn ze er nog niet. De komende tijd moet onderzocht worden in hoeverre OmgevingsCat voldoet aan alle voorwaarden van o.a. de AI-Act, BIO en de AVG. De kwaliteit van de output schatten ze nu op zo’n zeventig procent. Zo stuitten ze soms nog op oude wetteksten. Hierna wordt het product van scratch af aan weer opgebouwd.
De stichting Instituut Digitale Intelligentie neemt zelf het initiatief om het op de markt te brengen. Vooralsnog wordt OmgevingsChat opgezet met een licentiemodel. “Maar tegen een aantrekkelijke prijs,” zegt Hoornstra. OmgevingsChat is open source. Gemeenten kunnen de code dus zelf gebruiken en het uitbesteden met een voordelig servicecontract.
Gedragsverandering
Het werken met OmgevingsChat vraagt wel om ander gedrag, vertellen ze. Als ambtenaar ben je geneigd om te zeggen ‘Nee, tenzij…’, met de chatbot ga je kijken hoe het wel kan binnen de regels. “De geest van de wet wordt weerspiegeld in de antwoorden van de chatbot.”
Het initiatief van De Friese Aanpak verdient navolging. Ook dat vraagt om gedragsverandering van overheden. AI en Overheid 2024 stond dan ook geheel in het teken van samenwerken en niet zelf het wiel uitvinden.
Lees ook:
Op 13 november organiseerde iBestuur AI & Overheid 2024. Bas Kooistra en Hans Hoornstra verzorgden een sessie over de AI chatbot Omgevingswet. Dit is een experiment wat ze tussen februari en april van dit jaar uitvoerden. Het experiment was de inleiding om een productieomgeving te bouwen: OmgevingsChat, een volwaardige applicatie die dagelijks gebruikt kan gaan worden bij het beantwoorden van vragen door bijvoorbeeld KCC-medewerkers of tweedelijnsondersteuning. De bouw van deze applicatie is inmiddels in volle gang.
