‘De infrastructuurvisie van Logius is helemaal in lijn met de NDS’
De Nederlandse Digitaliseringsstrategie (NDS) werkt toe naar één digitale overheid. Wat betekent dat voor de medewerkers van de vele betrokken partijen? iBestuur zoekt het uit. Deel 1: Logius. Directeur Bert Voorbraak ziet veel zaken waar zijn organisatie van droomt terugkeren in de NDS.
Generieke overheidsvoorzieningen
Zeg je generieke digitale overheidsvoorzieningen, dan zeg je Logius. De naam zal bij veel burgers en ondernemers niet direct een belletje laten rinkelen, maar de namen van producten en diensten uit de koker van Logius, zoals DigiD, MijnOverheid en Digipoort, doen dat wel. Logius beheert daarnaast standaarden voor digitale overheidsdienstverlening en is nauw betrokken bij meerdere afsprakenstelsels. Het uitgangspunt van de NDS, om met alle overheidsorganisaties als één overheid op te treden naar burgers en bedrijven, past dan ook goed bij de opzet van het agentschap, zegt directeur Bert Voorbraak. ‘Veel van de diensten van Logius hebben de complete overheid als werkgebied. Daarom zijn wij heel blij met wat er in de NDS is opgeschreven. Toen het kabinet viel, terwijl op de vrijdag de NDS door de ministerraad zou gaan, ontstond er bij ons behoorlijk wat teleurstelling, ook bij mijzelf. Dat de strategie nu toch is geadopteerd voelt erg fijn. Er is veel draagvlak voor.’
Digitale autonomie
Logius worstelde de afgelopen jaren met een aantal zeer kritische AcICT-rapporten en negatieve berichtgeving in de media. Inmiddels staat er een nieuwe infrastructuur en is Logius druk met het uitvoeren van alle migraties die nog nodig zijn. Voorbraak schat in dat er nog anderhalf jaar voor nodig is, ‘dan moeten we er grotendeels doorheen zijn’.
‘Dat is een belangrijk moment, omdat we dan de stap naar de toekomst kunnen gaan zetten. We hebben onze infrastructuurvisie daarop uitgewerkt. De toekomstvisie ligt helemaal in lijn met de NDS. Je moet toewerken naar een vorm van digitale autonomie. Zorg dat je niet meer van alleen maar leveranciers afhankelijk bent, maar dat je ook gewoon een aantal dingen in eigen hand krijgt.
‘Onze grote droom is om een overheidseigen voorziening en een overheidseigen infrastructuur op te bouwen. Voor marktpartijen zal er zeker een plek zijn, maar wel met meer regie vanuit de overheid. Dat kan heel veel maatschappelijke waarde opleveren, omdat er dan heel veel geld overblijft wat we niet in iedere keer weer in migraties hoeven te stoppen. Contracten lopen af, diensten moeten opnieuw worden aanbesteed, gegund, gemigreerd. Dat kost ongelofelijk veel geld, wat uiteindelijk maatschappelijk gezien niet zo veel oplevert.’
Vertrouwen vergroten
In de samenleving is de scepsis groot over het idee dat de overheid het weer zelf zou gaan doen.
‘Zeker en ik wil graag bewijzen dat dat onterecht is. Ik ben er trots op dat de diensten die wij als Logius leveren behoorlijk vertrouwenwekkend zijn voor burgers en bedrijven. Kijk naar een voorziening als MijnOverheid. Een deel van de gegevens die we als overheid van burgers kennen, zijn daarin te zien, waardoor we heel transparant naar burgers kunnen zijn.’
Hoe probeert u het vertrouwen in Logius-producten te vergroten?
‘Kijk, wij kunnen niet tien miljoen Nederlanders persoonlijk helpen. We hebben wel een helpdesk, maar er zijn ook allerlei steunpunten georganiseerd die burgers fysiek kunnen helpen, waaronder de informatiepunten digitale overheid (IDO’s). Wij ondersteunen de IDO’s met producten en trajecten. In onze termen heet dat ‘help de helper’.
‘Onlangs was ik in een steunpunt in de Centrale Bibliotheek in Rotterdam. Mijn beeld was dat mensen daar komen met een vraag over DigiD en vaak start het gesprek ook zo, maar dan blijkt dat er een hele wereld achter die vraag schuilgaat. Iemand zit bijvoorbeeld in de schuldhulpverlening en heeft het DigiD nodig om toegang te krijgen tot een systeem. Ik heb ongelooflijk veel waardering voor de mensen die in de frontlinie staan om al die burgers fysiek te helpen.’
Digitale inclusie
Het is opvallend dat de NDS digitale inclusie, het helpen van alle mensen die er niet uitkomen met de digitale overheid, niet nadrukkelijk noemt.
‘Daar kan ik het niet mee oneens zijn. Het valt voor mij onder de prioriteit ‘burger centraal’. Ik heb zelf altijd gedacht dat dit probleem vooral oudere mensen betrof, totdat ik een aantal rapporten van onder andere het Sociaal Cultureel Planbureau las, die mij een spiegel voorhielden. Dat beeld is niet correct. Er zal altijd een grote groep Nederlanders blijven die het moeilijk vindt om die digitale overheidsvoorzieningen te vinden. We doen ons best om onze voorzieningen door te ontwikkelen om geschikt te maken voor mensen die het wat moeilijker vinden. We hebben UX-researchers en UX-designers aan boord. Wij halen groepen burgers hier in huis om mét hen de voorzieningen te ontwikkelen. Onlangs hadden we hier nog een zogeheten prokkeldag, waarbij mensen met een beperking met onze UX-designers aan de slag gaan.’
DDoS-aanvallen
Wat betekent de NDS uiteindelijk voor de mensen die bij Logius werken?
‘Logius is in korte tijd enorm gegroeid. Die groei is met veel extern personeel ingevuld. De afgelopen drie jaar is een enorme recruitmentinspanning geleverd om het meer met eigen mensen af te kunnen. Veel nieuwe medewerkers kiezen voor Logius omdat ze maatschappelijk betrokken werk willen doen. Dat vind ik wel mooi, want het past bij wat de NDS uitstraalt: burgers en bedrijven centraal, zorgen dat je voorzieningen weerbaar zijn. Daar wordt echt hard voor gelopen. Aan het begin van dit jaar lag onze infrastructuur met regelmaat onder DDoS-aanvallen. Er is hard gewerkt om dat op te lossen voordat de NAVO-top in Den Haag plaatsvond. De problemen waarmee wij worstelen zijn vaak groot en complex, dat klopt, maar de houding van Logius is dat er niet wordt gerust voor we het probleem onder de knie hebben.’
Samenwerking
Hoe kijkt u naar de plannen op het gebied van i-vakmanschap in de NDS?
‘Een heel groot deel van onze voorziening moet gewoon door partners worden beheerd, maar we proberen wel om structureel werk door structurele mensen te laten doen. Op een aantal onderwerpen willen we de samenwerking met andere organisaties aangaan, bijvoorbeeld de Belastingdienst of het UWV. Wij willen eigenlijk niet meer veel eigen infrastructuur hebben. Je ziet nu dat veel organisaties allemaal min of meer hetzelfde doen. Toen we last hadden van DDoS-aanvallen bood de Belastingdienst aan om ons bij te staan. Dat is de sfeer van samenwerking die uit de NDS spreekt.’
Wat is de grootste uitdaging voor die samenwerking?
‘Dat we het allemaal keidruk hebben met ons eigen werk. Iedereen heeft veel op zijn bordje. De vraag is hoe je dan toch in samenwerkingsmodus terechtkomt, zonder dat je tegen je eigen bewindspersoon moet zeggen: “ja sorry, maar dit lukt nu even niet, want ik wil per se samenwerken met die en die”.’
Niet aanbesteden maar aankloppen
Hoe kom je dan toch in die samenwerkingsmodus terecht?
‘Door een paar thema’s te pakken en met elkaar uit te werken. Neem cloud. We staan allemaal voor dezelfde grote uitdaging. Ga nou niet allemaal hetzelfde voor je eigen organisatie bedenken, maar maak gebruik van elkaars capaciteiten. We hebben bijvoorbeeld een infrastructuur die wij aanbieden aan andere overheidsorganisaties, het Standaard Platform. Theoretisch gezien is dat geschikt voor gemeentes. Ze hoeven niet aan te besteden, ze kunnen gewoon bij Logius aankloppen en erom vragen.’
Maar…?
‘De wet- en regelgeving staat gemeenten niet zomaar toe om op de infrastructuur van Logius te landen. Hetzelfde geldt voor de ZBO’s. Ze mogen niet zomaar gebruik mogen maken van Rijksoverheidsvoorzieningen. Dat is bijna onuitlegbaar. Ik zou willen dat we de wet- en regelgeving zó maken dat we daar in de uitvoering geen last van hebben. De NDS kan hierin bijdragen door het wegnemen van deze juridische belemmeringen. Dan kunnen we veel meer snelheid maken.’
Wanneer is de NDS wat u betreft een succes?
‘Ik zou blij zijn als we erin slagen om het vertrouwen van burgers en bedrijven te bestendigen en verhogen. Dat burgers niet drie keer hetzelfde hoeven in te voeren. Dat ze warm worden doorverwezen als ze toevallig bij het verkeerde loket staan. Op het moment dat het IDO een burger niet meer kan helpen, dan verwijzen ze door, maar niet voordat ze zelf de telefoon hebben gepakt: “deze vraag heeft deze burger, ik kan hem niet beantwoorden, ben ik dan bij jullie aan het goede adres?” Daarop volgt een warme doorverwijzing. Dat is de manier waarop wij als overheid moeten gaan werken. Misschien voelt dat als te veel, maar dat mag het eigenlijk niet meer zijn.’
Lees ook:
