‘De toppers komen zo niet in beeld’

Gerard Meijer: “Het gaat niet over de uitvoering en daar ligt het probleem.”

Gerard Meijer, directeur van KWD Resultaatmanagement, was een van de deskundigen die vorig jaar mei voor de commissie-Elias verschenen. Hij waarschuwde toen al voor het te veel bevragen van ‘buitenstaanders’: “Je krijgt een eenzijdig beeld als je ministers, hoge functionarissen, juristen, inkopers, professoren en een paar mensen aan de projectmanagementkant uitnodigt.” In de reactie van minister Blok op de bevindingen van de commissie-Elias ziet hij dat bevestigd. “Ik zie daarin veel dat te maken heeft met meer toezicht, meer controle. Maar dat zorgt niet in essentie dat projecten beter worden. De roep om meer controle en toezicht is wel logisch, want mensen van buiten zullen altijd vragen naar extra informatie. En wat me in de reactie ook opvalt is dat het vooral over de bovenkant gaat: de opdrachtgever, de departementale CIO’s. Wat ik veel minder terugvind is ‘hoe organiseer ik nou mijn project?’. Het gaat niet over de uitvoering en daar ligt het probleem.”

Luiken dicht

Het door Blok aangekondigde Bureau ICT Toetsing (BIT) komt dus wat Meijer betreft van de verkeerde kant. “Het is vooral controle. Professionele projectmanagers zijn over het algemeen lui van aard, dus waar ze hulp kunnen krijgen zullen ze die zeker zoeken. Het zou beter zijn als er ergens een centraal bureau is waar je zou kunnen aankloppen met een complex project. Ik denk dat er veel partijen hulp zoeken en ook willen helpen. Dat is iets anders dan wanneer je zegt: je krijgt een controle. Dan gaan de luiken al voor een deel dicht.” Dat Blok een zwarte lijst van wanpresterende ICT-bedrijven wil aanleggen, snapt Meijer wel, “maar het zou beter zijn als je een lijst aanlegt van partijen die een project wel tot een goed einde hebben gebracht, in plaats van vanuit de negatieve kant te denken.”
De door Blok aangezwengelde deskundigheidsbevordering is goed, maar de manier waarop die wordt ingestoken overtuigt Meijer niet. “Ik zie vaak dat complexe projecten niet met de absolute toppers worden gestart, maar dat de rommel wel wordt ópgeruimd met die toppers. Ik denk dat je juist aan de voorkant alles zodanig moet organiseren dat je dat in de klauwen hebt, en dat gaat de rest vanzelf. Men start nu vaak niet met de cracks en dan begint de ellende.” Terwijl er volgens Meijer bij de overheid best goede mensen zitten. Maar er is wel een probleem. “De echte kanjers die je nodig hebt voor zeer complexe projecten, die passen niet zo eenvoudig in het functiegebouw van de overheid, om het maar netjes te zeggen.”

Meester/gezel

Er zit dus wel wat licht tussen het rapport ‘Grip op ICT’ van de commissie-Elias en de reactie van minister Blok namens het kabinet. “Het gaat over het aannemen van vakkundig personeel en het opleiden van elke ambtenaar in ICT. Dat staat natuurlijk ver af van de vraag ‘hoe organiseer ik nou werkelijk zo’n project?’ En dat is gewoon een vakgebied van de echte architecten – mensen die echt weten hoe techniek in elkaar zit en kunnen toepassen – en de echte projectmanagers. De overheid moet zicht krijgen op wie die toppers zijn. Dat kan niet moeilijk zijn, want het zijn geen grote aantallen. Zet daar een traject omheen in een meester/gezel-variant, zodat er groei ontstaat aan de onderkant.”
Meijer signaleerde voor de commissie-Elias ook een ‘estafettemodel’ in de aanpak van grote ICT-projecten, waarbij van wetgever via allerlei tussenstappen naar systeembouwers het probleem wordt doorgegeven, waardoor problemen zich pas laat aandienen. “Dat wordt hier ook niet geadresseerd. Je ziet dat de commissie Elias vooral van buiten naar projecten heeft gekeken en niet naar hoe het intern is geregeld. Dan vind ik zo’n BIT wat mager. Want wat we projecten noemen is in de praktijk vaak een doorgeefstelsel van afdeling naar afdeling, terwijl een project iets is wat je juist náást de lijn zet, buiten afdelingen om.”