Heeft de traditionele bestuursvorm zijn langste tijd gehad en wordt het binnenkort vervangen door een stukje computercode? DAO lijkt potentie te hebben, maar perfect?
Stel je voor dat er een organisatie is waar een directie en werknemers niet bestaan. Toch wordt er winst geboekt en het marktaandeel vergroot. Het klinkt onmogelijk, maar sinds kort is het een werkelijkheid geworden met de opkomst van de Decentrale Autonome Organisatie (DAO).
Een DAO is een organisatie die gebouwd is op de blockchain en beheerd wordt door middel van smart contracts. Een DAO is een nieuwe manier van organiseren voor organisaties en bedrijven, waarbij het traditionele bestuursmodel met een bestuur en Raad van Toezicht wordt vervangen door een stukje computercode.
In een DAO is er niemand die aangewezen kan worden als eigenaar of eindverantwoordelijke. De DAO is in die zin onafhankelijk en autonoom. Iedereen die bereid is om te investeren kan meedoen in een DAO. Deelnemers doen mee door digitaal geld in de vorm van cryptomunten in het fonds van de DAO te steken. Via zogenaamde tokens kunnen deelnemers stemmen op het beleid en de speerpunten van de DAO. Diegenen die tokens in bezit hebben bepalen over de toekomst van de DAO. Deze decentrale kenmerken maakt een DAO democratischer dan een traditionele top-down organisatie. Huidige voorbeelden van DAO’s zijn Dash, DigixDOA en Steemit.
Nut
De voordelen en mogelijkheden van een DAO zijn groot. Doordat besluitvorming decentraal is georganiseerd en geautomatiseerd, kan er in relatief korte tijd beslissingen over de koers van de organisatie worden genomen die anders, zoals in een traditionele organisatie, maanden of zelfs jaren zou kunnen duren. De afspraken worden bovendien op de blockchain vastgelegd, waardoor transparantie de norm is en corruptie is uitgesloten. Een ander groot voordeel is dat er geen werknemers nodig zijn voor de administratie van de organisatie, waardoor de kosten sterk worden gereduceerd. Aangezien een DAO op het internet leeft is het bovendien niet gebonden aan het fysieke plek en kan daarom overal ter wereld opereren.
De DAO is met name op het gebied van de deeleconomie interessant. De diensten die techbedrijven Airbnb en Uber leveren zouden vervangen kunnen door een DAO, waarin institutioneel vertrouwen plaatst maakt voor digitaal vertrouwen.
Dankzij blockchain-technologie en smart contracts kunnen gebruikers van een DAO werkelijk peer-to-peer met elkaar goederen en diensten uitwisselen zonder tussenkomst van een derde partij. Het is niet ondenkbaar dat Airbnb en Uber in de toekomst zal moeten gaan concurreren met eigenaarloze programmatuur die zelfstandig en autonoom op het internet opereert.
(Klik op illustratie voor vergroting)
Dilemma’s
Hoewel DOA’s zowel transparantie en effectiviteit vergroot, als ook een nieuw model vormt voor het decentraal en democratisch besturen van een organisatie, is een DAO verre van perfect. Het grootste sterktepunt van de DAO is tegelijkertijd zijn zwakte, namelijk digitaal vertrouwen. Een DAO kan zelfstandig en autonoom opereren, omdat gebruikers vertrouwen in de geldigheid van de stukjes code die in de smart contracts staan. Dit betekent dat een DAO valt of staat met de kwaliteit en veiligheid van de code.
In de praktijk blijkt dat het erg moeilijk is om de geldigheid van smart contracts te waarborgen. De financiële gevolgen van zo’n programmafout kunnen gigantisch zijn. Een bekend voorbeeld hiervan is The DAO. In 2016 werd The DAO opgericht als een decentraal en autonoom fonds voor risicokapitaal. Het fonds werd geïmplementeerd via een Ethereum smart contract. Tijdens de token sale, waarbij investeerders een aandeel konden kopen in het DAO fonds, werden kwetsbaarheden in de code van The DAO ontdekt en geëxploiteerd. Ongeveer één derde van het fonds, meer dan 50 miljoen dollar in Ether, werd in een paar uur tijd weggesluisd.
Aangezien het onmogelijk is om in een blockchain transacties terug te draaien was het geld definitief weg. Het wijzigen van de code gaat immers tegen het principe van een blockchain in. Het adagium in de blockchain-gemeenschap luidt dan ook: “code is law”. Uiteindelijk besloot Stichting Ethereum, onder veel controverse, toch de transacties terug te draaien. Met als gevolg een hard fork van de Ethereum blockchain. Vandaar ook het bestaan van Ethereum én Ethereum Classic.
Naast de problemen van het blind vertrouwen in de kwaliteit en veiligheid van de code, werpt de DAO ook diverse juridische vragen op. Is een geautomatiseerd systeem zelf aansprakelijk of is het een instrument van een natuurlijk persoon? Als we van het laatste uitgaan legt een deelnemer van een DAO in feite zijn wil neer in de instructies die geschreven staan in een smart contract. Een DAO tokenhouder die dan schade heeft geleden door een slecht geschreven smart contract dient in dat geval de gevolgen te accepteren.
Maar wat gebeurt er als een DAO een niet-tokenhouder (financiële) schade aanbrengt? Het probleem hierbij is dat in een complex geautomatiseerd systeem, zoals een DAO, het lastig is om aan te tonen dat de handeling van een DAO terug te voeren is op een besluit van een persoon. In een DAO is er immers geen directie of bestuur die verantwoordelijk kan worden gehouden. Gaan we ervan dat een DAO zelf aansprakelijk is, dan betekent dat we DAO’s moeten gaan beschouwen als zelfstandige deelnemers aan de samenleving. Dat lijkt voor nu onwaarschijnlijk en vraagt bovendien om een reeks aan nieuwe wetten en reguleringen.
De toekomst van DAO
Ondanks deze problemen heeft de DAO de potentie om de klassieke bestuursvorm van organisaties te transformeren. Organisaties die al vergaande automatisering en digitalisering toepassen én als tussenpartij fungeren, zoals Airbnb en Uber, zouden het moeilijk kunnen krijgen de komende jaren.
Volgens Vitalik Buterin, de grondlegger van Ethereum, zal met name de top in dit soort techbedrijven worden aangetast. Als een echte techvisionair merkte hij al in 2013 in het Bitcoin Magazine op dat: De industriële revolutie ons voor het eerst in staat stelde om menselijke arbeid te vervangen door machines, maar het automatiseerde alleen de onderste laag, door het nut van laaggeschoold werk te laten verdwijnen. Echter, het management bleef onaangetast. Zouden we in plaats daarvan het management weg kunnen automatiseren?
Gezien de technologische ontwikkelingen van de laatste jaren op het gebied van automatisering, en de mogelijkheden van blockchain-technologie in verschillende onderdelen van de financiële sector en daarbuiten, lijkt het antwoord op die vraag (bijna) ja te zijn.
Raoul de Vries is historicus en schrijft over democratische (digitale) vernieuwing en blockchain-technologie op blockchaindemocracy.nl
