Desinformatie, versterkt door onder meer sociale media, hindert steeds meer het werk van gemeenten. Die worden op hun beurt aangekeken om de desinformatie aan te pakken. Er is echter weinig beleid over hoe om te gaan met een verschijnsel als de complottheorie. Het rijk en gemeenten zoeken naar een aanpak.
Beeld: Shutterstock
Belangrijk in de definitie van desinformatie is dat er misleidende informatie wordt verspreid met kwade intenties’, schrijft de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) in een brief aan de leden. Een opkomende vorm van desinformatie, waar weinig beleid voor is, zijn complottheorieën. Behalve complottheorieën rondom corona waren er dit jaar bijvoorbeeld complotdenkers in Bodegraven die verhalen geloofden van vermeende pedonetwerken en rituele kindermoorden.
Overheid buitenspel
‘Wantrouwen in de overheid is één van de pijlers van deze theorieën, waardoor de overheid feitelijk in zijn geheel buitenspel wordt gezet als deel van het complot.’ Verspreiding gebeurt via digitale middelen die bijdragen aan de explosieve groei en de laatste jaren ook vaker via bijvoorbeeld flyers.
‘Desinformatie en complottheorieën kunnen op meerdere manieren problematisch zijn voor overheden. Als eerste als veiligheidsvraagstuk: desinformatie kan lokaal maatschappelijke onrust veroorzaken en ontwrichtend werken in de samenleving vanwege de groeiende anti-overheidssentimenten die ermee gepaard gaan. Maatschappelijke onrust en desinformatie kunnen elkaar versterken.’
‘Aan de andere kant kan desinformatie ook direct problematisch werken voor het lokale democratische proces en de democratische rechtsorde.’ Daarbij kan volgens de VNG onderscheid gemaakt worden tussen raadsleden die zelf actief desinformatie verspreiden, raadsleden die ontvankelijk zijn voor desinformatie en raadsleden die slachtoffer zijn geworden van desinformatie. al dan niet via ongewenste buitenlandse inmenging. ‘Dit kan een zeer ontwrichtende en ondermijnende werking hebben op de democratische rechtsorde en het vertrouwen in de overheid. In dit scenario is de rol van griffier van groot belang.’
Tot slot is er steeds meer sprake van de verstoring van interne processen en/of bedrijfsvoering van gemeenten vanwege complottheorieën. Denk hierbij aan gerichte belacties, inwoners die met allerlei vragen en eisen aankloppen bij gemeenten en daarmee lopende processen, al dan niet
doelbewust, frustreren.
Richting de formatie
Een jaar lang wil de VNG, in samenwerking met het ministerie van Binnenlandse Zaken, komen tot een visie op een lokale aanpak van desinformatie. ‘Ook vanuit de lobby en mogelijk richting de formatie.’ Intussen wordt er gewerkt aan handvatten voor medewerkers van klantcontactcentra en, in aanloop naar de gemeenteraadsverkiezingen, ambtenaren en bestuurders.
Geen statelijke actoren
Het gaat bij dit programma nadrukkelijk om ‘desinformatie en complottheorieën die niet afkomstig zijn van statelijke actoren’. In het geval van statelijke actoren kijkt men naar andere organisaties en protocollen. ‘Tegelijkertijd moet bij statelijke dreigingen en (verspreiding van) desinformatie ook het rijk de handschoen oppakken.’
Dit artikel werd eerder gepubliceerd op BinnenlandsBestuur.nl
