Zelfs als niet alleen DigiD maar ook de Digipoort en de hele Belastingdienst een dag plat zouden liggen - ach, dan innen we een dagje later. Moeten we wel rekening houden met rentederving.
De beschikbaarheid van DigiD is razend belangrijk voor het functioneren van de Nederlandse overheid en het wordt inderdaad hoog tijd dat we een miljard per dag gaan afrekenen over een volwassen identiteits-infrastructuur. Maar zo ver zijn we nog bepaald niet.
Op het departement waar ik werk, betalen we niet meer voor de catering. Of we factureren er één keer minder voor, eigenlijk. Tot vorig jaar verscheen een bestelling van de hooggewaardeerde seizoenslunch vier keer op een factuur. Het cateringbedrijf factureerde aan het facilitair bedrijf voor de Haagse vierkante kilometer, die op zijn beurt een rekening stuurde aan het dienstencentrum van het kerndepartement, waarna het dienstencentrum factureerde aan één van de vele tientallen directies en andere onderdelen. De budgetten van de minister worden, normaal gesproken, op dat laatste niveau beheerd, dus het is logisch dat ook de afscheidsborrels voor gepensioneerden zo afgerekend worden.
Of toch niet? Er is ook een andere logica mogelijk. De administratieve procedures bij de rijksdienst leiden tot factuurverwerkingskosten van flink nog wat meer dan de normale paar tientjes per factuur. Van intern factureren wordt niemand wijzer. Dus inderdaad, de laatste factureringsslag is nu geschrapt. Als ik voor een vergadering koffie bestel, vallen de kosten daarvan niet meer bij mijn directeur, maar op de grote hoop van het kerndepartement als geheel. En de control op de matigheid van mijn bestellingen is dus ook naar dat niveau verplaatst. De vraag is natuurlijk of effectief toezicht op dat niveau wel mogelijk is.
Op andere niveaus vinden vergelijkbare bewegingen plaats. “In SGO-project 5 ‘Herinrichting Governance Bedrijfsvoering Rijk’ wordt deze rijksbrede aanpak van de bedrijfsvoering geïntensiveerd en wordt de wijze van besturen en toezicht houden vereenvoudigd”, heet het bijvoorbeeld officieel. Onder die noemer wordt de 70 miljoen euro die tien departementen nu betalen voor de dienstverlening door P-Direkt, het rijksbrede shared service center HRM, op de begroting overgeboekt, zodat er niet meer rijks-intern gefactureerd hoeft te worden. Bij dit soort bedragen gaat het niet meer om de factuurkosten. Zeven miljoen gemiddeld per deelnemer, is, ook voor een departement, een grote post. Departementale managers doen, terecht, hun best om het geld optimaal te gebruiken. Daarmee zaten er tien koetsiers op de bok van P-Direkt. De hoop en verwachting is dat de club door de inzet van minder koetsiers tegelijk betere besturing krijgt en daardoor uiteindelijk voor iedereen een betere prijs-kwaliteitverhouding kan realiseren. De governance wordt zo zonder meer verbeterd. Of deze verandering ook sneller leidt tot passende oplossingen op meer operationeel niveau? We gaan het ervaren.
De sturing en financiering van P-Direkt is een nog relatief overzichtelijk probleem: intern rijksdienst. De verreweg belangrijkste opdracht voor de Digicommissaris ligt op ditzelfde vlak, maar dan niet alleen voor álle overheidsdiensten, maar zelfs voor heel Nederland. In de aanstellingsbrief heette het nog “governance- en financieringsarrangement”, Digicommissaris Bas Eenhoorn zelf draait dat om en heeft het over “financiën en governance”. Logisch dus dat hij de stille periode tussen kerst en oud en nieuw gebruikte om vast een voorschot te nemen in de financieringsdiscussie. Slim ook dat hij daarbij aansluit bij het verreweg bekendste onderdeel van de generieke digitale infrastructuur: DigiD. De opvolger van DigiD is bovendien al bekend en de realisatie gepland, dus hij kan ook gevaarloos kritiek hebben op de huidige oplossing. “Schatkist loopt elke dag miljard euro mis bij falen DigiD” is op zijn blog te lezen.
Het belang van DigiD kan moeilijk overschat worden, zoals ook blijkt uit de statistieken die Eenhoorn er bij noemt: 110 miljoen keer gebruikt bij meer dan 600 organisaties. Toch is de titel iets te enthousiast. Volgens de rijksbegroting gaat er jaarlijks zo’n 250 miljard door de Belastingdienst. Één miljard per werkdag, lijkt Eenhoorn te hebben afgerond. En zeker, al dat geld komt pas binnen nadat burger of bedrijf zich geïdentificeerd heeft. Burgers doen dat met DigiD, maar als kleine ondernemer heb ik nog steeds een Belastingdienst-gebruikersnaam en wachtwoord nodig. De grote stroom loopt, natuurlijk, niet over persoonsidentificatie maar over berichtenvoorzieningen zoals de Digipoort. En zelfs als niet alleen DigiD maar ook de Digipoort en de hele Belastingdienst een dag plat zouden liggen – ach, dan innen we een dagje later. Moeten we wel rekening houden met rentederving. Die is, ik schat in de orde van een ton per dag, ook nog best indrukwekkend.
De inklaring van goederen in de Rotterdamse haven loopt via Digipoort; als die platligt praten we over echt wel meer dan een ton per dag. Nog afgezien van de schade voor de haven. En wat met de schade voor burgers die hun zaken met de overheid niet tijdig kunnen regelen?
Precies, Guus! Dat inklaren (Digipoort, dus, niet Digid) is wel een voorbeeld van een relevant proces voor het functioneren van NL, en deze wel tijdgevoelig.
Ik zou, net als jij, liever de schade en irritatie voor burgers en bedrijven benadrukken dan de niet erg relevante schade voor de Staat c.q. de Belastingdienst.