Digitale Overheid: Leer van Erasmus
De beroemde humanist Erasmus (1466-1536) had tijdloze inzichten over verstandig handelen en flexibiliteit. Zijn lessen over strategisch denken zijn verrassend toepasbaar op de uitdagingen waar de moderne digitale overheid voor staat. In een tijd waarin overheden steeds afhankelijker zijn van grote techbedrijven, biedt Erasmus een waardevol perspectief.
Erasmus gebruikte het spreekwoord “Mus non uni fidit antro”: een muis vertrouwt niet op één hol. Een muis met maar één uitgang is kwetsbaar; als dat hol wordt afgesloten, is er geen ontsnappen aan. Zijn boodschap? Zet nooit alles op één kaart en wees voorbereid op tegenslag.
Die wijsheid is vandaag urgenter dan ooit. Veel overheden hangen voor cruciale diensten, zoals e-mail en cloudopslag, volledig af van één techbedrijf zoals Microsoft. Maar wat als dat systeem wordt getroffen door een cyberaanval? De uitval van TU Eindhoven na een hack is daar een recent voorbeeld van. Bovendien kan een leverancier plots de prijzen verhogen of voorwaarden wijzigen, zoals gebeurde na de overname van VMWare door Broadcom. Zelfs geopolitieke spanningen kunnen invloed hebben. Amerikaanse bedrijven vallen immers onder Amerikaanse wetgeving, wat buitenlandse toegang tot gevoelige data mogelijk maakt.
Lessen van Erasmus
De overheid kan veel leren van Erasmus’ nadruk op spreiding, prudentie en flexibiliteit. Neem bijvoorbeeld de Duitse universiteiten die overstappen op Nextcloud, een privacyvriendelijk alternatief voor Amerikaanse diensten. Dit soort keuzes biedt controle en voorkomt kwetsbaarheid. Ook Europese samenwerking speelt een sleutelrol. Projecten zoals GAIA-X laten zien dat gezamenlijke investeringen in publieke digitale infrastructuur essentieel zijn.
Daarnaast moet de overheid wettelijke kaders ontwikkelen om de macht van grote techbedrijven te reguleren. Dit voorkomt monopolievorming en maakt het makkelijker om open standaarden te gebruiken, die innovatie stimuleren en lock-in voorkomen.
Praktische stappen naar digitale veerkracht
Het is tijd voor gerichte actie. Overheden zouden hun data moeten spreiden over meerdere cloudproviders, bijvoorbeeld Microsoft Azure, AWS én Europese alternatieven. Ook is het verstandig om ambtenaren te trainen in het gebruik van open-source tools zoals LibreOffice. Dit biedt niet alleen meer keuzevrijheid, maar versterkt ook de digitale soevereiniteit.
Bovendien moeten strenge contractvoorwaarden worden opgesteld. Leveranciers moeten data toegankelijk houden en exit-strategieën mogelijk maken. Zonder deze garanties blijven overheden kwetsbaar voor machtsmisbruik en prijsverhogingen. Denk aan de prijsstijgingen waar overheden mee werden geconfronteerd na de VMWare-overname.
Erasmus’ boodschap in het digitale tijdperk
De metafoor van de muis is een krachtige waarschuwing tegen naïef vertrouwen in één oplossing. Voor de digitale overheid betekent dit: diversifieer, investeer in eigen infrastructuur en werk samen binnen Europa. Zoals Erasmus al wist: vooruitziendheid en flexibiliteit zijn de sleutels tot weerbaarheid. Die lessen zijn vandaag net zo belangrijk als vijfhonderd jaar geleden.
Lees ook:
