De datagedreven maatschappij is uitgepuberd en werd in de afgelopen tien jaar behoorlijk volwassen. Het gebruik van data is eigenlijk niet weg te denken in hoe we dingen organiseren. Toch is er nog een essentiële stap nodig om het volle potentieel te benutten. En daar hebben we een holistische aanpak voor nodig. Nu word ik zelf altijd wat kriegelig van consultants die roepen om holisme. Maar het is wel zo.
In 2013 schreef ik met Nart Wielaard het boek ‘Wij zijn big data’. We lieten daarin zien wat dataficatie betekende voor de maatschappij. Vier jaar later volgde het boek ‘Vertrouwen in de slimme samenleving’. Dat ging over de risico’s die gepaard gaan met data-analyse en mogelijke oplossingen daarvoor. In de jaren daarna werd steeds duidelijker dat waardecreatie vooral mogelijk is door gebruik te maken van data van verschillende partijen. Samenwerken is dus het devies, soms tussen partijen met tegengestelde belangen. Dat is geen nieuws en zo’n beetje alle Europese regelgeving die nu wordt ontwikkeld voor digitale technologie gaat over de voorwaarden die van toepassing zijn op dat soort samenwerking.
Business model canvas
Maar de vraag is: hoe bouw je als bestuurder het juiste model waarin alle aspecten een samenhangende plek krijgen? Holistisch dus. Eigenlijk zouden ze over een soort business model canvas moeten beschikken, een bekende aanpak waarmee tal van organisaties de afgelopen jaren met succes kwamen tot innovatieve nieuwe vormen van waardecreatie. Alleen is het deze keer wat ingewikkelder: het gaat immers niet om een canvas voor één organisatie maar om de samenhang tussen meerdere partijen en dus ook om het overbruggen of verzoenen van belangentegenstellingen. Tussen concurrenten bijvoorbeeld.
De Data Sharing Coalition heeft een mooie aanzet gegeven met de ontwikkeling van het Data Sharing Canvas. Ze adresseren daarbij met de term BLOFT (Business, Legal, Operational, Functional and Technology) alle aspecten en doen handreikingen om met elkaar aan de slag te gaan. Bij het Business Model Canvas wordt gebruikgemaakt van een methode die design thinking wordt genoemd. In een aantal workshops wordt een iteratief non-lineair proces doorlopen om ‘wicked-problems’ te adresseren, een techniek die ook zinnig zou zijn voor de uitwerking van het Data Sharing Canvas.
Dat zou een samenhangende – jawel holistische – aanpak opleveren waar bestuurders en managers echt mee kunnen gaan bouwen. En het goede nieuws is dat alle bouwstenen van het BLOFT-model er eigenlijk wel zijn. Het doet al met al denken aan de donut-economie van Kate Raworth. Zij brak door met het gelijknamige boek waarin ze vele reeds beschikbare inzichten en theorieën op het gebied van duurzaamheid handig aan elkaar knoopte en er ook nog eens een sticky term voor bedacht. Zoiets hebben we nu ook nodig voor de volgende stap in de datagedreven maatschappij. Een kekke naam voor een handzaam model. Iemand ideeën?
Deze blog is als column verschenen in iBestuur Magazine #46 van april 2023.
