Doorpakken moet

De Nederlandse e-overheid heeft alle bouwstenen voor een optimale digitale dienstverlening. Maar er ontbreken een aantal essentiële elementen die deze bouwstenen samensmeden tot een krachtig geheel.

Onlangs bezochten wij met een delegatie vanuit de Nederlandse overheid Estland en Denemarken. We waren niet de eersten, want deze schoolvoorbeelden van een soepel werkende e-overheid trekken veel bezoekers. Wat ons daar opviel waren de vele parallellen met de Nederlandse e-overheid. Onze conclusie: we hebben in Nederland de bouwstenen om de e-overheid echt te laten aansluiten bij de wensen van burgers en bedrijven. En we hebben een bevolking die nieuwe technologie snel omarmt en gebruikt. Laten we deze combinatie veel meer gaan benutten. Door de bouwstenen die er al zijn met elkaar te verbinden en de noodzakelijke randvoorwaarden te creëren om de digitale dienstverlening echt te laten ‘vliegen’. We zijn zo vrij geweest om dit uit te werken in een voorstel voor de nieuwe regeerperiode.

We zien een aantal opvallende lacunes die ervoor zorgen dat we in Nederland niet verder komen met de digitalisering van de dienstverlening. De belangrijkste is dat er geen overheidsbrede meerjarenstrategie is voor de digitale overheid en er geen organisatie is aangewezen die de verantwoordelijkheid en bevoegdheid heeft gekregen om het proces van totstandkoming te regisseren en de uitvoering hiervan te coördineren. We hebben de Digicommissaris, maar die heeft op dit moment onvoldoende doorzettingsmacht. Daarom adviseren wij om hier na de verkiezingen snel mee aan de slag te gaan. Samen met een aantal andere speerpunten, die we in ons voorstel verder uitleggen.

Wij raden aan om de digitale meerjarenstrategie op te stellen met betrokkenheid van alle overheden en deze daarna voor de hele overheid te laten gelden. We adviseren om hierover expliciete afspraken te maken en een organisatie aan te wijzen met de noodzakelijke bevoegdheden, zodat die hier overheidsbreed op kan sturen. Speerpunten in deze strategie zijn onder meer het goed regelen van digitale identificatie en digitaal ondertekenen, verplichtende afspraken over dataopslag, eenvoudige, veilige en efficiënte uitwisseling van gegevens en het centraal stellen van de burger bij de ontwikkeling en inrichting van dienstverlening. Door data te delen, door dezelfde standaarden toe te passen en door gebruik te maken van dezelfde generieke digitale infrastructuur kunnen overheden hun dienstverlening voor burgers en ondernemers vereenvoudigen en verbeteren. De wet GDI, waarvan de eerste tranche nu in de maak is, legt een eerste basis onder een paar van deze maatregelen. Maar dat kan wat ons betreft sneller en vollediger, zoals we al schreven in ons vorige blog.

Wij pleiten niet voor een grote nieuwe beweging of organisatie. Want zoals gezegd: bijna alle ingrediënten zijn er al. Maar het mag allemaal wat sneller worden geïmplementeerd en vooral beter gecoördineerd. Veel van deze elementen hebben niet zozeer te maken met technologie, maar met de bestuurlijke moed om zaken te verplichten. Zoals verplichtende afspraken over dataopslag op één plek. En het geven van meer transparantie als overheid in wat we doen met de data van burgers: maak zichtbaar wie welke data van wie gebruikt voor welk doel. Dat kan allemaal al, waarom moeten we daar zo lang op wachten?

Met een goede e-overheid krijgen inwoners en bedrijven de juiste dienstverlening, dalen administratieve lasten en kan er echte aandacht worden gegeven aan maatschappelijke vraagstukken. Een goed werkende e-overheid bestaat immers ook uit een omnichannel-aanpak die recht doet aan de verwachtingen van burgers en gebruikmaakt van de laatste technologie, zonder daarbij de mens uit het oog te verliezen. Daarnaast zijn er de beloften van nieuwe disruptieve technologieën zoals blockchain en datavirtualisatie. Op termijn zijn dit de bouwblokken die de huidige generieke digitale voorzieningen kunnen vervangen, dus laten we niet te laat starten met het verkennen van de mogelijkheden hiervan. Het is zaak hier nu kleinschalig mee te experimenteren en van de resultaten te leren.

Wij komen bijna allemaal uit de uitvoering, wij bouwen mee aan de e-overheid en zien hoe deze werkt. We zien ook hoe moeizaam de aansluiting bij de snel veranderende samenleving verloopt. Het is inspirerend om te zien hoe het ook anders kan, zoals we ervoeren in Estland en Denemarken, met bouwstenen die wij in Nederland grotendeels al hebben. Het wordt tijd om door te pakken, om een stevige meerjarenstrategie te maken die geldt voor de hele overheid. En die te implementeren. Wij zijn er klaar voor.

Larissa Zegveld, KING, Directeur

Mede namens:
Arthur Dallau, NVVB, Directeur
Andre Regtop, ICTU, Algemeen Directeur
Hans Verweij, ICTU, Directeur Projecten