e-Evidence: mag Trump straks jouw e-mails lezen?

Dit Europees Parlement gaat het laatste half jaar van zijn mandaat in. Maar op het gebied van burgerlijke vrijheden is er nog een heleboel werk te doen. Op dit moment wordt gewerkt aan het zogeheten ‘e-Evidence’ voorstel. De Europese Commissie wil, onder hevige druk van de lidstaten, nationale rechters en politie een instrument bieden waarmee ze direct elektronische data kunnen opeisen bij buitenlandse internetbedrijven, zoals Facebook en Microsoft, voor strafrechtelijk onderzoek. Op dit moment moeten nationale autoriteiten eerst een verzoek indienen bij de autoriteiten van een andere lidstaat als ze bewijsstukken willen opvragen, of het nu tastbare voorwerpen zijn of communicatiegegevens, zoals appjes of mailtjes.

Deze wederzijdse rechtshulpverzoeken zijn volgens de Commissie te langzaam. In deze tijden waarin mensen met elkaar over van alles appen, mailen en Facetimen, is het belangrijk dat er snel toegang kan worden verkregen tot bepaalde data die essentieel zijn in een strafrechtelijk onderzoek. Op zich ben ik het met dat laatste eens. Maar moeten we dan compleet nieuwe instrumenten uit de hoge hoed toveren, of moeten we bestaande procedures inclusief checks en waarborgen verbeteren? Een check door de rechter wordt bij e-Evidence geheel overgeslagen. Duurt te lang, aldus de Commissie. Maar een rechterlijke toetsing is wel een essentieel onderdeel van onze rechtsstaat. Burgers moeten beschermd worden tegen eventuele fouten, misbruik en willekeurige beslissingen door de overheid. Recente gerechtelijke dwalingen tonen aan dat dat geen overbodige luxe is.

e-Evidence zou kunnen werken binnen de EU als de waarborgen voor burgers ook binnen de hele EU gegarandeerd zijn, maar dat scenario is nu niet realistisch. Hoe zouden we het vinden als de Hongaarse politie rechtstreeks bij Google e-mails opvraagt van kritische NGO’s? Of als een Poolse rechter bij Facebook berichten opeist van vrouwen die een abortus hadden?

Daarbij lijkt dit voorstel onderdeel te zijn van een voorgekookte deal met de VS. De Amerikanen hebben onlangs de zogeheten ‘CLOUD Act’ aangenomen, een wet waarmee ze zichzelf rechtstreeks toegang geven tot alle data die elders in de wereld door Amerikaanse bedrijven worden opgeslagen. Dat kan zelfs op verzoek van de President. Gezien de Amerikaanse dominantie van internetbedrijven kunnen ook onze gegevens makkelijk in handen vallen van de Amerikaanse regering. Volgens de Europese privacywet is het bedrijven verboden om daaraan mee te werken. De Europese Commissie zou pal moeten staan voor de EU wetten. In plaats daarvan geven ze toe aan Amerikaanse druk, en maken een deal waarmee de veel bejubelde Algemene Verordening Gegevensbescherming geniepig wordt omzeild. In het Europees Parlement wordt de scepsis hierover breed gedeeld.

Onze inzet is helder: voor e-Evidence binnen Europa moet eerst de rechtsbescherming van alle burgers worden gegarandeerd in de hele EU. En als niet-EU landen toegang willen tot electronisch bewijs voor een politiek-onderzoek, moeten ze dat gewoon netjes via de rechter vragen.

Deze bijdrage is te vinden in iBestuur magazine 28. Download hier