De Vereniging van Nederlandse Gemeenten, Facebook, Google, TNO, IBM, Microsoft, verschillende departementen en nog vele andere: het zijn niet de minste partijen die als partner verbonden zijn aan ECP. De rol van verbinder is er eentje die het platform dan ook goed op het lijf geschreven is. Ook als het gaat om quantumtechnologie doet ECP er veel aan om partijen bij elkaar te brengen.
Beeld: Shutterstock
Verbindend en neutraal. Zo positioneert ECP zich het liefst. Als gekeken wordt naar digitalisering kijkt ECP (voluit ECP | Platform voor de InformatieSamenleving) vanuit drie oogpunten. “De eerste is vanuit de randvoorwaarden. We moeten goede privacy regelen, maar we moeten ook voldoende mensen hebben die aanhaken. Dat is het eerste gezichtspunt”, aldus Daniël Frijters, lid van het managementteam van ECP, waar hij zich richt op visie en strategie rondom digitaliseringsvraagstukken (“Voornamelijk ICT en innovatievraagstukken”). “Het tweede oogpunt zijn de domeinen. Zo kom je tegen dat bijvoorbeeld in de zorgsector verpleegkundigen niet goed overweg kunnen met IT-systemen of een elektronisch patiëntendossier niet goed werkt. Een derde zijn disruptieve ICT-technologieën. Het zijn technologieën die je als land best in de flank kunnen raken en als ECP ontwikkelen wij daar programma’s op waar een groot aantal partijen aan meedoet. Een voorbeeld zijn de ethische en juridische discussies rondom artificiële intelligentie (AI). Ook quantum is zo’n disruptieve technologie die wij aan zien komen en waar wij als ECP de link willen leggen naar de praktische toepasbaarheid.”
In de gesprekken die Frijters heeft met experts, ziet hij steeds meer quantumtoepassingen ‘zichtbaar’ worden. “Dan heb je het met name over zaken die te maken hebben met quantumsensoring en quantuminternet. Zo wordt er door een aantal telecomorganisaties, samen met TNO en de TU Delft, flink geïnvesteerd in het sturen van beveiligde informatie via quantuminternet. Ook in de verschillende optimaliseringsprocessen speelt quantum een steeds grotere rol, op macro- en op microniveau. Op macroniveau gaat het met name om het optimaliseren van logistieke processen met een computer die een stuk sterker is dan de allersnelste supercomputer. Op microniveau gaat het onder meer over het in beeld brengen wat er op celniveau gebeurt. Waarom kiest een cel in het lichaam om zich te dupliceren? Ook als je het hebt over de energietransitie speelt quantumtechnologie een belangrijke rol. Wat zijn de verwachtingen met betrekking tot het klimaat en hoe weten we hoe warm het wordt over bijvoorbeeld vijftig jaar? Quantumtechnologie helpt om al die verschillende modellen in kaart te brengen.”
Europa
Dat er in Nederland flink wordt geïnvesteerd in quantumtechnologie, heeft wat betreft Frijters ook te maken met de opstelling van het kabinet. “Zij zien absoluut de waarde in van quantumtechnologie. Je ziet het ook terug aan de hele labstructuur dat door het ministerie van Economische Zaken en Klimaat wordt aangejaagd. Ook het aantal subsidies dat beschikbaar is voor onderzoek en ontwikkeling geeft aan dat ‘Den Haag’ voldoende de potentie van quantumtechnologie ziet. Dat geldt ook voor de partijen die de Nationale Agenda Quantum Technologie hebben onderschreven, hoewel ik ook zie dat zij vooral nog zoekende zijn. Zoekende naar welke toepassingen quantumtechnologie kan opleveren. Als ECP hopen wij hen daarbij een handje te helpen. Als ik zie naar de rol van ‘Brussel’, dan heb ik daar minder zicht op. Mijn gevoel zegt dat ‘Brussel’ quantumtechnologie nog niet voldoende op haar radar heeft.”
Frijters ziet wel dat er, ingezoomd op technologische ontwikkelingen, iets aan het veranderen is binnen de Europese Unie. Debet daaraan zijn wat hem betreft de verschillende handelsoorlogen die worden gevoerd, maar ook de landen en overheden die bepalen welke kennis mag worden gedeeld. “Ik denk dat binnenkort bij de Europese Unie het kwartje valt. Dat zij meer dan ooit zullen begrijpen dat het niet alleen AI is waar zij iets in kunnen bereiken, maar ook bijvoorbeeld in quantumtechnologie. Ik denk dat zij ook steeds beter zullen snappen dat het zinvol is om gezamenlijk op te trekken. Kijk bijvoorbeeld naar de Scandinavische landen, maar kijk ook naar Duitsland of Frankrijk. Probeer wat daar gebeurt op technologisch gebied te verbinden met waar wij mee aan de gang zijn. Met de combinatie van die landen en kennis kun je ook op techgebied een eigen Europese propositie maken in de wereld.”
Uittocht?
Robbert Dijkgraaf, directeur van en Leon Levy Professor bij het Institute for Advanced Study in Princeton en een van Nederlands bekendste wetenschappers, liet onlangs weten zich zorgen te maken over een eventuele uittocht van vooraanstaande quantumwetenschappers uit Nederland. Frijters kan zich deels vinden in de zorgen van Dijkgraaf. “Ik heb daar een dubbel gevoel over. De echt grote, internationale bedrijven kijken met name welke bekende namen op wetenschapsgebied in een land aanwezig zijn. Die bedrijven kijken waar zij hun lab kunnen vestigen en kijken dan vooral of er op die locatie slimme mensen zijn die die bedrijven kunnen helpen. De Universiteit van Amsterdam is daar een goed voorbeeld van met hun ICAI-labs (Innovation Center for Artificial Intelligence).”
Frijters ziet ook een andere beweging rondom die nieuwe technologieën. Je zag bij big data in eerste instantie een hele (fundamentele) wetenschapsaanvliegroute, maar als je kijkt naar blockchain, dan zie ik dat daar de wetenschap nog niet echt het verschil maakt. Daar zijn het vooral bedrijven die vragen om toepassingen. Spitsen we het toe op quantumtechnologie, dan zie je dat daar wetenschappers nodig zijn voor de ontwikkeling van quantumcomputing. Maar het wordt een ander verhaal als je het hebt over quantumsensoring of quantuminternet. Daar zit het bedrijfsleven gewoon toepassingen voor te maken. Die hebben deels wetenschappers nodig, maar vaak hebben die zelf ook een eigen onderzoeks- en ontwikkelafdeling. Het verhaal van Robert Dijkgraaf is dus één kant van de medaille. De andere kant is dat bedrijven als bijvoorbeeld KPN of SIDN, de uitgever van domeinnamen, erg veel investeren in quantumtechnologie. Die kant moeten we óók belichten. Als wij als Nederland quantumtechnologie zo belangrijk vinden, dan moet je niet alleen de wetenschappers hier willen houden.”
Essay
In de rol van verbinder past ook goed het essay dat ECP tijdens haar eigen jaarcongres (14 november) heeft gepresenteerd. In het essay ‘Verkenning quantumtechnologie – aanbevelingen ter voorbereiding op een gezamenlijke toekomst met quantumtechnologie’ leggen verschillende experts uit wat quantumtechnologie inhoudt en wordt ook een aantal adviezen gegeven aan overheid en bedrijfsleven. Frijters geeft een viertal redenen aan waarom het essay is opgesteld. “In de eerste plaats zagen wij een versnipperd landschap. Met dit boekwerkje proberen wij dat in kaart te brengen. De tweede reden had te maken met het unique selling point van Nederland. Als land kunnen we een positie ontwikkelen die best wel uniek is. Gewoon zelfstandig werkend of samenwerkend in Europees verband. Drie is dat we de beweging van de overheid zien met de ontwikkeling van de Nationale Agenda Quantum Technologie. We zien daarbij dat wetenschappers en ook het bedrijfsleven meedenken, maar de fase waarin je je nu bevindt betekent eigenlijk dat je met elkaar een gezamenlijke waarheid rondom de vraag ‘waar quantum in Nederland staat’ ontwikkelen moet. Vanuit onze neutrale rol kunnen wij dat goed aanjagen en faciliteren. De vierde reden heeft te maken met de toepassingskant. We zien aan de ene kant de mystificering rondom het onderwerp. Aan de andere kant zien we de kansen van de toepassingen voor de verschillende domeinen. Wat ons betreft moet die toepassingskant veel meer aandacht krijgen. Die toepassingenkant gaat quantumtechnologie verder helpen. Als technologie vijf keer ergens erg goed werkt, dan komt er een push aan het gebruiken ervan.”
Dialoog
Daniël Frijters pleit ervoor dat overheden, bedrijfsleven, maatschappelijke partijen, wetenschap en onderwijs nu al de dialoog voeren over hoe je voor te bereiden op deze technologie. “Bijvoorbeeld over hoe om te gaan met quantumcryptografie? Bij artificiële intelligentie leek het alsof we ons overvallen voelden doordat AI-algoritmes in andere landen al veel verder ontwikkeld waren. Met quantum hebben we een kans om daar nu al daar de dialoog over te voeren en de parameters te bedenken hoe wij het graag zouden willen zien. Ook als ECP hebben wij daar een rol in en die pakken we ook. Bijvoorbeeld door actief betrokken te zijn bij de publiek-privaat ingerichte werkgroep quantumtechnologie. Verder staan er voor 2020 drie bijeenkomsten gepland, waarbij quantumtechnologie van verschillende kanten wordt belicht. Niet alleen vanuit de overheid, maar ook vanuit de ICT-consultancykant of vanuit de toegepaste wetenschap. Veel bedrijven hebben nog geen kaas gegeten van quantumtechnologie. Dat betekent dat je niet alleen moet uitleggen wat de technologie is, maar ook hoe die bedrijven zich daar goed op voor kunnen bereiden. Dat betekent nuchter blijven en vooral goede voorbeelden laten zien.”
