Een echte stap op weg naar de Basisgemeente

Gemeenten zijn de eerste overheid voor burgers en bedrijven. Om dit daadwerkelijk te kunnen realiseren is verdere concretisering van de elektronische overheid onontkoombaar. Frontoffice, midoffice en backoffice krijgen wel steeds meer vorm, maar de snelle ontwikkelingen, de complexiteit en de krappe middelen maken het niet makkelijk die e-overheid volgens de afspraken uit de ‘Operatie NUP’ te realiseren.

Wat het probleem is

De huidige softwaremarkt voor gemeenten is een beetje vastgeroest; een beperkt aantal spelers bepaalt hoe de componenten in de backoffice en de midoffice eruitzien en hoe ze op elkaar aansluiten. Er zijn inmiddels goede standaarden voor het aan elkaar koppelen van software van verschillende leveranciers, maar die standaarden worden in de praktijk om diverse redenen door leveranciers onvoldoende gebruikt. Dat leidt enerzijds tot veel koppelingsproblemen; het duurt meestal een tijd voordat software van twee leveranciers goed samenwerkt. Anderzijds leidt die situatie tot het gebruik van meerdere softwarecomponenten voor dezelfde functionaliteit. Veel van de functionele applicaties (bijvoorbeeld een zaaksysteem of vergunningenapplicatie) hebben een eigen zakenregister, een eigen gegevensregister, een eigen berichtenbuffer enzovoort. Het resultaat is een weinig elegante situatie met meervoudig opgeslagen en bijgehouden gegevens, onnodig extra werk en hoge beheerkosten. En door een lock-in bij bepaalde leveranciers is dat bovenal een beperking van de vrijheid van een gemeente om echt passende functionele software te kiezen. Dat is een rem op het innoverend vermogen van de gemeente en legt een te groot beslag op hun schaarser wordende financiële middelen en ICT-expertise.

Het gaat dringen

Het wordt ook steeds belangrijker om aan te sluiten op de landelijke voorzieningen voor de basisregistraties, zoals de GBA, de WOZ, de BAG, het Kadaster, het Handelsregister en binnenkort de Basisregistratie Grootschalige Topografie. Daarnaast vragen de decentralisaties van jeugdzorg, AWBZ en WMO binnenkort ook nog eens om snelle regelmatige gegevensuitwisseling en dossiervorming. Het uitgangspunt ‘één gezin, één plan, één regisseur’ vergt immers veel van de informatiehuishouding. Belangrijke voorwaarden om dat principe te kunnen faciliteren zijn standaardisatie, koppelgemak en het bij elkaar houden van de benodigde informatie.

Het moet anders

Dat de huidige situatie niet optimaal is en om fundamentele verandering roept, heeft OSANO, de Open Software Alliantie Nederlandse Overheid, niet zelf bedacht. KING (KwaliteitsInstituut Nederlandse Gemeenten) heeft het probleem ook gesignaleerd en weet al een tijd waar het naartoe moet: de Basisgemeente. Dat is een ambitieus plan om met alle partijen gezamenlijk binnen een jaar of tien driekwart van de gemeenten zover te krijgen dat ze hun bedrijfsvoering baseren op ‘gestandaardiseerde processen en generieke ICT-voorzieningen’. Die voorzieningen zijn prima door de markt te ontwikkelen, als er maar overeenstemming is over de standaarden en de architectuur.

Het kán al anders

Maar tien jaar is lang. OSANO biedt nú conform de KING Basisgemeente- informatiearchitectuur een essentieel deel van de beschreven platformfunctionaliteit, door op basis van de nieuwste (en grotendeels uitontwikkelde) standaarden het fundament voor de gemeentelijke ICT-infrastructuur te leveren: de Basisgemeente Suite. Het is een verzameling geïntegreerde infrastructuurcomponenten waar elke functionele softwaretoepassing (belastingen, WOZ, vergunningen, burgerzakenmodules) eenduidig en rechtstreeks op kan aansluiten. Ook de basisregistraties (BRP, WOZ, BAG et cetera) en de frontoffice sluiten aan op deze basisinfrastructuur. De gegevens waar het klantcontactcentrum mee werkt zijn daardoor op één plek te vinden. Een aantal leveranciers heeft zich al gecommitteerd aan aansluiting op de OSANO-componenten, simpelweg omdat ze zich dan op hun kennisintensieve software kunnen concentreren.

Architectuur basisgemeente (klik op de afbeelding voor een grotere weergave).

De Basisgemeente Community

De OSANO-componenten zijn nu beschikbaar voor gemeenten die er (delen van) hun infrastructuur mee willen vervangen. Ze zijn niet gratis, maar pakken wel stukken goedkoper uit als ze op de juiste manier worden ingezet. Het is meteen een toekomstvaste investering, niet alleen omdat ze standaardisatie realiseren, maar ook omdat rond deze componenten de Basisgemeente Community is gevormd, een gemeenschap van leveranciers en gemeenten. Zij kunnen gezamenlijk deze infrastructuur verder ontwikkelen – bijvoorbeeld op het gebied van geo-gegevens – volgens het principe van open source. De leveranciers concurreren dan op dit gebied niet meer en zorgen er alleen voor dat hun software goed aansluit op de OSANO-componenten. De concurrentie richt zich op waar het echt om gaat: de functionele toepassingen.

Flexibel inzetbaar

Gemeentelijke ICT-afdelingen kunnen overstappen in hun eigen vernieuwingstempo en op flexibele wijze. Een ‘big bang’ is niet nodig en desgewenst zijn de oude en de nieuwe componenten tijdelijk naast elkaar te gebruiken. Maar uiteindelijk komen de OSANO– componenten pas tot hun recht als ze dé ‘bodemplaat’ van de gemeentelijke ICT vormen. OSANO neemt het onderhoud en het beheer van de componenten voor zijn rekening. Gemeenten kunnen dat ook bij derden onderbrengen of zelf van OSANO overnemen.

Open Software Alliantie Nederlandse Overheid,
Maarten van den Broek

Basisgemeente Community,
Jacco Cornelissen