Een Europese Data Unie; hoe gaan we ons daarin organiseren?
Ursula von der Leyen is herkozen als voorzitter van de Europese Commissie. Belangrijk in de herverkiezing waren de Politieke Richtlijnen 2024 – 2029. In deze richtlijnen wordt ook gesproken over een Europese Data Unie Strategie. Wat kunnen we daarvan verwachten?
Het stof van de Europese verkiezingen is neergedaald, de resultaten zijn bekend en de Europarlementariërs gaan van start. Nederland heeft twee extra zetels in het Europees Parlement vergeleken met de vorige periode en het Parlement heeft nieuwe politieke fracties erbij, vooral aan de rechterkant van het spectrum. Von der Leyen blijft aan als voorzitter van de Europese Commissie. Nu is het wachten tot het kabinet van Commissarissen geïnstalleerd wordt en er meer duidelijk wordt over de Europese koers voor de komende jaren. Welke richting gaat Europa op? In dit artikel neem ik u mee naar één onderdeel uit de politieke richtlijnen die Von der Leyen heeft gepresenteerd voorafgaand aan haar herverkiezing: de Europese Data Unie Strategie.
Politieke richtlijnen?
Op 18 juli werd Ursula von der Leyen herkozen als Voorzitter van de Europese Commissie en begint ze aan haar tweede termijn. Voorafgaande aan de verkiezing ging von der Leyen in debat met het Europees Parlement waarin ze haar politieke prioriteiten presenteerde. De politieke richtlijnen zijn een set aan ambities voor de komende vijf jaar. Deze ambities sluiten in grote lijnen aan bij de doelen van de politieke fracties in het Europees Parlement. Met deze politieke richtlijnen heeft Von der Leyen geprobeerd zoveel mogelijk aan te sluiten bij een meerderheid in het Parlement om haar herverkiezing veilig te stellen. En dat is gelukt.
De richtlijnen richten zich in grote lijnen op:
- De economische concurrentiekracht en duurzaamheid versterken
- De Europese defensie en veiligheid verbeteren
- De democratie en rechtsstaat beschermen
- De uitbreiding van de EU voorbereiden
- De sociale rechtvaardigheid en gelijkheid bevorderen
Cyber, AI en Data
- Kunstmatige intelligentie
- AI factories initiatief
- Apply AI Strategie
- Europees AI Onderzoeksraad
- Europese Biotechnologie verordening
- Aanpak realistische deepfakes en AI-geproduceerde content
Data
- Europese Data Unie Strategie
Cyber
- Actieplan tegen cyberbullying
- Aanpak van het verslavend ontwerp van onlinediensten
- Europees Democratie Schild
- Oprichting van een Europees Netwerk van fact checkers
Europa heeft een datarevolutie nodig
Data worden beschouwd als essentieel voor productiviteit en maatschappelijke innovaties. Toch hebben veel bedrijven moeite om toegang te krijgen tot de data die ze nodig hebben om hun bedrijfsvoering te stimuleren. Europa heeft een datarevolutie nodig. De hoge normen voor gegevensbescherming blijven gehandhaafd en de Europese Unie zal de open toegang tot data verbeteren. Dit moet terugkomen in een Europese Data Unie Strategie.
Een Europese Data Unie Strategie
Deze strategie zal voortbouwen op bestaande dataregels om een vereenvoudigd, duidelijk en samenhangend juridisch kader te creëren waarmee bedrijven en overheden data naadloos en op grote schaal kunnen delen, met respect voor hoge privacy- en beveiligingsnormen. Dit sluit aan bij de beleidsprioriteiten van eerdere Commissies. Aan het einde van de Junker-Commissie werd al een mededeling gedaan om te komen tot een gemeenschappelijke Europese dataruimte. De eerste Von der Leyen-Commissie heeft hier met nieuwe wetgeving en financieringsmogelijkheden verder vorm aan gegeven en om de Europese data spaces in te richten.
Europese Data Unie
Hoe gaat een Europese Data Unie eruitzien? We kennen de Monetaire Unie, Douane Unie, de Interne Markt, Energie Unie en de Schengenzone. Ik verwacht dat de aangekondigde strategie een aanvulling zal zijn op deze bestaande unies, waarbij de interne markt het meest voor de hand ligt. Een Europese Data Unie moet zorgen voor data-integratie om innovatie, concurrentievermogen en technologische vooruitgang binnen de Europese Unie mogelijk te maken. Door data centraal te stellen in een Data Unie ontstaat er een nieuwe dimensie van Europese integratie waarin het belang van digitale economieën en de beschikbaarheid van data centraal worden gezet.
Federatief Datastelsel
Ik denk dat het voornemen om te komen tot een Europese Data Unie Strategie ervoor zal zorgen dat de ontwikkelingen van de afgelopen jaren verder bijeengebracht zal worden. Dat vraagt om verdergaande interdepartementale en interbestuurlijke afstemming dan dat we de afgelopen jaren hebben gezien. Een strategie veronderstelt een routekaart om te komen tot een Data Unie, wat kansen biedt voor Nederland om een positie te bepalen over de invulling van deze Data Unie. Dit is belangrijk voor de ontwikkelingen bij het Federatief Datastelsel (FDS). Er wordt nu al gekeken naar relevante Europese wetgeving voor deelnemers aan het stelsel en voor de ontwikkelingen van de Europese data spaces wordt bij het FDS gekeken naar gangbare blauwdrukken, afspraken, normen en standaarden.
Om een betekenisvolle impact te kunnen maken op de ontwikkeling van een Europese Data Unie moet de interbestuurlijke afstemming in Nederland goed gecoördineerd worden. Het EU Datanetwerk kan hier een rol spelen door de interbestuurlijke ambities van Nederland richting Europa te organiseren. Een nieuwe Commissie gaat van start met interessante voornemens, daar kunnen we nu al op anticiperen. Door actief bij te dragen aan de ambities vanuit de nieuwe Commissie kunnen we als Nederland onze stem laten horen, zowel vanuit beleid als de uitvoering, om de Data Unie vorm te geven.
Lees ook:
