Het Nederlandse midden- en kleinbedrijf staat op de drempel om geweldige digitaliseringskansen te verzilveren. Staatssecretaris Mona Keijzer van Economische Zaken en Klimaat, wil het een duwtje geven. Met speciale aandacht voor de veiligheid.
Beeld: Lex Draijer/De Beeldredaktie
Vlak voor de zomer bracht Keijzer de Nederlandse Digitaliseringsstrategie uit. Het stuk kreeg als slogan mee: ‘Hier kan het. Hier gebeurt het.’ De strategie is gebaseerd op de overtuiging dat Nederland de beste papieren heeft om de digitale koploper van Europa te blijven. Het Nederlandse midden- en kleinbedrijf behoort nog niét tot de voorhoede: daar zullen de grootste stappen moeten worden gezet, zo blijkt uit de strategie.
“Toen Sybrand van Haersma Buma mij polste voor deze functie vroeg ik welke terreinen ze omvatte. Ten eerste het midden- en kleinbedrijf: dat was voor mij als Volendamse en afkomstig uit een ondernemersfamilie alvast een kolfje naar mijn hand. Ten tweede digitalisering. Ik ben altijd een groot liefhebber geweest van science fiction. Ik verslind series als Black Mirror, omdat technologie daarin ondenkbare verschieten opent; de deur opent naar nieuwe werkelijkheden. We staan anno 2018 op de drempel naar die nieuwe, ongekende perspectieven. Heel spannend. Ik hoor nog zo het geknars en de pieptonen van het 33K3-modem uit mijn studietijd. Er is sindsdien zoveel veranderd. Alle geledingen van de samenleving digitaliseren in hoog tempo en de systemen raken steeds verder met elkaar verknoopt tot één universum.”
De afgelopen tijd verscheen het ene beleidsstuk over digitalisering na het andere: de Beleidsagenda Smart Mobility, het Actieplan Connectiviteit, Agenda Digitale Overheid ‘NL DIGIbeter’, De Nederlandse Cybersecurity Agenda en de NL Smart City Strategie. En u stuurde uw Digitale Strategie vlak voor de zomer naar de Kamer. Is dat niet een beetje veel?
“De Digitale Strategie moet je zien als een overkoepelend plan waaronder deze diverse deelplannen hangen. Mijn collega Raymond Knops van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties heeft de digitale overheid in zijn portefeuille en minister Ferd Grapperhaus van Justitie en Veiligheid gaat over cybersecurity. En voor je het weet is iedereen voor zich het wiel aan het uitvinden. Deze strategie bindt samen en legt verbanden en gedeelde belangen bloot. Ik wil dat we niet in onze eigen kokers blijven zitten, maar ook binnen het kabinet van elkaar leren.”
Een cyberaanval via een klein boekhoudbedrijfje kan rampzalige gevolgen hebben
Digitalisering is niet het dossier van één bewindsman of –vrouw zoals u hier aangeeft. Hoe is de governance geregeld?
“Alle bewindspersonen hebben er op hun eigen domein belang bij om Nederland te digitaliseren. Maar om Nederland te digitaliseren kunnen we niet los van elkaar opereren. De kansen, maar ook de uitdagingen zijn daarvoor te groot. Voor de ambities op het terrein van bijvoorbeeld e-health hebben we de juiste online identificatiemiddelen nodig waarover het ministerie van BZK gaat. Om de ambities op het terrein van precisielandbouw te realiseren hebben we de goede digitale infrastructuur nodig in buitengebieden. En voor MKB-bedrijven is een goede ondersteuning rondom cybersecurity van levensbelang.”
Uw visie focust op het MKB. Waarom verdient dat aparte aandacht?
“Omdat daar nog grote onbenutte kansen liggen en ook omdat er grote risico’s schuilen. Als het over cybersecurity gaat, hebben we het vaak over de klassieke vitale sectoren, zoals de drinkwatervoorziening, het elektriciteitsnet en het betalingsverkeer, maar we moeten niet vergeten dat alles steeds meer met elkaar samenhangt en op elkaar aangesloten wordt via het internet of things. Het duurt niet lang meer voordat er meer things zijn dan mensen. Als kleine en middelgrote ondernemers hun wachtwoorden niet op orde hebben en steken laten vallen in de bescherming van hun dataverkeer, vormt dat een gevaar voor de hele economie. Sterker nog: voor de hele samenleving. Een cyberaanval via een klein boekhoudbedrijfje kan rampzalige gevolgen hebben. Daarom leg ik in de Digitale Strategie ook zoveel nadruk op veiligheid van het dataverkeer in het MKB.
U heeft het Digital Trust Center in het leven geroepen. Moet het MKB niet gewoon zelf zijn expertise organiseren?
“Wij willen niet zeggen: ‘Beveiligingsvraagstukken, daar zijn wij niet van, sorry, die vallen immers onder de eigen verantwoordelijkheid van het bedrijfsleven’. Maar we willen ook niet de indruk wekken dat wij optreden als de nationale systeembeheerder. Het Digital Trust Center is bedoeld om ondernemers te helpen om hun eigen weerbaarheid op eigen kracht te verbeteren. Kennis en adviezen zijn daarvoor onmisbaar en die levert het DTC zo veel mogelijk. We gaan daarin ook een regionale structuur aanbrengen, in samenwerking met plaatselijke ondernemersverenigingen. We willen zo dicht mogelijk op het MKB zitten om ondernemers te helpen in hun digitale transitie. Uiteindelijk moet security by design natuurlijk de standaard worden. Design dat gebruikers van een systeem bijvoorbeeld dwingt tot het invoeren van een veilig wachtwoord. Het is een beetje zoals met brandmelders: dertig jaar geleden had een enkeling er een hangen, nu is ieder nieuwbouwhuis er standaard mee uitgerust. Ik denk dat we een drukmiddel paraat moeten houden om veilig design af te dwingen.”
U bedoelt regelgeving?
“Regels, maar wel in Europees verband. Ik denk dat we daar uiteindelijk niet aan ontkomen. Of dat dan in de vorm certificering of standaardisering moet worden gegoten, dat is een instrumentele discussie. Als de industrie niet zelf security by design omarmt, dan moet het maar kwaadschiks, maar ik verwacht dat ze het zelf gaan doen omdat het ook in hun belang is.”
Nederland neemt deel aan de G20-Top in Argentinië en onlangs was u daar in dat kader voor een bespreking met uw collega’s over versterking van de mondiale digitale economie. Hoe verhouden de internationale ontwikkelingen zich tot de nationale strategie?>
“Data zijn het nieuwe goud en olie. Het is van groot belang dat we met elkaar in contact zijn om na te denken over de stormachtige ontwikkeling van de mondiale platformeconomie. En vooral over de consequenties ervan op het gebied van consumentenbelangen, privacy en eerlijke concurrentie. Je kunt als overheid, zoals in China, heel veel vingers in de pap hebben, met het gevolg dat je alles van iedereen weet en iedereen kunt volgen. Je kunt je ook terzijde houden en de ontwikkelingen overlaten aan de markt, zoals in de Verenigde Staten gebeurt. Ik bepleit een Europese Derde Weg, waarbij ethische vragen nadrukkelijk aan bod komen en worden beantwoord. Waarbij de overheid waarborgen inbouwt voor de bescherming de persoonlijke levenssfeer en consumentenrechten. Waarbij sprake is van eerlijke concurrentie, zodat ook kleinere bedrijven voldoende verdienvermogen kunnen realiseren en niet worden weggedrukt door een handjevol grote spelers. Waarbij de machtsposities in de markt niet ten koste gaan van innovatiekracht. Die waarden komen allemaal terug in de Digitale Strategie.”
Hoe worden die waarden veiliggesteld?
“Dat moeten we onderzoeken en dat gebeurt ook al in breed verband. We moeten kijken of onze bestaande mededingingsmechanismen goed blijven werken in de nieuwe economie. De offline-economie is niet een-op-een toepasbaar op de platformeconomie. Nieuwe platforms zijn zeer welkom in Nederland; we mogen trots zijn op Nederlandse wereldspelers als Adyen, Booking.com en WeTransfer. Maar we moeten bestaande sectorspecifieke regelgeving herijken in het licht van digitale nieuwkomers. Er moet een gelijk speelveld zijn voor traditionele en nieuwe spelers, waarbij nieuwe spelers zich dus niet kunnen onttrekken aan regels. Eerlijke concurrentie is een van de fundamenten van de digitale transformatie.”
Zowel de telecommarkt als gebruikers kijken reikhalzend uit naar uw besluit op welke frequentie het 5G-netwerk zal gaan draaien. 5G zal een digitale revolutie ontketenen, zo is alom de verwachting. Men wordt ongeduldig…
“We moeten niet vergeten dat de reden waarom we tijd nodig hebben voor grondig onderzoek van het hoogste belang is. Het gaat om een frequentie die de veiligheidsdiensten nu gebruiken voor het onderscheppen van satellietcommunicatie. Verhuizing naar een andere frequentie is een optie, maar we kijken ook nadrukkelijk naar verhuizing van het station zelf. Je kunt bij zo’n groot belang niet voorzichtig genoeg zijn. Eén ding is in ieder geval zeker: eind dit jaar nemen we een besluit.”
Precisielandbouw kwam net ter sprake. Er zijn nog altijd delen in het buitengebied die verstoken zijn van snel internet. Schiet u ondernemers daar te hulp?
“We hebben onze doelstellingen en ambities mede daarom aangescherpt in het Actieplan Digitale Connectiviteit. Het kabinet stelt als doel dat álle Nederlanders in 2023 beschikken over snel vast breedbandinternet van minimaal 100 megabit per seconde. Een grote meerderheid moet in datzelfde jaar een nog eens tien keer zo snelle verbinding hebben. Daarnaast kiezen we voor een dekkingsverplichting bij de aankomende frequentieveilingen voor draadloze communicatie. Elke Nederlander moet dan altijd over snel vast en mobiel internet beschikken. Daar waar private investeringen moeilijk tot stand komen om dit te realiseren en actief overheidsoptreden nodig is, bijvoorbeeld in buitengebieden, gaat het ministerie van EZK extra ondersteuning bieden aan gemeenten en provincies. Naast kennisuitwisseling over onder andere leges en graafdieptes, wordt het door een koepelregeling eenvoudiger voor lokale overheden om zelf financiële ondersteuning voor de aanleg te verlenen. Zij hoeven dan niet zelf een steunregeling aan de Europese Commissie voor te leggen.”
De Digitale Strategie ontvouwt een veelheid van voornemens en beleidsaccenten; kunt u aangeven welke punten u als meest urgent beschouwt?
“De maatschappij en de economie. Nederland Digitaal gaat onze economie en maatschappij sterker maken. Het bedrijfsleven heeft dankzij onze kennis en infrastructuur een goede uitgangspositie om kansen te verzilveren. Bijvoorbeeld in het MKB, waar onlineverkoop en -omzet nu nog onder het EU-gemiddelde liggen. Met diverse programma’s, zoals via het MKB-Actieplan, ondersteunen we ondernemers gericht om door digitale technologieën te groeien. Voor het kabinet is een tweede urgent uitgangspunt dat iedereen moet kunnen deelnemen aan de digitale samenleving. Dat betekent meer inzet op veiligheid, privacybescherming, zelfbeschikking en digitale vaardigheden.”
Deze bijdrage is te vinden in iBestuur magazine 28. Download hier
