Elke gemeente heeft echt een buitendienst nodig. Een investering die zich terugverdient in leefbaarheid, veiligheid en besparing op het eigen apparaat.
We zijn een avond mee geweest op huisbezoeken, naar aanleiding van vermoedelijke onjuistheden in de GBA. Het is heel leerzaam om mee te gaan, het is een oefening in bescheidenheid voor haagse regelzucht en bewondering voor professionals die de uitvoering op zich nemen. Het is hard werken om de GBA op orde te houden.
Uitvoering is mooi! En beleid dat goede uitvoering mogelijk maakt is ook mooi. Maar nog mooier zijn professionals die er eer in scheppen om die uitvoering zo goed mogelijk te laten functioneren. Gisteren mochten we een kijkje nemen bij de uitvoering van senior medewerker Burgerzaken Connie van Harten.
‘Die verdient een bloemetje’
We brachten haar een bloemetje, omdat zij met haar team zo toegewijd werkt aan het verbeteren van de kwaliteit van de GBA. Zij is verantwoordelijk voor een good practice: ze heeft ervoor gezorgd dat zoveel mogelijk afdelingen gebruik maken van de GBA (landelijk is het aantal koppelingen met andere afdelingen binnen de gemeente slechts 3). De gemeentelijke afdelingen mogen geen onnodige excellijstjes met NAW van inwoners o.i.d. meer voeren (‘excelleritus’, een enge ziekte met veel nare bijverschijnselen). Mocht iemand die boodschap gemist hebben dan komt Connie daar vroeg of laat wel achter. Dit levert veel voordeel op voor de gebruiker die al dan niet incidenteel brieven verzendt. Eén afdeling is (nog) niet gekoppeld en dat is meteen terug te zien in retour gezonden post. Die is vaak van hen afkomstig. Retour gekomen post wordt teruggemeld aan de bronhouder: het team GBA.
Haagse beleidsbazen oefenen in bescheidenheid en bewondering
We hadden afgesproken om met enkele ‘haagse beleidsbazen’ op bezoek te komen en een avond mee te lopen met huisbezoeken. Het werd een avond van bewondering en ‘oefenen in bescheidenheid’. Bewondering voor de toewijding, de kennis, het pragmatisme en de professionele norm. Oefening in bescheidenheid, omdat iets wat in Den Haag simpel lijkt, zoals het bijhouden van goede adresgegeven, in de uitvoering toch weer mindboggling complex kan zijn.
Tijdens het kopje soep en de lekkere broodjes praatte Connie ons bij op 10 dossiers. Het waren allemaal dossiers waar een luchtje aan zat. Connie vindt dat zij en het team dat goed moeten uitzoeken. De GBA-gegevens moeten gewoon goed zijn en daar kan niet mee gerotzooid worden.
Op pad: asociale huisjesmelker
Met twee mensen van het team handhaving zijn we op pad gegaan. Allereerst gaan we op bezoek bij een Turkse ‘ondernemer’ die panden opkoopt en deze per kamer verhuurt. Het eerste dat opvalt is de buitenkant van het pand. Slecht onderhouden, maar ook drie ingangen, waarvan er twee hetzelfde huisnummer hebben, en het derde helemaal geen nummer. Er is een kroeg gevestigd, en daar worden we buitengewoon koel ontvangen. De jongedame, achter de tap, poeiert ons af, en wil niks vertellen over wie er woont, van wie het pand is. “Natuurlijk heeft de eigenaar een mobiel nummer, maar dat krijgen jullie niet en ik ga hem ook niet bellen”, krijgen we te horen. Boven is niemand volgens haar, terwijl het licht brandt.
Dan maar de andere deur. Daar worden we binnengelaten. Een Roemeen die slecht Nederlands spreekt. We ontmoeten een tweede man, Turks, die in 1 van de kamers leeft. Leven is een groot woord, er staat een stretcher, een losse TV, verder niks. Het pand is afgeleefd, heeft een slechte trap naar de eerste verdieping, en een enge trap naar de zolder, waar ook iemand woont. We zoeken een Oost Europese vrouw, die nog wel in de GBA staat ingeschreven op dit adres, maar al maanden zoek is. Onze conclusie: hier wordt geld ‘verdiend’ over de ruggen van kwetsbare mensen. De BAG klopt hier niet, de brandweer zou hier moeten optreden (het is brandgevaarlijk) en de Rijksbelastingdienst zou deze huisjesmelker eens flink moeten uitkloppen. De GBA klopt niet voor dit adres: iemand ingeschreven die er niet meer woont, en iemand niet ingeschreven die er wel woont.
Handig onderverhuren om van twee walletjes te eten
Op het tweede pand is sprake van onderverhuur geweest. De Turkse mevrouw, een weduwe, is teruggegaan naar Turkije, om daar te wonen in het huis van haar man. Ze heeft zich uitgeschreven en verhuurt het pand aan een gezin. Omdat de GBA gekoppeld is, stopt een uitkering en wil ze zich opnieuw inschrijven in dat pand. Connie vindt dat niet kunnen, want het is een 1-gezins-woning, en zij vertrouwt het verhaal niet dat de eigenaresse op zolder woont. Dus de eigenaresse gevraagd, die volhoudt dat ze daar woont, maar ook het gezin gevraagd. Na doorvragen wordt duidelijk dat het gezin onder druk is gezet om te verklaren dat de eigenaresse er wel woont. Zelfs de buren zijn onder druk gezet. Het gezin heeft aangegeven hier niet langer te willen wonen en claimt dat het vorige week vertrokken is. Dus dat moeten we even controleren. Het huis is leeg, en de buren bevestigen dat het gezin vorige week vertrokken is naar een stad in de buurt. Daarvan heeft deze gemeente overigens nog geen bevestiging gehad. Onze conclusie: door strikt op te treden houdt het team van Connie fraude tegen. De kosten daarvan neemt zij voor lief, ook al zijn de baten voor een andere afdeling of een andere overheidsdienst.
Administratieve slordigheid
Op het derde adres zouden zich 4 Polen bevinden die zich niet hebben ingeschreven. We moeten een steegje door, en daar zien we vier of vijf bijgebouwen, die ongenummerd zijn volgens de BAG, maar ter plekke wel 38a t/m 38e heten. We treffen een Indonesisch stel, dat bekend is bij de GBA. Zij ontvangen ons vriendelijk en als we niet oppassen zitten we straks nog lekker aan een Indonesische rijsttafel. Na lang zoeken vinden we een Poolse vrouw. De drie medebewoners zijn er niet. Ze neemt vier inschrijvingsformulieren aan. Wij geloven eigenlijk niet dat je daar met zijn vieren kan wonen. Het pand is goed onderhouden, maar er is te weinig ruimte. Hier is niet veel mis, alleen administratieve slordigheid van mensen die zich niet melden bij burgerzaken.
WMO-koppeling
De gemeente heeft ook de WMO-afdeling gekoppeld aan de GBA. Hier gaat het om een Turkse vrouw die hulp in de huishouding heeft aangevraagd. Omdat de kinderen er ook wonen, vindt de gemeente dat geen recht op hulp bestaat. De Turkse vrouw zegt dat de kinderen er niet wonen. Dat is gek, dus even langs. Er is niemand thuis, maar en staan wel sloffen voor de deur, maatje 43 of groter, die niet passen bij een kleine vrouw. Rapport opmaken. Onze conclusie: Geen zuivere koffie wellicht, maar te weinig info om tot conclusies te komen. Dus meer onderzoek gewenst.
Briefadres
Het laatste adres is ingewikkeld. Het betreft een briefadres van een Pools-Turks gezin. Het schijnt zo te zijn dat Turkse mannen met Poolse vrouwen trouwen omdat die laatste EU-rechten hebben opgebouwd. De Turkse man verschaft zich dan toegang tot Nederland, via dat huwelijk en omzeilt de IND en de inburgering. Ze zouden af en toe in Nederland zijn, maar via de ambassade in Ankara komt het bericht dat er voor de kinderen een paspoort aldaar is verstrekt. Een briefadres krijg je niet zomaar, daar wordt op gecontroleerd. Helaas treffen we niemand thuis aan, althans er wordt niet open gedaan. Er staat wel een paar slofjes voor de deur, en er is een raam open. Maar open doen, dat gebeurt niet. Onze conclusie: het zou kunnen zijn dat hier gerotzooid wordt, maar ook hier niet voldoende informatie.
Debriefing: sompig moeras wordt in Den Haag gemaakt
Na 2 uur door de kou gegaan te zijn, komen we terug voor een debriefing. We zijn onder de indruk van de complexiteit van de situaties, de verbindingen die de GBA heeft met allerhande andere overheidsregelingen en de arbeidsintensieve situaties die ontstaan, als je de GBA wilt schoonhouden. Professionals als Connie verdienen een bloemetje. In Den Haag zouden we minder adres-gerelateerde regels moeten maken. Hoe meer je regels afhankelijk maakt van adressen, hoe meer mensen deze regels proberen naar hun hand te zetten. Het wordt ons duidelijk gemaakt dat gemeenten met een ‘soepel’ onderzoeksbeleid, dus met weinig tot geen controleurs, een aanzuigende werking hebben op dubieuze toestanden rondom inschrijving in de GBA. Als de controles in de ene gemeente strakker worden, verschuift het probleem zich heel snel naar die soepele gemeenten. Het sompige moeras van de uitvoering wordt in Den Haag gemaakt, door de politieke regeltjeswoede.
Altijd in contact blijven met werkelijke werkelijkheid
En tot slot: je kunt automatiseren tot je een ons weegt, maar zonder contact met de ‘werkelijke werkelijkheid’ wordt het nooit wat. Elke gemeente heeft echt een buitendienst nodig. Een investering die zich terugverdient in leefbaarheid, veiligheid en besparing op het eigen apparaat (bijv. WMO) ook als de baten deels bij andere overheidsorganisaties vallen.
Eerder geplaatst op kafkabrigade.nl
