Geen woorden, maar beelden

Je kan er teleurgesteld over zijn of zelfs verdrietig, maar het is een gegeven dat jongeren minder lezen. Voor die constatering hoef ik mijn huis niet uit. Mijn kinderen gaan zelden naar een bibliotheek. Als ik ze al aan het lezen krijg, is dat een boek dat ik zorgvuldig op hun smaak in de boekwinkel heb uitgekozen.

Doordat jongeren minder lezen worden ze ook minder leesvaardig, iets dat elke onderwijzer kan beamen. Dat wil niet zeggen dat jongeren minder geïnteresseerd zijn of minder nieuwsgierig. Ze halen hun informatie echter niet meer uit boeken en kranten of van radio en tv, ze hebben zo hun eigen informatiekanalen. Mijn dochter leert keyboard spelen via YouTube, niet via een lesboek. Het zou goed zijn als wij als overheid beter aansluiten op deze belevingswereld van jongeren. Nog steeds vraagt het aanvragen van een uitkering, paspoort of bouwaanvraag het nodige van de leesvaardigheid van burgers, zo ook het kopen van een huis, het afsluiten van een hypotheek of een verzekering.

Kortom, als je iets gedaan wilt krijgen van overheid, bank of verzekeraar stuit je, linksom of rechtsom, op tekst, die soms ook nog knap ingewikkeld is. Dat kan en moet beter, met meer beeld bijvoorbeeld, of met een filmpje of een gesproken tekst. Maar de omgang met deze nieuwe digitale wereld vraagt weer om andere vaardigheden dan taalvaardigheid. Bijvoorbeeld door jongeren erop te wijzen dat niet alles waar is wat op social media verschijnt. Op wat de consequentie kunnen zijn van die spannende, leuke foto die je op Facebook plaatst of op het feit dat niet alle websites even veilig zijn.

Gelukkig worden er al stappen gezet. Een mooi initiatief vind ik de uitgave Donald Duck duikt in de digitale wereld, een initiatief van staatssecretaris Knops om op een luchtige speelse manier kinderen kennis te laten maken met de wereld van social media, data en kunstmatige intelligentie. Ook de op verschillende doelgroepen afgestemde educatieve programma’s van Stichting Digisterker leveren een zinnige bijdrage aan het leren begrijpen en omgaan van en met digitale informatie, zoals bijvoorbeeld Doe je digiding!, een lesprogramma waarin (v)mbo-jongeren leren omgaan met de digitale overheid. Onlangs hebben ook wij een bescheiden bijdrage geleverd door op Girls Day een stel jonge meiden bij ons uit te nodigen om hen kennis te laten maken met de wereld van de ICT. En wij met hun wereld van vloggers, instagram en snapchat. Hun taal is niet het geschreven woord, maar beeldtaal.

Als overheid zou je daar veel meer kunnen doen. Jongeren die van de middelbare school afkomen zien zich geplaatst voor tamelijk ingewikkelde vragen. Ga ik een vervolgopleiding doen of werk zoeken. En welke vervolgopleiding dan? En als dat allemaal niet lukt, hoe en waar kan ik dan welke uitkering aanvragen? Samen met Digisterker denken wij nu na hoe we deze groep met dit soort vragen het beste kunnen helpen. Niet met de zoveelste brochure, zoveel is zeker, filmpjes sluiten beter aan bij hun leefwereld. Als overheid zouden we ook meer gebruik moeten maken van dit medium. Waarom geen kort begeleidend filmpje bij de aanvraag van een uitkering of studiefinanciering? Geen misverstand, ook ik vind dat er meer gelezen moet worden door jongeren. Maar de realiteit is dat social media voor hun interessanter zijn dan boeken. Daar kun je als overheid of onderwijsinstelling moeilijk aan voorbij gaan.

Larissa Zegveld is algemeen directeur van Wigo4it, de coöperatie van de sociale diensten van Amsterdam, Den Haag, Rotterdam en Utrecht op het gebied van informatievoorziening. Begin 2019 werd zij benoemd tot voorzitter Forum Standaardisatie, ingesteld door de Nederlandse overheid met als doel het gebruik van open standaarden in de publieke sector te stimuleren.