Het zijn gekke tijden, maar ook in (of misschien wel juist) in deze gekke tijden is goede gegevensuitwisseling van belang.
Waarschijnlijk is het de meest gebruikte uitdrukking in deze tijd: ‘Het zijn gekke tijden.’ En dat zijn het. Hierdoor vinden er veel veranderingen plaats die nodig zijn in een tijd als deze.
Veranderingen die onder meer nodig zijn omdat we deze weken massaal vanuit huis werken. Veranderingen ook om steunmaatregelen aan te kunnen vragen bij de overheid of de veranderingen besluitvormingsprocessen aan te passen aan de nieuwe situatie. Je ziet dat in razend tempo processen verder worden gedigitaliseerd en dat we nu massaal via schermpjes en snelle internetverbindingen werken, daar waar dat jarenlang moest roepen om aandacht.
Het belang van gegevensuitwisseling groeit exponentieel in deze situatie, evenals de randvoorwaarden daarbij, zoals standaarden en beveiligingsmaatregelen. De gegevens zijn onder meer nodig voor de juiste behandeling van mensen die met spoed opgenomen worden in het ziekenhuis. Kijk maar naar de acties die hiervoor nu in de zorg plaatsvinden. Het belang is maximaal toegenomen. Data en algoritmen kunnen tevens helpen in het vinden van oplossingen of het bestrijden van risico’s. Delen van zoveel mogelijk bevindingen ten behoeve van de wetenschap bijvoorbeeld. Veel tijd om over de gegevensuitwisseling goede afspraken te maken, zijn er niet. Toch moeten we een aantal zaken niet vergeten om het vertrouwen in de data en de daadwerkelijke bruikbaarheid te borgen. Op die manier zijn de afspraken en verdere inrichting enigszins toekomstvast. Voor vertrouwen is veel samenwerken, afstemmen, elkaar in de ogen kijken en gevoel krijgen bij elkaars standpunten en wensen meestal cruciaal. Dat moeten we nu wel anders vormgeven. Via digitale samenwerkingsruimten, videovergaderingen en digitale content.
Tegelijkertijd blijft een aantal belangrijke leerervaringen van toepassing. Misschien hebben we met z’n allen wat anders aan het hoofd. Toch wil ik, uit eigen ervaring, drie aandachtspunten meegeven aan iedereen die nu aan afspraken voor gegevensuitwisseling werkt. Laten we de beperkte tijd die we hebben, goed inzetten.
Punt 1. Laat gegevensuitwisseling geen doel op zich zijn. Zorg dat duidelijk is wat je wil bereiken en hoe gegevensuitwisseling daarin kan bijdragen. Keuzes voor de komende tijd moeten ten dienste staan van dat eindperspectief. Bijvoorbeeld om transportprocessen te verbeteren, om snel inzicht te krijgen in situatie van patiënten of om mensen in schulden (of hun omgeving) te kunnen helpen. Waar heb je gegevens voor nodig om daarin verbeteringen aan te brengen, welke gegevens zijn nodig en wat moet je afspreken om bestaande drempels hierin te overwinnen? Op die manier krijgen ook andere oplossingen dan louter gegevensuitwisseling, een kans.
Punt 2. Kom niet in de verleiding om in een klein projectteam de oplossing snel op te leveren. Het gevaar is dat de oplossing niet wordt toegepast door de partijen die het betreft. Zoals aangegeven draait gegevensuitwisseling ook om vertrouwen en elkaar begrijpen. Daarvoor heb je een proces en structuur nodig waarin alle betrokken partijen goed betrokken worden. Het proces is een belangrijk gedeelte van de oplossing. Het projectteam kan er wel voor zorgen dat discussies niet te lang duren. Het is niet voor niks dat oplossingen eerder niet tot stand kwamen. Er is een neutraal orgaan nodig dat alle perspectieven aanhoort en hierin vanuit expertise keuzes voorlegt of zelfs maakt. De huidige situatie is mogelijk een belangrijke drijfveer om die afstemming te organiseren en te versnellen, waar die eerder meestal minder aanwezig was.
Punt 3. Probeer niet te streven naar een allesomvattend raamwerk met afspraken over alle mogelijke gegevensuitwisseling die je kunt bedenken in de betreffende situatie. Zorg dat je de belangrijkste gebruikssituatie goed afbakent. Houd het klein. Regelgeving, gebruikte technieken en standaarden, evenals het onderling vertrouwen, verschillen hoogstwaarschijnlijk van elkaar in verschillende gebruikssituaties. Dat maakt het onmogelijk om een oplossing te ontwikkelen die alles afdekt. Dat betekent niet dat je zonder visie op het breder perspectief werkt, maar begin wel met een gebruikssituatie binnen een bepaald wetgevingsdomein, voor een bepaalde doelgroep of gekoppeld aan bepaalde (technische) oplossingen. Dat wat nu de meeste prioriteit vraagt.
Tot slot wens ik eenieder veel sterkte en wijsheid toe, maar bovenal gezondheid!
Indra Henneman is zelfstandig projectleider binnen de overheid en de zorg. Hij is betrokken bij projecten gericht op digitale dienstverlening, gegevensuitwisseling en afsprakenstelsels voor burgerregie.
