Groeten uit Estland

Estland ziet zichzelf als voorloper en voortrekker van het gebruik van IT-hulpmiddelen in de relatie tussen burgers, bedrijven en overheid. Niet geheel onterecht. Zo kun je bijvoorbeeld nergens ter wereld zo snel – online – een nieuw rechtspersoon registreren: binnen 18 minuten! Dat Guinness World Record heeft Estland te danken aan het bouwen van een Digital society, ondersteund door de bijbehorende infrastructuur: e-Estonia.
In plaats van een enkel, allesomvattend centraal systeem te bouwen heeft Estland een open, gedecentraliseerd systeem gemaakt dat verschillende diensten en databases met elkaar verbindt. De flexibiliteit die door deze open opzet ontstaat maakte het mogelijk om door de jaren heen nieuwe componenten van de Digital society te ontwikkelen en toe te voegen.
Voor de burgers in Estland is het de normaalste zaak van de wereld om tijdens verkiezingen hun stem uit te brengen vanuit het comfort van de eigen huiskamer: in 2014 heeft maar liefst één op de vijf kiesgerechtigden digitaal gestemd. De inwoners van Estland hebben duidelijk veel vertrouwen in de beveiliging van e-Estonia. Estland heeft de digitale zaken blijkbaar goed op orde. Misschien dat daarom de cyberdefensietak van de NAVO zich hier heeft gevestigd.

Digitale identiteit

Om het online stemmen mogelijk te maken heeft iedere Est een door de overheid uitgegeven, controleerbare en beveiligde digitale identiteit. Een identiteit die je ook gelijk voor andere zaken kunt inzetten, bijvoorbeeld voor het digitaal tekenen van juridisch bindende overeenkomsten, het verstrekken van recepten voor medicijnen, het doen van belastingaangifte of het mobiel betalen voor parkeren. Daarbij gaat het de Estse overheid natuurlijk niet alleen om het gemak voor hun burgers en ondernemers. Het achterliggende doel is ‘het creëren van een sterkere economie, een betere maatschappij en een mooiere toekomst’.
Met het eerste van die drie doelen in ogenschouw is het niet verwonderlijk dat Estland in december 2014 e-Residency heeft opengesteld voor de hele wereld. Niet alle diensten zijn beschikbaar en over één ding is Estland heel duidelijk: e-Residency is geen staatsburgerschap. Het geeft ook geen toegangsrecht tot Estland of de EU. Als e-Resident krijg je wel een digitale identiteit en een mooi pasje.

De e-resident moet de economie in Estland gaan versterken

De diensten die beschikbaar zijn voor de kersverse e-Resident zijn er duidelijk op gericht ondernemers aan te trekken. Een bedrijf oprichten, contracten sluiten en betalingsverkeer. En belasting betalen natuurlijk. Op de site waarmee Estland e-Residents werft staat heel fijntjes opgemerkt dat bedrijven geen belasting betalen over hun inkomsten, enkel over de winstuitkering aan aandeelhouders. E-Residents lopen wel een behoorlijk risico om uiteindelijk dubbele belasting te betalen; e-Residency is immers een volledig nieuwe juridische status waarover (nog) in geen enkel internationaal verdrag afspraken zijn gemaakt om die dubbele belasting te voorkomen.
Ondanks die onduidelijkheid waren er in januari 2015 al meer dan 10.000 aanvragen uit 225 landen. De meeste aanvragen kwamen vanuit Finland. Pekka Saikkonen, een ondernemer en bestuurslid van de Finnish Small Business Entrepreneurs Association, verwacht dat met e-Residency het aantal Finse bedrijven in Estland in de loop van 2015 zal verdubbelen. Dat zou betekenen dat zo’n 27.000 bedrijven op deze manier virtueel verhuizen.

Een e-Resident kan:

• digitaal documenten en contracten tekenen
• de authenticiteit van getekende documenten verifiëren
• documenten versleutelen en veilig versturen
• binnen een dag, online, een bedrijf in Estland starten of registreren
• dit bedrijf vanaf waar dan ook ter wereld beheren
• elektronisch bankieren en geld overboeken
• online belasting aangeven in Estland

Voor de beveiliging wordt gebruikgemaakt van een 2048-bit versleutelde publieke sleutel. Een doorsnee pc heeft 6,4 quadriljoen jaar nodig om die te kraken.

Grote aantallen

Op het politieke vlak blijft het ondertussen opmerkelijk stil over deze ontwikkeling. Het zijn met name de economiejournalisten die het op de voet volgen. De vraag is of dat terecht is: Estland wil zelf in 2025 het magische getal van 10 miljoen e-Residents hebben bereikt. Dat is toch een aardige digitale volksverhuizing naar een land met circa 1,2 miljoen inwoners.

Het ontbreekt de Esten zeker niet aan moed: los van de technische uitdaging voor het uitbouwen van de infrastructuur en het op peil houden van de beveiliging zal er hard getrokken moeten worden aan de fiscale verdragen om er ook een financieel succes van te maken. En wat betekent dit voor het functioneren van de democratie in de republiek Estland? Er is weliswaar een strikte scheiding tussen staatsburger en e-Resident, waarbij de laatste geen stemrecht heeft, maar met 10 miljoen zullen die in 2025 een enorme economische en daarmee politieke machtsfactor vormen.

Ook e-Resident worden? Via e-resident.gov.ee/ kan iedereen die dat wil zich registreren.