Het samenwerken in netwerken lijkt op motorrijden. Dus als je gezamenlijke doel rechts ligt, dan stuur je naar links!
Sturen in een netwerksamenwerking is erg lastig, want je werkt met zijn allen aan een gezamenlijk doel en niemand is de baas. Je kunt wel sturen, maar het vereist een speciaal soort stuurmanskunst.
Iedereen die motorrijdt, kent het gyroscopische effect. Als je een bocht inzet dan kijk je waar je heen wilt, maar je stuurt de andere kant op. Dus wil je naar rechts, dan stuur je naar links. Dat klinkt autorijders misschien wat vreemd in de oren, maar voor motorrijders is dit cruciaal. Doe je het namelijk niet, dan vlieg je uit de bocht.
Er is bijna niemand meer die in een uitsluitend hiërarchische structuur werkt, want voor bijna alles is het nodig om samen te werken. Dat geldt ook voor gemeenten en de VNG. De maatschappelijke vraagstukken van nu zijn zo complex dat je die alleen met meerdere partijen kunt oplossen. We werken dus in netwerken en dat vraagt om een bepaalde opstelling en handelingsrepertoire. Het belangrijkste is volgens mij dat je erkent dat in een netwerk iedereen gelijkwaardig is en elke partner een stukje van de oplossing heeft.
Er zijn semiwetenschappelijke boeken volgeschreven over netwerkorganisaties en hoe je daarin kunt sturen. Daar kun je veel van leren, maar ik houd het liever dichtbij mezelf. Ik heb geleerd dat je wel kunt sturen als je in netwerken samenwerkt, maar dat gaat op een heel andere manier dan in de traditionele setting van een hiërarchische organisatie. Als je gaat denken in termen als opdrachtgever en opdrachtnemer of beleid versus uitvoering, dan bereik je niet het doel dat je wilt bereiken.
Wat wel werkt, is sturen als een motorrijder. Dat betekent goed je omgeving in de gaten houden en alert anticiperen. Je bewust zijn van je eigen gedrag en rekening houden met anderen. En dus dat gyroscopische effect. In netwerksamenwerkingen ga je soms naar links, terwijl je gezamenlijke doel rechts ligt. Doe je dat niet, dan vlieg je uit de bocht: omdat je te snel gaat, niet alle netwerkpartners op tijd meebewegen of omdat de omstandigheden daar om vragen.
De andere dynamiek van netwerken maakt het werken in netwerken heel leuk, vind ik. Het is minder voorspelbaar dan werken in een traditionele setting en het kost vaak meer tijd en moeite, maar het geeft een hoop plezier als je met verschillende partijen een gemeenschappelijk doel bereikt. Een beetje zoals autorijden versus motorrijden. In een auto zit je comfortabel, maar het is ook een beetje saai. Op de motor heb ik veel meer contact met mijn omgeving. Ik moet harder werken om te komen waar ik wil. Ik vind dat echt genieten. Vooral op een mooie bochtige weg.
Hugo Aalders is directeur van VNG Realisatie
