‘Van wetten en worsten wil je niet weten hoe ze gemaakt worden.’ Ofwel: de overheid weet wat goed is voor u. Dat moet anders en het kan ook anders, zo laat de open en transparante ontwikkeling van CoronaMelder zien. Onze oproep: Wees transparant, omarm kritiek en handel op basis van vertrouwen. Dat leidt tot beter beleid en een groter draagvlak. Geslotenheid is niet meer van deze tijd.
‘Van wetten en worsten wil je niet weten hoe ze gemaakt worden.’ Ofwel: de overheid weet wat goed is voor u. Gaat u rustig slapen. Niet dus, zo hebben we het afgelopen jaar kunnen zien. Neem het soms onnavolgbare coronabeleid, de toeslagenaffaire of het privacylek bij de GGD, het zijn stuk voor voorbeelden die illustreren dat een overheid die wetten en beleid achter gesloten deuren maakt slechte producten levert. Met als gevolg een afkalvend draagvlak en groeiend wantrouwen onder de burgers.
Dat moet anders en het kan ook anders, zo laat de open en transparante ontwikkeling van CoronaMelder zien. Via CoronaMelder kun je mensen met wie je dicht in de buurt bent geweest, achteraf waarschuwen als blijkt dat je corona hebt. Dit levert zorgen op over privacy, want niemand wil dat de overheid bijhoudt waar en met wie je je tijd doorbrengt. Door een slim algoritme doet CoronaMelder dat ook niet. Voor wie het niet gelooft: de exacte werking van de app is voor iedereen te bekijken via de openbare programmacode van de app. Notarissen zien erop toe dat die code ook echt gebruikt wordt voor CoronaMelder zoals die in de appstores staat. De app is al vanaf een vroeg stadium ontwikkeld onder toeziend oog van een community van duizenden vrijwillige experts op het gebied van softwareontwikkeling en -ontwerp. Ook privacyvoorvechters en tech-journalisten konden vrij meekijken en discussiëren. De grootste critici aan het begin van het project zijn gevraagd om plaats te nemen in het projectteam.
Het belangrijkste resultaat van deze ongekende openheid bij de ontwikkeling van CoronaMelder is wat er níet gebeurd is: er is geen grootschalige weerstand tegen de app gekomen, en dat in een klimaat van achterdocht en zelfs rellen tegen het beleid rondom corona. Complottheorieën konden eenvoudig worden ontkracht met een link naar de programmacode. Wat er wél gebeurd is: CoronaMelder staat op nummer 2 van de meest gedownloade apps van 2020, met een relatief hoge adoptiegraad ten opzichte van landen om ons heen. Best bijzonder.
We denken dat deze openheid ook kan helpen bij de oplossing van andere politieke hete hangijzers, zoals het Elektronisch Patiënten dossier
Er is tijdens de bouw van CoronaMelder geregeld kritiek geweest op de ontwikkelingen. Deze kritiek kwam toen er nog ruimte was om bij te sturen, waardoor de app uiteindelijk beter is geworden. Hoe schril is het contrast met het de recente blunder bij de GGD, waarbij gevoelige persoonsgegevens van honderdduizenden Nederlanders op straat kwamen te liggen. Het is mooi dat de journalistiek daarbij haar controlerende taak heeft kunnen doen dankzij een tip van een insider, maar was het niet veel constructiever geweest als journalisten al veel eerder mee hadden kunnen kijken, zoals ze dat ook bij de bouw van CoronaMelder deden? Vreemde ogen dwingen, tenslotte.
We denken dat deze openheid ook kan helpen bij de oplossing van andere politieke hete hangijzers, zoals het Elektronisch Patiënten dossier. Maar deze aanpak van hoeft zich niet te beperken tot ICT projecten. Laten we eens beginnen bij het coronabeleid. De slogan is immers ‘Alleen samen houden we corona onder controle’. Op welke artikelen, modellen, aannames en inzichten is het beleid gebaseerd? Welke maatschappelijke afwegingen worden daarbij gemaakt? Onze oproep: Wees transparant, omarm kritiek en handel op basis van vertrouwen. Dat leidt tot beter beleid en een groter draagvlak. Geslotenheid is niet meer van deze tijd.
Edo Plantinga, ZZP programmamanager voor de digitale overheid en voormalig communitymanager van CoronaMelder
Larissa Zegveld, directeur Wigo4it (ICT coöperatie voor Amsterdam, Rotterdam, Utrecht en Den Haag)
