Hoe we het geregeld hebben als overheid, is aan vernieuwing toe. Er zit iets fundamenteels fout in het systeem.
We beschikken in Nederland over bergen data en de expertise en software om daar slimme dingen mee te doen. Hoe kan het dan dat het kabinet er zó naast zit bij de voorspelling van de energielasten?
Voor degene die het gemist heeft: er is opschudding over de energierekening die dit jaar honderden euro’s per huishouden hoger uitvalt dan het kabinet voorspelde. Dat komt omdat bij de berekeningen die het kabinet liet uitvoeren cijfers uit 2017 zijn gebruikt. Hoe is dat mogelijk, in dit tijdperk van vrijwel ongelimiteerde beschikbaarheid van informatie en data?
Koopkrachtplaatjes zijn aan de orde van de dag in politiek Nederland. Allerlei maatregelen worden doorgerekend op de effecten voor ouderen, gezinnen met jonge kinderen, tweeverdieners enzovoorts. Die koopkrachtberekeningen worden al decennialang gemaakt. De methodiek is er, nu nog actuele data gebruiken.
Ik vind die redelijke eenzijdige focus op koopkrachtplaatjes persoonlijk een wat smalle basis voor politieke beslissingen. Maar los daarvan: als we zoveel belang hechten aan die berekeningen, doe ze dan goed en op een moderne manier. Met de inzet van beschikbare data, real-time data misschien zelfs, in plaats van cijfers van jaren terug. Door gebruik te maken van slimme software, met algoritmes en artificial intelligence, en de grote rekencapaciteit die we tegenwoordig tot onze beschikking hebben. En de in Nederland aanwezige expertise op datagebied.
Zouden we dan met de spreekwoordelijke één druk op de knop koopkrachtplaatjes uit het systeem kunnen halen die precies weergeven welke effecten maatregelen hebben op verschillende groepen? Zo eenvoudig is dat niet, vrees ik. Dat komt omdat het Nederlandse systeem van regelingen enorm complex is. De gegevens die voor dit soort berekeningen nodig zijn, zitten opgesloten in systemen. Daar heeft niet alleen het kabinet last van bij het berekenen van koopkrachtplaatjes, maar ook gemeenten. Kijk maar naar het domein van werk en inkomen, waar het niet meevalt om inwoners met een bijstandsuitkering een helder overzicht te geven van hun inkomen als zij naast hun uitkering gaan werken. De gemeenten van i4Sociaal zijn met een interessante pilot bezig op dit vlak, maar het bestaande systeem maakt het hen niet gemakkelijk.
Ik vind dat hoe we het als Nederlandse overheid hebben georganiseerd aan vernieuwing toe is. Het feit dat het onmogelijk is om accurate koopkrachtplaatjes te maken, ondanks alle data, rekenkracht en expertise die we tot onze beschikking hebben, is een teken dat er in ons systeem iets fundamenteel fout zit. Laten we daar wat aan doen.
Hugo Aalders is directeur van VNG Realisatie
