Hoe verover je in de 21e eeuw de macht over een overheidsapparaat?
Hoe kwaadaardig ook, met de strategie waarmee Elon Musk poogt om de Amerikaanse federale overheid te saneren betoont hij zich opnieuw een innovator. Een les voor politici en opstandelingen in andere landen, wellicht zelfs in Europa?
Hoe neem je in de 21e eeuw als revolutionair de macht over een overheidsapparaat – zonder scrupules vooral efficiënt – over? Deze vraag stellen is een iets andere insteek dan het botweg uitspreken van de (terecht) breed gedeelde verontwaardiging.
- Elon Musks Department of Government Efficiency (DOGE) biedt inmiddels een eigen website met mededelingen over vermeende verspillingen van de Amerikaanse centrale overheid.
- Op Wikipedia staat een uitstekend artikel over DOGE.
- Hier staat het decreet van Trump voor de oprichting van DOGE inclusief motivatie voor verlaging van uitgaven en belastingen.
21e eeuwse staatsgreep
De New York Times maakte een gedetailleerde reconstructie van de strategie en tactiek van Musk met DOGE. In een grondig artikel van 28 februari 2025 beschrijft een team van zeven journalisten van New York Times minutieus hoe de machtsovername van Elon Musk over het Amerikaanse federale ambtenarenapparaat in Washington zich voltrok.
Het lijkt een blauwdruk voor een moderne staatsgreep. In vroeger tijden geschiedde deze op fysieke, veelal bloedige wijze, met bijvoorbeeld een verovering van het paleis van de machthebber. In vele analyses van de overwinning van Trump wordt het toegeschreven aan de invloed van sociale media die hem vrij baan geven en een bubbel creëren waarin medestanders goed gedijen met het rondpompen van desinformatie. Dat zijn volgens mij te beperkte analyses. Verrassend genoeg was het hoofdzakelijk geld van de eigenaren van Big Tech dat gewicht in de schaal legde. Vooral de 270 miljoen dollar van Musk voor de Trump-campagne woog zwaar (en rendeerde met een enorme waardestijging). Traditionele media als Fox News waren bovendien waarschijnlijk zeker zo invloedrijk als de sociale media met de radicaal-rechtse haatpredikers op YouTube en Twitter.
Controle over digitale infrastructuur
Musk opperde dat het ingrijpen in de overheid strategisch gezien een technologische uitdaging was; net als bij Twitter dat hij na de overname snel kon saneren dankzij directe toegang tot de servers van het bedrijf met onder meer de personeelsbestanden. De kern van de strategie van Musk: zijn technici en andere assistenten controle laten krijgen over de digitale infrastructuur van de overheid, met een snelheid die ambtenaren zou overvallen. Bij X vorderde hij als nieuwe eigenaar domweg de wachtwoorden en liet zijn nieuwe chefs de sanering doorvoeren met ontslag per e-mail van 80 procent van de werknemers. Bij de overheid zou dat vorderen moeilijker zijn maar via een decreet van de president kunnen verlopen.
Allereerst kreeg Musk controle over Office of Personnel Management (OPM). Daarmee kreeg hij toegang tot de bestanden van ambtenaren die hij via e-mail onder druk zet om ontslag te nemen. Maar de kern vormt de verovering van de U.S. Digital Service, in 2014 opgericht door president Barack Obama om andere overheden bij te staan in digitale transformatie.
In november publiceerde het Department of Government Efficiency al een wervingsoproep op X, voor “kleine-revolutionairen met super hoog-IQ die bereid zijn om 80+ uur per week te werken aan bezuinigingen”. Met deze ‘briljante geesten’ verkreeg Musk informatie over computersystemen, contracten en personeel. “Na een maand in de tweede termijn van Trump hebben Musk en zijn team van meer dan 40 mensen nu ongeveer alle wachtwoorden die ze ooit nodig zouden kunnen hebben”, stelt NYT.
Discussie
In Nederland zou dit in Nederland kunnen plaatsvinden? Op dit moment wordt vanuit de politiek gesuggereerd om een centrale digitale dienst op te richten? Maar is het wel verstandig om de digitale zeggenschap te centraliseren bij één (nieuw) ministerie of agentschap? Reageren kan onder dit artikel.
Dit is een verkorte versie van een artikel dat verscheen op Netkwesties.nl.
Lees ook:
Als wachtwoorden voldoende zijn? Wat dan met MFA en alleen toegang op basis van juiste credentials?