In het nieuwe stedelijke tijdperk gaat het om samenwerken en integreren
Samenwerken en integreren waren sleutelwoorden op de Smart City World Expo 2023 afgelopen november. De collectieve verzamelwoede van data lijkt wat gekalmeerd. iBestuur zag overal dashboards, gelaagde kaarten en digitale tweelingen.
Veel zorgen te horen in de opening van de Smart City World Expo 2023 afgelopen november. Vergrijzing, woningnood, bestaansonzekerheid, klimaatproblematiek: het zijn kwesties waar veel landen mee worstelen. Oorlog, terreur en conflict komen daar nog bij, de democratie staat wereldwijd onder druk. “Meerdere crises komen samen”, zei congresvoorzitter Femi Oké. Zij vroeg haar panel daarom: hoe ziet het nieuwe stedelijke tijdperk eruit?
Voor Emilia Saiz van United Cities and Local Governments is de toekomst niet nog meer metropolen, maar meer samenwerking tussen steden van een gemiddelde grootte. Mondiaal praten we over een gemiddelde stad bij 500.000 tot 1 miljoen mensen. Een gemiddelde gemeente in Nederland heeft circa 50.000 inwoners. Misschien moeten we dan in Nederland meer praten over samenwerking van regio’s.
Claudio Orrego, gouverneur van de Santiago Metropool (6,9 miljoen inwoners) noemde als de vier grootste problemen van steden ongelijkheid, klimaatverandering, veiligheid en fragmentatie. “Ongelijkheid vreet aan de wortel van democratische stabiliteit”, zei hij. Bij ongelijke kansen tiert misdaad welig, wat weer gevolgen heeft voor de veiligheid van mensen. Orrega noemde veiligheid een mensenrecht, want als mensen zich niet veilig voelen op straat of in hun huizen, dan gaan andere rechten ook verloren. “Onze democratische systemen falen onder autocratische en populistische regimes die floreren bij ongelijkheid.”
Klimaatverandering leidt in Chili tot 40 procent meer droogte. Water is op rantsoen, luchtvervuiling neemt toe, en extreme hitte doodt steeds meer mensen. “Hoe gaan we onze steden afkoelen?” Al deze zaken hangen samen, zei de gouverneur. “We kunnen de problemen niet meer apart oplossen. We hebben publiek-private competenties nodig. We hebben alle beschikbare technologie nodig om grotere en problematischer steden te managen.” Hij sloot af met de zin: “We zijn hoopvol, maar we moeten samenwerken.”
Drie voorbeelden van innovaties
Digitale tweeling Alkmaar: ook voor vermiste katten
De samenwerking van Analyse, innovatiepartner van Microsoft, met de gemeente Alkmaar begon klein. De gemeente wilde de herontwikkeling van het gebied Overdie digitaal in kaart brengen en de inwoners betrekken bij het traject. In alle stilte begon Alkmaar drie jaar geleden samen met Analyze te bouwen aan iets dat nu een digitale tweeling is van de stad.
Stadslab
Gelaagde kaarten brengen uiteenlopende aspecten van stedelijk leven in beeld: verkeersdoorstroom, sociale voorzieningen, vermiste katten. Data komen uit openbare en commerciële bronnen, en uit bronnen van de gemeente zelf. Opvallend is de nauwe samenwerking met de inwoners van Alkmaar.
Bekijk de kaart
De gemeente geeft inwoners de mogelijkheid zelf sensoren te bouwen, mensen blijven zelf eigenaar van de data. Die samenwerking begon bij de plaatselijke CoderDojo. Inmiddels kunnen geïnteresseerde Alkmaarders elke zaterdag binnenlopen bij het Stadslab voor datavragen over het leven in de stad.
Niek Hendriks is programmamanager van Smart City Alkmaar. Zij werken samen met Analyze in sprints van een maand, behouden wat goed is en verwerpen wat niet werkt. Hendriks zegt: “Het doel van innovatie is niet om alles in een keer goed te hebben. Van een kerkhof met ideeën die het niet hebben gered leer je juist en ga je door. Die mindset past bij de moderne digitale samenleving, die een wicked problem is dat zich blijft ontwikkelen.” Hendriks is fier op het werk van zijn gemeente en haar inwoners. Waar eerder in stilte werd gewerkt, wordt nu, samen met Analyze, de samenwerking gezocht in de regio en met de provincie zelf. “Data zijn misschien het nieuwe goud, maar visualiseren is het kunstje van de overheid.”
Virtueel groen dat meegroeit
Digital twins zijn overal, maar in stedelijke modellen is maar zelden goed groen te zien. “Dat is een gemiste kans”, zegt onderzoeker Laura Mrosla FinEst Centre for Smart Cities in Talinn. “Bomen en struiken zijn immers onlosmakelijk onderdeel van de stad van de toekomst die vecht tegen luchtvervuiling en hitte.”
Zij ontwikkelde daarom Herbarium, een database met 3D-modellen van bomen, struiken en andere vegetatie. Ieder element heeft een eigen tijdsaspect. Een boom in de herfst ziet er immers anders uit dan in de zomer. Los daarvan, verschillen soorten in volume en textuur. Dit 3D-groen groeit mee met de tijd.
Uit dezelfde pilot die Herbarium voortbracht, komt ook modelleersoftware Greentwin.AI, specifiek voor de planning van groen in stedelijke omgevingen. Wie laagdrempelig de eigen straat wil vergroenen, kan dat doen op dutchcyclinglifestyle.com
De grond als generator
Het was een wat surreëel moment: een vetplant als lichtschakelaar. Hand erop, lampje aan. Bioo maakt ‘biologische batterijen’, elektriciteit opgewekt door micro-organismen in de grond. Bioo Switch is een plantschakelaar. Wanneer vetplanten in aanraking komen met mensenhanden, wordt dit contact omgezet in een voltage dat de plant doorgeeft aan de aarde. Dat werkt als een geleider voor het schakelmechanisme in de pot.
Het Bioo Panel doet in principe hetzelfde, maar zonder de noodzaak van menselijk contact. Het paneel ziet eruit als een grastegel maar in de lagen onder het groen zit een Microbial Fuel Cell (MFC). Die genereert elektriciteit in een zogeheten redoxreactie, een chemische reactie tussen atomen, moleculen en/of ionen waarbij elektronen worden uitgewisseld. Bioo heeft een manier gevonden voor subtiele verlichting van de openbare ruimte, die ook nog eens vier graden koeler is dan een tegel van steen. Een veld van 49 vierkante meter levert vijftien Watturen per dag, genoeg voor zes kleine lampjes. Ook ’s nachts.
Dit is een verkort artikel dat in iBestuur Magazine #49 is opgenomen. In dit artikel zijn nog meer innovaties beschreven.
