Gemeenten zijn ook informatiedienstverlener, maar om nou te zeggen dat dát ook leeft binnen gemeenteraden?
Gemeenten zijn verantwoordelijk voor het bijhouden van een aantal basisregistraties. Daarmee zijn ze informatiedienstverlener geworden. Het toezicht van de gemeenteraden loopt echter ver achter bij meer traditionele vormen van gemeentelijke dienstverlening.
Lange wachtrijen, slechte telefonische bereikbaarheid, beperkte openingstijden. Het zijn zo van die zaken waar je als burger mee te maken kunt krijgen. Het zijn dan ook belangrijke prestatie-indicatoren voor de gemeente, want zo bepaal je hoe je het doet als dienstverlener. Het gaat bij deze dienstverlening traditioneel vaak over het aanvragen van paspoorten, rijbewijzen en andere burgerzaken. De laatste jaren is daar de dienstverlening op het sociale domein bijgekomen.
De kwaliteit van deze traditionele dienstverlening bereikt ook met regelmaat de gemeenteraad. Zeker als het niet goed (genoeg) gaat. In Gouda hebben we recent een meting gedaan naar de cliëntervaringen binnen de Wmo. Los van het feit of je tevreden bent met de gemeten clientervaringen, het leverde een mooi gesprek op. Met elkaar zochten wij naar maatregelen om de cliëntervaring te verbeteren.
Maar de gemeente is meer dan een dienstverlener voor concrete producten en diensten. De gemeente is ook informatiedienstverlener. Voor een aantal basisregistraties is de gemeente verantwoordelijk voor het vastleggen en bijhouden van de gegevens. Het gaat daarbij onder andere om persoonsgegevens, adresgegevens, topologie, ondergrond en gebouwen. Formeel is een minister verantwoordelijk voor de basisregistratie, we noemen dat stelselverantwoordelijkheid. Het werk wordt echter voor het leeuwendeel door de gemeenten gedaan.
Dat de kwaliteit van de informatie van essentieel belang is, is evident. Of het nu gaat om het vaststellen van iemands identiteit, het verstrekken van een paspoort, het innen van gemeentelijke belastingen, het toekennen van een uitkering; het begint allemaal met de juiste gegevens in de basisregistraties. Een fout in de basisregistratie is vaak een bron voor fouten in andere gemeentelijke processen.
De basisregistratie wordt niet alleen door de gemeente zelf gebruikt, maar ook door allerlei andere instellingen en organisaties. De olievlek van één fout in de registratie verspreidt zich daarmee nog sneller en nog verder. De gemeente verstrekt gegevens aan andere instellingen, waardoor deze instellingen de gegevens zelf niet nogmaals hoeven te inzamelen en verifiëren. De gemeente is daarmee dus dienstverlener geworden. Maar ook richting de inwoner wordt er een dienst geleverd. De gemeente verstrekt namens de inwoner de juiste (en dus geverifieerde) gegevens aan andere belanghebbenden, zodat hij dat niet zelf hoeft te doen. De gemeente is dus ook informatiedienstverlener.
En, o ja, volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek bevat de Basisregistratie Personen (BRP) in 3 procent van de gevallen niet het juiste adres van onze inwoners (zie CBS – Adreskwaliteit 2018). Het is dus zeker niet vanzelfsprekend dat de gemeenten deze dienstverlening perfect op orde hebben. De norm voor de kwaliteit is namelijk maximaal 1 procent fouten (motie Heijen en Bilder, 2007).
Toch is deze rol als informatiedienstverlener nog onderbelicht. Zover ik kan zien zijn er bijna geen gemeenten waarin de rapportages over de kwaliteit van de basisregistraties leiden tot een gesprek in of met de gemeenteraad. De gemeenteraad stelt ook zelden ambities en prioriteiten vast. In de tussentijd neemt door de verdergaande digitalisering, het belang van deze informatiedienstverlening alleen maar toe. Het wordt tijd dat de gemeenteraden haar kaderstellende en toezichthoudende rol op dit vlak serieus gaan nemen.
Paul Ruijgrok is gemeenteraadslid voor de VVD in Gouda en zelfstandig adviseur informatiemanagement en –architectuur.
