In 2022 bestierde de overheid 119 grote IT-projecten ter waarde van een kleine 6 miljard euro, ruim 1,3 miljard meer dan gepland. AG Connect en Binnenlands Bestuur namen de top 10 duurste IT-projecten onder de loep en noemen 2022 'een rampjaar'. Samenvattend signaleren ze 7 onderliggende problemen.
De totaal beraamde kosten van de grote projecten stegen door naar 6 miljard, ruim 1,3 miljard meer dan gepland. | Beeld: Shutterstock
2022 was volgens AG Connect en Binnenlands Bestuur opnieuw een rampjaar voor de grote IT-budgetten van de overheid. Het merendeel (64%) van de 119 grote IT-overheidsprojecten van meer dan 5 miljoen euro is nog altijd fors vertraagd en de totaal beraamde kosten van de grote projecten stegen door naar 6 miljard, ruim 1,3 miljard meer dan gepland.
Onderliggende problemen
Bij de analyse van de projecten valt een aantal onderliggende problemen op:
- Erfenissen van uit het verleden; 8 van de 10 duurste projecten zijn opgestart in de periode 2014 en 2016. ‘Terwijl het bedrijfsleven overstapte naar ‘lean en agile’, bleef de overheid kiezen voor groots opgezette projecten. IT-projecten werden in de jaren erna kritischer bekeken dan ooit en beoordeeld door externe bureaus en toezichthouders, zoals bureau BIT (nu AcICT). Vrijwel ieder project uit de top 10 moest na de start opnieuw naar de tekentafel omdat verschillende randvoorwaarden voor een succesvolle implementatie bleken vergeten.’
- Hoge mate van complexiteit; ‘Er wordt gevraagd om systemen die maatwerk kunnen leveren en daarbij enorm veel informatiefactoren moeten verwerken,’ vat oud-Kamerlid Kees Verhoeven de problematiek samen. De Omgevingswet is daar onder andere een voorbeeld van.
- Wetswijzigingen; IT-systemen moeten worden aangepast op wetgeving die vanuit de Tweede Kamer wordt bedacht, zoals bijvoorbeeld de btw-wijziging voor groente en fruit. Dit vraagt om aanpassingen in IT-systemen die politici niet overzien en de overheid onder grote druk zetten.
- Hoge verwachtingen; Vanuit Den Haag worden regelmatig grote beloftes gedaan, zonder dat er voldoende zicht is op de IT-uitvoeringscapaciteit van de overheid.
- Onvoldoende uitgewerkte plannen; Kosten nemen een vlucht omdat er meer bij komt kijken dan alleen een nieuw systeem ontwikkelen. Plannen voor nieuwe IT-systemen worden meestal gewijzigd (scope-wijziging) vanwege de aard, omvang en beperkingen van het project die later pas duidelijk worden.
- Legacy-problemen en datakwaliteit; Bij de start van nieuwe systemen is soms eerst ‘opschoning’ nodig voordat de migratie naar een nieuw systeem kan starten.
- Toevallige tegenvallers; 2 van de 10 projecten raakten tijdens de coronapandemie nog verder in het slop omdat het tijdens de belangrijke implementatiefase niet of nauwelijks mogelijk was om internationaal te reizen voor leveranciers.
De projecten
AG Connect en Binnenlands Bestuur bestudeerden de top tien duurste IT-projecten.
De stand van zaken per project werd in een serie gepubliceerd op de websites.
- Nummer 9 en 10: De douane en de vernieuwing onderwijsregisters
- Nummer 8 en 7: UWV’s datacenter en verkeersmanagementsystemen RWS
- Nummer 6 en 5: Omgevingswet en een nieuw Maritiem Operatiecentrum
- Nummer 6 en 5: Luchtverkeersleidingssysteem Schiphol en de vernieuwing C2000
- Nummer 2 en 1: Belastingdienst het European Rail Traffic Management System
